کم خونی

[ژن]

کم خونی چیست؟
کم خونی وضعیتی است که در ان تعداد یا اندازه گلبولهای قرمز یا مقدارهموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن بین خون وسلولها دچار اختلال می شوند.

عارضه کم خونی زمانی بروز می کند که خون فاقد هموگلوبین کافیاست.هموگلوبین به گلبولهای قرمز خون در حمل اکسیژن از ریه ها به تمام اندام هایبدن کمک می کند.

علل ایجاد کننده کم خونی:

خون از سلولهای خونی و مایع به نام پلاسما تشکیل شده است سه نوع سلولخونی در پلاسما شناور است:
سلولهای خونی سفید گلبولهای سفید): این سلولها با عفونت ها مبارزهمی کنند
پلاکت ها:این سلولها به لخته شدن خون پس از ایجاد جراحت ها کمک میکنند
سلولهای خونی قرمز(گلبولهای قرمز):این سلولها اکسیژن را از ریه ها بهمغز و سایر ارگانها وبافت های مختلف بدن حمل می کنند بدن شما برای عملکردهای خودبه خون حاوی اکسیژن احتیاج دارد.
خون اکسیژن دارکمک می کند تا انرژی لازم برای بدن تآمین شود و گرمی ورنگ پوست سالم را ایجاد می کند.
گلبولهای قرمز محتوی هموگلوبین هستند.هموگلوبین یک پروتئین حاوی اهن استکه عامل ایجاد رنگ قرمز خون است.
این ماده عامل اصلی انتقال اکسیژن از ریه ها به سایر نقاط بدن است ودی اکسید کربن را نیز از بافتهای بدن به ریه ها منتقل می کنند تا در ریه ها ازطریق بازدم دفع شوند.
بسیاری از سلولهای خونی از جمله گلبولهای قرمز به صورت مداوم در مغزاستخوان تولید می شوند مغز استخوان یک ماده اسفنجی شکل قرمز رنگ است که درون برخیاز استخوانهای بدن وجود دارد.
برای تولید گلبولهای قرمز و هموگلوبین بدن به پروتئین و ویتامین و اهننیاز دارداین مواد از غذایی که می خوریم تآمین می شود که اگر تغذیه مناسب نداشتهباشیم و این مواد به مقدار کافی به بدن نرسند باعث کم خونی می شوند.
وقتی کم خونی دارید گلبولهای قرمز سریعتر از معمول تخریب می شوند وگلبولهای جدید نمی توانند با این سرعت جایگزین شوند به همین دلیل خون گلبول قرمزکمتری خواهد داشت و در نتیجه میزان حمل اکسیژن به بافتهای بدن کاهش یافته و احساسخستگی ایجاد می شود.

علائم کم خونی:
مهمترین علامت کم خونی احساس خستگی و فرسودگی است.
ضعف و رنگ پریدگی پوست
ضربان نا منظم یا تند قلب
کوتاهی نفس
درد قفسه سینه
احساس سبکی در سر و سر گیجه خفیف و سر درد
مشکلات شناختی
بی حسی کرختی یا سردی انتهای اندام ها
ممکن است در ابتدا کم خونی انقدر خفیف باشد که متوجه علائم ان نشویداما شدت علائم با پیشرفت کم خونی افزایش می یابد.


انواع کم خونی و دلایل بروز و روش درمان:

1-کم خونی ناشی از فقر اهن:
این نوع کم خونی از شایع ترین انواع این بیماری است فقر اهن زمانیبروز می کند که بدن فاقد اهن کافی است.
بدن برای ساختن هموگلوبین به اهن نیاز دارد این حالت معمولآ در اثر ازدست دادن خون به دلیل مشکلاتی چون عادت ماهانه طولانی - زخم داخلی – پولیپ هایروده یا سرطان روده بروز می کند.
همچنین رژیم غذایی فاقد اهن کافی می تواند منجر به بروز این حالت شود.در دوره بارداری نیز عدم وجود اهن کافی برای مادر و جنین موجب کم خونی از نوع فقراهن می شود.
بدن می تواند با مصرف مواد غذایی مانند گوشت گاو-صدف های خورراکی اسفناج –عدس –سیب زمینی کباب شده با پوست–و تخمه گل افتاب کردان اهن مورد استفاده خود را به دست اورد.

2- کم خونی مگالوبلاستیک یا فقر ویتامین:

این نوع کم خونی معمولآ در اثرکمبود فولیکاسید یا ویتامین B12 بروز می کند این ویتامینبه بدن در سالم نگه داشتن خون یا سیستم عصبی کمک می کند در این نوع کم خونی بدنگلبولهای قرمز خونی تولید می کند که نمی تواند اکسیژن را به خوبی تهویل دهند.
قرص های مکمل حاوی فولیک اسید می توانند این نوع کم خونی را درمانکنند فولیک اسید را همچنین می توان از مصرف دانه ها و بنشن ها –مرکبات و اب میوهها –سبوس گندم و سایر غلات –سبزیجات برگ پهن و سبز تیره –گوشت طیور –صدف و کبد بهدست اورد.
گاهی اوقات ممکن است یک متخصص نتواند تشخیص دهد که علت این بیماریکمبود ویتامین B12 است این حالت معمولآدر افراد مبتلا به کمخونی وخیم بروز می کند که در حقیقت نوعی بیماری خونی ایمنی است عدم دریافت ویتامینB12 کافی می تواند موجب کرخی و بی حسی دست ها وپاها –مشکلات در راه رفتن –از دست دادن حافظه و مشکلات بینایی شود.نوع درمان بستگیبه عامل مولد بیماری دارد اما به هر حال مصرف ویتامین B12 ضروری است.

3-بیماری نهفته:

بیماری خاصی وجود دارد که می توانند به توانایی بدن در تولید گلبولهایقرمز خونی اسیب برساند برای مثال افراد مبتلا به بیماری های کلیوی به ویژهبیمارانی که دیالیز می شوند در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند کلیه های اینبیماران قادر به ترشح هورمونهای کافی برای تولید گلبولهای خونی نبوده و در هنگامدیالیز نیز اهن از دست می دهند.


4-بیماریهای خونی ارثی :

اگر در خانواده سابقه بیماری خونی وجود داشته باشد احتمال ابتلا به اندر افراد دیگر نیز افزایش می یابد یکی از امراض خونی ارثی کم خونی گلبولهای داسیشکل است به جای تولید گلبولهای قرمز خونی طبیعی که به راحتی درون رگ های خونی حرکتکند گلبولهای داسی شکل حرکت سختی داشته و دارای لبه های خمیده داشته این گلبولهانمی توانند در رگهای خونی ظریف به اسانی حرکت کنند و در نتیجه مسیر رسیدن خون بهاعضای بدن را مسدود می کند بدن گلبولهای قرمز داسی شکل را نابود می کند اما نمیتواند با سرعت کافی انواع طبیعی و سالم جدیدی را تولید کند این امر موجب بروز کمخونی می شود.
نوع دیگر کم خونی ارثی تالاسمی است تالاسمی زمانی بروز می کند که بدنژن های ویژه ای را از دست می دهند و یا ژن های غیر طبیعی مختلف از والدین به کودکارث می رسد که به نحوه هموگلوبین تاثیر منفی می گذارد.

5-کم خونی آپلاستیک :

نوع نادری از کم خونی است و زمانی بروز می کند که بدن به اندازه کافیگلبول قرمز تولید نمی کند از انجا که این امر بر گلبولهای سفید نیز تاثیر می گذارداز این رو خطر بروز عفونت ها و خونریزی ها غیر قابل توقف می شود این حالت دلایلمختلفی دارد که عبارتند از:
الف)روش های درمانی سرطانها (پرتو درمانی و شیمی درمانی)
ب)قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی (مانند مواد مورد استفاده دربرخی حشره کش ها –رنگ ها و یا پاک کننده ها و شوینده های خانگی)
برخی داروها (مانند داروهای مخصوص درمان روماتیسم مفصلی)
ت)بیماریهای خود ایمنی (مانند لوپوس)
ح)عفونت های ویروسی که بر تراکم استخوانی تاثیر می گذارد.

نوع درمان بستگی به میزان حاد بودن کم خونی دارد این بیماری را میتوان با تعویض خون و مصرف دارو و یا با پیوند مغز استخوان درمان کرد.
کم خونی برای پیشرفت در بدن به گذر زمان احتیاج دارد در اغاز ممکن استهیچ علائمی بروز نکند و یا علائم بیماری بسیار خفیف باشد اما با پیشرفت بیماری میتواند شاهد علائمی چون خستگی -ضعف -عدم توانایی در کار و تحصیل –کاهش دمای بدن–رنگ پریدگی پوست –ضربان قلب سریع –کوتاهی نفس ها –درد سینه –سر گیجه –تحریک پذیری–کرخی و سردی دست و پاها و سردرد بود.
تشخیص این بیماری با یک آزمایش خون امکان پذیر است در صورت مثبت بودنجواب آزمایش و مبتلا به کم خونی انجام آزمایشات دیگری نیزبرای تشخیص نوع آن ضروریاست انتخاب نوع درمان کم خونی بستگی به علت بروز آن دارد.
برای مثال نحوه درمان کم خونی گلبولهای داسی شکل با نحوه درمان کمخونی ناشی از رژیم غذایی فاقد آهن یا فولیک اسید متفاوت است از این رو برای کشفبهترین روش معالجه باید به متخصص مربوط مراجعه کرد.

درمان کم خونی با خوراکی گیاهی:

عسل: با خوردن عسل در مدت بسیار کمی به تعداد گلبول قرمز 25-8 در صدافزوده می شود.
پسته: موجب افزایش خون می شود.
فندق: فندق خون افزای خوبی است و رنگ چهره را می گشاید.
دمکرده برگ با پوست سبز گردو: موجب افزایش تعداد گلبولهای قرمز خون میشود.
عدس : یکی از مواد خوراکی افزایش دهنده گلبولهای قرمز خون است.
از مواد دیگر خوراکی می توان : نخود سبز- زرد آلو – خرما – شلغم – کلمو خوراک جو.

به روش های گوناگون می توان مانع از بروز کم خونی شد:

مصرف غذاهای حاوی آهن زیاد: از جمله گوشت قرمز – ماهی – مرغ – تخم مرغ– میوه های خشک شده – عدس – لوبیا – سبزیجات سبز برگ پهن مانند اسفناج – کلم و یاغله های حاوی آهن غنی شده.
مصرف مواد خوراکی که جذب آهن را در بدن افزایش می دهد: مانند آبپرتغال –توت فرنگیکلم و سایر میوه ها و سبزیجات حاوی ویتامین c
خوداری از نوشیدن قهوه و چای همراه با وعده های غذایی: چرا که ایننوشیدنی ها جذب آهن در بدن را دشوار می کند.
کلسیم جذب آهن را مشکل می کند: لذا برای به کار گرفتن بهترین روش برایمصرف کلسیم به میزان مناسب و کافی با پزشک متخصص باید مشورت شود.
اطمینان از مصرف فولیک اسید و ویتامین B12 در رژیم غذایی.

زنانی که باردار نبوده اما درسن بارداری قرار دارند: باید هر 5تا 10 سال یک بار آزمایشکم خونی بدهند این امر حتی در شرایط سلامتی باید صورت گیرد انجام این ازمایشاتباید از زمان نوجوانی آغاز شود.
مشاوره با پزشک برای خوردن قرص های مکمل آن: چرا که مصرف این قرص بدونمشورت بافرد متخصص صحیح نیست این قرص ها در دو نوع فروس سولفات و فولیک اسید ارائهمی شود جذب فروس در بدن بهتر صورت می گیرد اما اثرات جانبی مانند تهوع – استفراغ –و اسهال در پی دارد با این حال این اثرات جانبی را می توان با کمک برخی اقداماتکاهش داد از آن جمله این که ابتدا بایستی از دوز تجویز شده شروع کرد و به تدریج آنرا به دوز کامل رساند قرص را در دوز های تقسیم شده مصرف کرد قرص را همرام با غذامصرف کرد و اگر نوعی از قرص آهن مشکلاتی ایجاد می کند با متخصص مربوط برای مصرفنوع دیگر مشورت کرد.
همچنین زنانی که باردار نیستند و در سن بارداریقرار دارند: در صورت داشتن علائمی چون عادت ماهانه شدید و طولانی و مصرف آهن کم ویا تشخیص قبلی ابتلا به کم خونی باید هر سال آزمایش خون بدهد. اکثر افراد از طریقیک رژیم غذایی سالم و منظم می توانند از غذاهای سرشار از آهن استفاده کنند امابرخی افراد نمی توانند آهن کافی به دست اورند که مهمترین این افراد دختران نوجوانو زنان در سن بارداری هستند که یا در هر عادت ماهانه خون زیادی را از دست می دهندو یا بیش از یک بچه دارند و یا از IUDاستفاده می کنند.
کودکان و یا زنان بارداردر این گروه هستند این افراد باید به طور دورهای آزمایش کم خونی بدهند و در صورت فقر آهن حتما باید با مشورت پزشک از مکمل هایآهن استفاده کنند که نحوه درمان مشکل آنها بر عهده پزشک است.