علل گز گز کردن یا سوزن سوزن شدن دست ها و پاها چیست؟

[غزل بارون]

آشنایی با انواع نوروپاتی‌های محیطی

گزگز و یا سوزن‌سوزن شدن دست و پاها در حالتی که اعصاب محیطی انتهای دست و پاها به صورت دوطرفه و متقارن دچار التهاب شده است، دیده می‌شود.این علائم گاهی به صورت یک طرفه شروع و در نهایت در سمت مقابل نیز دیده خواهد شد که این‌گونه التهاب اعصاب، اصطلاحا به نوروپاتی محیطی معروف‌اند.
اعصاب محیطی دست و پا دارای رشته‌های حسی و حرکتی‌اند که اعصاب حسی، حس اندام‌ها و اعصاب حرکتی، فرمان حرکت عضلات و به تبع آن حرکت اندام را موجب می‌شوند و برحسب این‌که کدام‌یک از رشته‌های عصبی گرفتار شده باشند، علایم حسی یا حرکتی یا مخلوطی از علایم دیده خواهد شد. در بسیاری از نوروپاتی‌های محیطی علایم نخست به صورت اختلالات حسی همانند سوزش، سوزن‌سوزن شدن، کرختی و بی‌حسی در انگشتان دیده می‌شود در صورتی که اعصاب حرکتی محیطی بیشتر از رشته‌های حسی گرفتار شده باشند علایم به صورت ضعف و تحلیل عضلات دست‌ها تظاهر می‌کند.
علل و عوامل فراوانی موجب بروز نوروپاتی‌های محیطی می‌شوند که می‌توان آنها را به اقسام مختلفی تقسیم‌ بندی کرد .
* نوروپاتی‌های محیطی ناشی از بیماری‌های ارثی :این بیماری‌ها به صورت فامیلیال بوده که اکثرا به صورت حرکتی بروز می‌نمایند ولی در نوروپاتی‌های محیطی که در اثر بیماری‌های متابولیک ظاهر می‌شوند، می‌توان به دیابت شیرین، کم‌کاری غده تیروئید، نارسایی کلیوی و نارسایی کبدی اشاره کرد.

لازم به ذکر است در بیماران دیابتی در بسیاری از موارد نوروپاتی‌های محیطی به صورت حسی است و این بیماران بی‌حسی، احساس سوزش و گزگز پا (در شب) را دارند، که اختلال حسی در پاها و گاهی در دست‌ها به صورت کاهش حس درد و تماس تظاهر می‌کند که در صورت درگیری اعصاب حرکتی، تحلیل عضلانی در دست‌ها دیده می‌شود.

این نوع نوروپاتی‌ها در هر مرحله‌ای از بیماری ، دیابت دیده می‌شود و گاهی از اولین علایم ابتلا به دیابت است، البته این فرم از نوروپاتی‌ ربطی به شدت بیماری دیابت ندارد.

طبق تحقیقات به دست آمده در بعضی از بیماران مبتلا به کم‌کاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدی) نیز نوروپاتی‌ محیطی به صورت بروز اختلالات حسی در پاها تظاهر می‌کند که بیمار از گزگز پا شکایت می‌کند، که اگر این نوع از اختلالات حسی به صورت پیشرفته نباشد به آسانی به درمان بیماری هیپوتیروئیدی پاسخ می‌دهد. بیماران مبتلا به سیروز کبدی نیز به صورت نادر نوروپاتی محیطی را تجربه می‌کنند.

گاهی علامت پیش درآمد ضایعه کبدی، نوروپاتی است.همچنین در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی، حالتی به نام اورمی اتفاق می‌افتد که اصطلاحا اوره خون بالا می‌رود و موجب بروز علایم مختلفی در سیستم‌های بدن می‌شود. نوروپاتی محیطی در بیماران اورمیک یک پدیده شایع است (سندرم پاهای بی‌قرار) که گفته می‌شود این بیماران هنگامی که در بستر خوابیده‌اند یا این‌که در حالت نشسته هستند ، دچار احساس ناراحتی در پاهایشان می‌شوند که با حرکت دائم پاها کاهش می‌یابد و این علامت پیش‌آگهی شروع نوروپاتی محیطی است.
آمار نشان می‌دهد نوروپاتی اورمی بیشتر در پاها دیده می‌شود و خود را به صورت احساس سردی، سوزش شدید و بی‌حسی پاها نشان می‌دهد.گاهی نیز علائم به صورت حرکتی است که در این نوع از نوروپاتی‌ها، با درمان اورمی نظیر دیالیز یا پیوند کلیه، بهبود حس می‌شود.

گاهی نیز نوروپاتی‌های محیطی در اثر سموم، سرب، جیوه، آرسنیک، یا داروهایی همچون فنوباربیتال، کورتون‌ها و… به وجود می‌آیند.

فقر تغذیه بخصوص در مورد ویتامین‌ها نیز موجب بروز نوروپاتی محیطی می‌شود که کمبود این ویتامین‌ها بیشتر در افراد الکلی مزمن، بیماران دارای سندروم سوءجذب، فقر غذایی شدید، زنان شیرده، زنان حامله با استفراغ‌های شدید و … دیده می‌شود.

البته گاهی نوروپاتی‌های محیطی در اثر عفونت‌هایی نظیر بیماری جذام، دیفتری، حصبه، بوتولیسم، سرطان‌ها، عدم کفایت خون‌رسانی، بیماری‌های کلاژن نظیر لوپوس و… به وجود می‌آیند. که در این موارد بهترین را تشخیص و درمان ( شامل تشخیص عامل و بیماری زمینه‌ای و درمان ) علت نوروپاتی محیطی است .