کوليت ‌اولسروز (Ulcerative Colitis) بيماري است که در آن جدار داخلي روده بزرگ دچار التهاب مي شود.
کوليت‌ اولسروز يکي از دو بيماري است که تحت عنوان بيماري هاي التهابي روده (Inflammatory Bowel Diseases) يا به اختصار IBD شناخته مي شوند.
در کوليت ‌اولسروز سيستم ايمني بدن دچار اشتباه شده، جدار داخلي روده بزرگ را مورد حمله قرار مي ‌دهد و باعث ايجاد التهاب، زخم، خون ريزي و اسهال مي ‌شود. بيماري معمولاً رکتوم Rectum و قسمت انتهايي کولون را درگير مي کند ولي مي ‌تواند تمام کولون Colon را هم تحت تأثير قرار دهد.
بيشتر افراد مبتلا به كوليت اولسروز، دردهاي شكمي و فوريت دفع مدفوع را تجربه كرده ‌اند. درد ممكن است در سمت چپ شكم شديدتر باشد. همراهي اسهال با درد شكم ممكن است باعث كاهش اشتها و كاهش وزن شود. خستگي و ضعف ناشي از كم خوني نيز ممكن است به اين علايم افزوده شود. در كودكان مبتلا به اين بيماري نيز عقب ماندگي رشد ممكن است بروز پيدا كند.
به علل ناشناخته اين بيماري در کشورهاي پيشرفته مثل آمريکاي شمالي، انگلستان و اسکانديناوي شايع تر از کشورهاي در حال توسعه مي باشد. کوليت ‌اولسروز مردان و زنان را به يک اندازه مبتلا مي کند و شايع ترين سن ابتلا بين 15 تا 30 سالگي است.
اگرچه کوليت‌ اولسروز يک بيماري مزمن است که درمان قطعي ندارد، معمولاً با مصرف طولاني دارو و نظارت دقيق بر عوارض، به خوبي کنترل مي شود و بيشتر بيماران زندگي عادي و پرباري دارند.
علل
با وجود پژوهش هاي بسياري که انجام شده، علت اين بيماري هنوز به خوبي شناخته نشده است. به نظر مي رسد دو عامل در ايجاد اين بيماري مؤثر باشند:
* زمينه ژنتيک
* عوامل محيطي
اين دو عامل در نهايت باعث مي شوند که سيستم ايمني بدن دچار اشتباه شده و ديواره روده بزرگ - کولون - را مورد حمله قرار دهد.
زمينه ژنتيک
کوليت ‌اولسروز ممکن است در اعضاي خانواده مبتلايان تکرار ‌شود و اين موضوع دلالت به دخالت عوامل ژنتيکي در بروز اين بيماري دارد. در 10 تا 25 درصد بيماران دچار کوليت‌ اولسروز، يکي از بستگان درجه اول مثل والدين يا خواهر و برادر دچار بيماري التهابي روده مي باشد.
عوامل محيطي
در حال حاضر دانشمندان بر اين باورند که عوامل محيطي زيادي از جمله عفونت ‌ها مي توانند باعث ايجاد بيماري در افراد داراي زمينه ژنتيکي شوند؛ ولي در حال حاضر هيچ علت مشخصي به عنوان عامل اصلي شناخته نشده است. از آن جا که حيوانات مستعد ابتلا به اين بيماري در صورت پرورش در محيط ‌هاي عاري از ميکروب‌ به آن مبتلا نمي ‌شوند، باکتري هايي که به صورت معمول در روده همه انسان ها زندگي مي کنند، مي توانند نقش مهمي در ايجاد کوليت ‌اولسروز داشته باشند.
نقش تغذيه در درمان كوليت اولسروز
مصرف برخي غذاها باعث ايجاد يا جلوگيري از علايم كوليت اولسروز نمي ‌شود. اما توجه به برنامه غذايي مي‌ تواند باعث كاهش علايم بيماري شود و بهبود را تسريع كند. به عنوان نمونه زماني كه بيماري فرد، فعال است احتمالا احساس مي ‌كند كه برخي غذاهاي نرم ناراحتي كمتري نسبت به غذاهاي پرادويه و پر فيبر در او ايجاد مي ‌كند. وعده‌ هاي غذايي بيشتر با حجم كمتر نيز به اين بيماران كمك مي ‌كند البته شخص نبايد حتما غذاهاي خاصي را بخورد يا از مواد غذايي مشخصي صرف نظر كند. افرادي كه معده آن ‌ها توانايي هضم لاكتوز را ندارد، نبايد از محصولات لبني استفاده كنند و همچنين در موارد اسهال شديد، از مصرف كافئين بايد خودداري شود.
بيشتر پزشكان، رژيم غذايي مشخصي را براي پيشگيري از سوء تغذيه پيشنهاد مي‌ كنند. يك رژيم غذايي مناسب بايد از تمام گروه‌ هاي غذايي مانند گوشت، ماهي، مرغ و لبنيات (اگر قابل تحمل باشد)، نان و غلات، ميوه ‌ها و سبزيجات حاوي قند و ويتامين ‌ها و روغن‌ هاي گياهي و غير گياهي كه منبع چربي هستند، ‌تشكيل شود. مكمل غذايي مانند مولتي ويتامين ها نيز در جبران ساير كمبودها موثر است.
ويتامين‌ ها و داروها
بهتر است بيماران مبتلا به کوليت ‌اولسروز به صورت روزانه مولتي ‌ويتامين مصرف کنند.
بيماراني که سولفاسالازين مصرف مي کنند بايد اسيدفوليک را به صورت مکمل دريافت کنند. از آن جا که اسيدفوليک از ايجاد بدخيمي هاي کولون جلوگيري مي کند، در کساني که مزالامين Mesalamine دريافت مي کنند هم مي تواند مفيد باشد.
نقش استرس و فاكتورهاي رواني در تشديد كوليت اولسروز
اگرچه عود بيماري پس از استرس ‌هاي شديد روحي ديده شده است اما هنوز هيچ دليل قاطعي دال بر اين كه استرس مي ‌تواند سبب اين بيماري شود، وجود ندارد. روش ‌هاي گوناگوني وجود دارد كه زندگي با كوليت اولسروز را راحت تر مي ‌كند. براي مثال ترس از حمله اسهال يا درد شكمي ممكن است باعث شود، بسياري از بيماران از حضور در محيط ‌هاي عمومي بهراسند اما اين مشكل با پيش بيني دستشويي‌ ها در رستوران يا تئاتر و فروشگاه‌ ها قابل حل است. پوشيدن لباس زير اضافي يا به همراه داشتن دستمال توالت راه حل ديگري است علاوه بر آن بيماران پيش از مسافرت‌ هاي طولاني بايد با پزشك خود مشورت كنند.
داشتن يك زندگي طبيعي با كوليت اولسروز
زماني كه فردي از ابتلاي خود به بيماري كوليت اولسروز مطلع مي ‌شود نبايد بيماري خود را از خانواده،‌ دوستان و همكاران خود پنهان كند بلكه بايد با آنان صحبت كند. اين بيماران بايد تلاش كنند زندگي روزانه و فعاليت ‌هاي خود را تا حد امكان به طور طبيعي ادامه دهند علاوه بر آن دستورات دارويي پزشك خود را حتي زماني كه كاملا احساس بهبود مي ‌كنند، رعايت و سعي كنند به آن ها نگاه مثبت داشته باشند. اين اولين و بهترين نسخه دارويي اين گونه بيماران است.
اگرچه كوليت اولسروز يك بيماري جدي و مزمن است اما كشنده نيست. هيچ شكي وجود ندارد كه زندگي كردن با اين بيماري مثل يك مبارزه است. بيمار بايد دارو مصرف كند و حتي گاه در بيمارستان بستري شود. اما بيشتر اين مبتلايان مي ‌توانند زندگي پرباري داشته باشند. استفاده مداوم از داروها به طور مشخص امكان عود بيماري را كاهش مي دهد. در فواصل بين عود بيماري بيشتر بيماران بدون علامت هستند و احساس بهبودي مي ‌كنند.



منابع:

ايسنا
سايت مرکز تحقيقات بيماري هاي گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي