عاشورا از نگاه بزرگان دنیا

[ریپورتر]

عاشورا در نگاه اهل سنت
سندیت حادثه کربلا در کتب اهل سنت
با استناد به شماری از احادیث صحاح سته گفته می شود : " احادیث حسین منی و انا من حسین از پیامبر اکرم (ص) ، " یا الحسن و الحسین ریحانتان من هذه الا‌مه " یا حدیث کسا و احادیث متعدد دیگر وجود دارند که شخصیت بی ‌مانند امام حسین (ع) را نشان می دهند و از دیدگاه اهل سنت و بنابر مبنای آنها در حدیث ، پیروی از حضرت امام حسین (ع)‌ و محبت آن حضرت و یاری رساندن به ایشان به خصوص در حادثه عاشورا به عنوان یک اصل در میان اهل سنت پذیرفته شده است . این احادیث در صحیح مسلم ، ‌سنن ابوداوود و سنن ابن ماجه ترمزی با بیان ها و کمیت ‌های متفاوت آمده است و در مجموع تردیدی باقی نمی گذارند " .
دیدگاه اهل سنت به عاشورا از لحاظ تاریخی
در ادامه ، با اشاره به پیامدها و حوادث خارق العاده همزمان و بعد از عاشورا گفته می شود : " اهل سنت ، بیش‌ تر ، به آثار و پیامدهای خارق ‌العاده شهادت امام حسین (ع) و یارانش در منابع تاریخی،‌ روایی ، رجالی و مقاتل آنها پرداخته اند ، در حالی که شیعیان نپرداخته اند یا به صورت محدود و پراکنده از منابع اهل سنت استفاده کرده اند " . همچنین : " حوادثی وجود دارند ؛ مانند ظاهر شدن حمره آسمانی بعد از شهادت حضرت به مدت ۶ ماه ؛ حتی در بعضی بیابان های عراق و شام و بصره خون باریدن از آسمان و پر شدن خیمه ها از خون که شیعیان آنها را مطرح نکرده اند ولی اهل سنت در منابع خود آورده اند یا مسأله قرائت قرآن توسط رأس بریده سید الشهدا (ع) در کربلا‌ و کوفه و شام ، از زیر سنگ‌ های بیت المقدس همزمان و بعد از عاشورا خون جوشیدن ، یا ابتلا‌ی تمسخر کنندگان و قاتلا‌ن امام حسین (ع) به عقوبت های دردناک دنیوی ، صداها و مرثیه ها و اشعار حتی رثایی شنیدن از جاها و مناطقی که افراد خواننده معلوم نیست و نیز مسلمان شدن تعدادی از مسیحیان با مشاهده تلا‌وت قرآن توسط سر بریده و خواب های عجیب که از که از اصحاب مورد پذیرش اهل سنت نسبت به عاشورا نقل شده است . نمونه های زیادی از این قبیل وجود دارند که عظمت شخصیت امام حسین (ع) را نشان می دهد و دیدگاه اهل سنت را از لحاظ تاریخی نسبت به عظمت این شخصیت بیان می کند ؛ بیش‌ تر راویان این گونه حوادث که پیامدهای عاشورا را بیان کرده اند بصری ‌یا شامی بوده‌ اند .
دو رویکرد عاطفی و تحلیلی ـ اجتهادی اهل سنت به عاشورا
حادثه‌ عاشورا از دیدگاه دانشمندان اهل سنت نیز بررسی شده که به این گونه است : " اهل سنت با توجه به منابع شان با دو رویکرد عاطفی و تحلیلی ، اجتهادی به عاشورا نگریسته ‌اند ؛ نقطه‌ عطف رویکرد عاطفی توجه به نفس مظلومیت است . حادثه عاشورا با توجه به مقام سید الشهدا (ع) و یارانش و با توجه به این که فرزندان پیامبرند و بعد از نیم قرن چگونه در صحرای کربلا‌ شهید می شوند ، با چه جرمی کشته می شوند ؟ پیام آنها چیست ؟ بر سر فرزندان و زنان آنها چه می آید ؟ بر سر اجسادشان چه می آید ؟ اینها بعد رثایی حادثه اند که مورد توجه اهل سنت قرار گرفته و به اتفاق عوامل حادثه را محکوم کرده اند و نسبت به آن اظهار اندوه نموده‌ اند ".
در تبیین جنبه اجتهادی ، تحلیلی گفته می شود : " اکثریت اهل سنت ، نسبت به حادثه عاشورا وقتی با رویکرد تحلیلی و اجتهادی هم برخورد کرده اند ، موضع روشنی گرفته اند ، به طوری که آن بعد عاطفی را نیز تکمیل کرده اند و جالب است که نقطه‌ عزیمت و بیت ‌العزال این موضع گیری اهل ‌سنت مسأله‌ جواز لعن و عدم جواز لعن یا وجوب لعن یزید و عدم وجوب آن است . دیدگاه بیش‌ تر اهل سنت این است که یزید بعد از واقعه عاشورا و ارتکاب این جنایت بی مانند تاریخی ، کافر و واجب اللعن شد " . ناصری داوودی در دایره‌ آرای اکثریت کسانی که با لعن یزید موافق ‌اند سخن گفت و خاطرنشان کرد : " قبل از این که صاحب نظران اهل سنت وارد معرکه شوند اصلا‌ً لعن بر یزید و محکوم نمودن او و این که به عنوان فرد شماره‌ یک در جنایت عاشورا متهم شود از داخل خاندان اموی بروز پیدا کرد " .
مسأله لعن یزید از دیدگاه اهل سنت
" بنابر گزارش های اهل سنت ، یزید اعتراف می کند که شایستگی حکومت را ندارد و معاویه خلا‌فت را از دست کسی گرفته که نسبت به او شایسته تر بود . پدر وی نیز به ناحق خلا‌فت را غصب کرد و کسی را که نسبت به خلا‌فت شایسته بود به شهادت رساند . در میان امویان نیز عمربن عبدالعزیز ، خوش نام ترین خلیفه‌ اموی در میان اهل سنت است . وقتی در حضورش یکی از افراد اهل سنت یزید را امیر المؤمنین خطاب می کند ، ایشان دستور می دهد به او ۴۰ تا ۸۰ ضربه شلا‌ق بزنند . در میان خانواده ‌ی اموی ، ابوالفرج اصفهانی ، یزید را لعن می کند . بعد از او جاحز و قبل از جاحز ، از حسن بصری این مسأله‌ لعن آغاز می شود . میان بزرگان اهل سنت کسانی مثل حسن بصری ، ابوحنیفه ، عبدالحمید جعفر ، ابن عجلا‌ن ، ‌عمربن جاحز ، عبدالقاسم سلیمان طبرانی ، قاضی ابوالعلا‌ی حنبلی ، ابوالقاسم شافعی ، محمدبن طلحه دمشقی ، عبدالفرج بن جوزی ، ‌ابومظفر شمس الدین سبط جوزی ، ‌سعدالدین تفتازانی ، شمس الدین ذهبی ، ‌جلا‌ل الدین محمد مولوی بلخی ، ‌حمدالله مستوفی ، عبدالرحمن بن خلدون ، ‌علی بن محمد مالکی ، ابن صباغ ، عبدالرحمن جامی ، ‌فضل‌ الله روزبهانی ، خونجی ، شمس الدین ، ‌ابن حجر و سیوطی از مهم ‌ترین شخصیت هایی هستند که لعن یزید را مطرح کرده اند و به صورت علنی یزید را واجب اللعن دانسته اند " .
اقلیت مخالفان با لعن یزید : " عده ای به طور غیر مستقیم مسأله‌ لعن یا عدم لعن را در قالب تاریخ نگاری مطرح کرده اند . در تاریخ طبری مسأله‌ لعن به صورت مبهم مطرح شده است . به این صورت که روایات متعددی آورده است ؛ صحیح و ضعیف ، راست و بلا‌واسطه یا دروغ و غیر قابل باور . همین طور در طبقات ابن سعد که سردسته‌ تاریخ نگارانی است که در مورد حادثه‌ عاشورا دچار انحراف ، و تحریف و بدعت هایی شده است . همین ابن سعد مسأله لعن یا عدم لعن یزید را در قالب تاریخ نگاری با بافتن روایات جعلی و متناقض و ارائه این روایات غیر قابل باور مطرح کرده است " .
" ابن کثیر نیز در البدایه و النهایه در قالب تاریخ نگاری از قرن پنجم و ششم به بعد مشهور است . اولین شخصی که مسأله عدم جواز لعن یزید را مطرح کرده ست ، ‌ابوحامد غزالی است . بعد از او ابوبکر بن عربی مالکی در العواصم من القواصم به صورت بسیار جدی عدم جواز لعن یزید را مطرح کرده است .
ابن خلدون نیز با همه این که امام حسین (ع) را عادل و امام می داند در عین حال مسأله‌ شوکت در خلا‌فت را مطرح و به نحو غیر مستقیم از یزید طرفداری می کند " .
دیدگاه معاصر و عزاداری اهل سنت
" در دوران معاصر نیز همین اکثریت و اقلیت وجود دارند . در میان اقلیت تعدادی را می بینیم که شخصیتی با عنوان استاد دانشگاه کویت کتابی نوشته است به نام برائه یزید بن معاویه من دم الحسین یا کتابی دیگری را یکی از اساتید مصری نوشته است با عنوان : اباطیل یجب ان طمح من التاریخ یا کتابی ... مثل تاریخ اسلا‌م دوره‌ اموی ، دوره‌ عباسی و امم اسلا‌می را نوشته است و طرفداری از یزید را به عنوان تاریخ نگاری یا حتی بحث ‌های جامعه شناسی و روان شناسی مطرح کرده است . ولی در میان معاصران اهل سنت بازهم اکثریت بیش از گذشته طرفدار لعن یزید و طرفدار شهادت امام حسین (ع) و تجلیل از وی می باشند . در رأس آنها سید جمال الدین را جزو اهل سنت یا پذیرفته شده از سوی اهل سنت بدانیم در این باره نظراتی بسیار ظریف دارد که اصلا‌ً اسلا‌م را محمدی الحدوث و حسینی البقا می داند . همین طور مرثیه‌ بسیار زیبای مصلح دیگر اهل سنت ، اقبال لا‌هوری را داریم که اصلا‌ً حادثه‌ عاشورا را به عنوان جریانی می داند که به حق ریشه در دوران آدم داشته و از زمان آدم تا خاتم (ص) ادامه دارد . او حادثه عاشورا را از جهات گوناگونی قابل الگوگیری و تاخاتم ادامه دار می داند " .
برخورد عملی اهل سنت با حادثه عاشورا : " در گذشته ، اهل سنت نسبت به عاشورا با تجلیل و قدردانی برخورد کرده اند و این می تواند از عواملی مؤثر برای گفتمان بین المذاهب درباره‌ عاشورای حسینی باشد . امروزه نیز اهل سنت در جنوب شرقی آسی ، اندونزی ، ‌مسأله‌ تابوت کشان را دارند که کاملا‌ً با فرهنگ ملی ‌شان آمیخته است و آنها را سوگوار نشان می دهد . همچنین است مسأله‌ نذر ، نیت و روزه داری . همین طور در آسیای میانه عملا‌ً سوگواری در گذشته با عنوان عاشورا و عاشوری در میان آنها با عنوان علم ‌هایی مطرح می باشد که نشان می دهد آنها سوگوار هستند . در قفقاز ، شمال آفریقا و در جهان عرب ، خاورمیانه و حتی کشورهایی مانند پاکستان و افغانستان در میان اهل سنت و استان های کاملا‌ً سنی نشین ، عزاداری موجود است . حتی در دهه های اخیر دشمنان خارجی و بعضی متحجران در صدد هستند که با این مسأله مبارزه کنند و عزاداری اهل‌سنت را زیر سؤال ببرند و با آن مبارزه نمایند ".
نهضت کربلا از دیدگاه اهل سنت
نهضت امام حسین (ع) از نادرترین رخداد هایى است که تفکر انسانها را به خود معطوف داشته است و در تاریخ اسلام ارزش والایى دارد . شهادت حسین بن على (ع) حیات تازه‏ اى به اسلام بخشیده ، خون ها را به جوشش آورد و تنها را از رخوت خارج ساخت . امام حسین (ع) با حرکت قهرمانانه خود روح مردم مسلمان را زنده و احساس ذلت و زبونى و اسارت را که از اواخر حکومت عثمان بر روح جامعه ‏اسلامى حکمفرما شده بود ، تضعیف کرد .
آنچه امت اسلامى از زمان وقوع این حادثه عظیم تا امروز بر آن‏ متفق است ، این است که انقلاب کربلا هیبت و ابهت اسلام را که به‏ علت‏ حاکمیت فرمانرویان ضعیف النفس و تحقیر ارزش ها و مقدسات ‏دینى رو به افول گذارده بود ، احیا کرد . حرکت امام حسین (ع) ، حرکتى است مستمر براى همه نسل ها و همه عصر ها است .
این انقلاب تنها انقلابى است که اگر کلیه صحنه ‏هایش چنان که ‏بوده ، تصویر شود ، هیچ کس نمى‏ تواند از بروز احساس ها و عواطف ‏فطرى ‏اش جلوگیرى کند ؛ زیرا این فاجعه به قول شافعى دنیا را لرزانده و نزدیک است قله کوه ها را آب کند .
حادثه کربلا در میان اهل تسنن موجى ایجاد کرد که زبان و قلم‏ دانشمندان آنان گاه ناخواسته و زمانى با شجاعت ‏به توصیف و تجزیه و تحلیل آن پرداخته است .
شوکانى در کتاب " نیل الاوطار " در رد بعضى از سخنوران دربارى مى ‏گوید : به تحقیق عده ‏اى از اهل ‏علم افراط ورزیده ، چنان حکم کردند که :
" حسین (ع) نوه پیامبر که خداوند از او راضى باشد . نافرمانى ‏یک آدم دائم الخمر را کرده و حرمت ‏شریعت ‏یزید بن معاویه را هتک ‏کرده است . " خداوند لعنتشان کند ، چه سخنان عجیبى که از شنیدن ‏آنها مو بر بدن انسان راست مى ‏گردد .
تفتازانى در کتاب " شرح العقید " مى ‏نویسد : حقیقت این است که رضایت ‏یزید به قتل حسین (ع) و شاد شدن او بدان خبر و اهانت کردنش به اهل ‏بیت پیامبر (ص) از اخبارى است که ‏در معنى متواتر است ؛ هر چند تفاصیل آن متواتر نیست . درباره ‏مقام یزید بلکه درباره ایمان او که لعنت ‏خدا بر او و یارانش‏ باد ، توافقى نداریم .
جاحظ مى‏ گوید : منکراتى که یزید انجام داد ، یعنى قتل حسین (ع) و به اسارت گرفتن زن و فرزند او و ترساندن اهل مدینه و منهدم ‏ساختن کعبه ، همه ینها بر فسق و قساوت و کینه و نفاق و خروج از یمان او دلالت مى ‏کند .
بنابراین ، یزید فاسق و ملعون است و کسى که از لعن او جلوگیرى ‏کند ، نیز ملعون است .
ابن حجر هیثمى مکى در کتاب " الصواعق المحرقه ‏" مى ‏نویسد : پسر امام حنبل در مورد لعن یزید از وى پرسید . احمد در جواب گفت : چگونه لعنت نشود کسى که خداوند او را در قرآن لعن کرده است .
آنجا که مى ‏فرماید : " فصل عسیتم ان تولیتم ان تفسدوا فى الارض و تقطعوا ارحامکم‏اولئک الذین لعنهم ‏الله ‏" و چه مفاسدى و قطع رحمى از آنچه یزید انجام داد ، بالاتر است ؟!
عبدالرزاق مقرم در کتاب " مقتل الحسین ‏" مى ‏گوید : به تحقیق ‏گروهى از علما از جمله قاضى ابویعلى و حافظ ابن الجوزى و تفتازانى و سیوطى در مورد کفر یزید نظر قطعى داده ‏اند و با صداقت تمام لعن او را جیز شمرده ‏اند .
مولف کتاب " شذرات الذهب ‏" مى ‏نویسد : در مورد لعن یزید ، احمدبن حنبل دو قول دارد که در یکى تلویح و در دیگرى تصریح به لعن‏ او مى ‏کند . مالک و ابوحنیفه نیز هر کدام هم‏ تلویحا و هم تصریح یزید را لعنت کرده ‏اند ؛ و به راستى چرا این‏گونه نباشد و حال ‏آنکه او فردى قمار باز و دائم الخمر بود .
شیخ محمد عبده مى‏ گوید : هنگامى که در دنیا حکومت عادلى وجود دارد که هدف آن اقامه شرع و حدود الهى است و در برابر آن‏ حکومتى ستمگر است که مى‏ خواهد حکومت عدل را تعطیل کند ، بر هر فرد مسلمانى کمک کردن حکومت عدل واجب است ؛ و از همین باب است ‏انقلاب امام حسین که در برابر حکومت‏ یزید که خدا او را خوار کند ، ایستاد .
از سبط بن جوزى در مورد لعن یزید پرسیده شد . او در جواب گفت : احمد حنبل لعن او را تجویز کرده است ، ما نیز به خاطر جنیاتى ‏که درباره پسر دختر رسول خدا مرتکب شد ، او را دوست نداریم ؛ و اگر کسى به این حد راضى نمى ‏شود ، ما هم مى ‏گوییم اصل ، لعنت کردن‏ یزید است .
حادثه کربلا چنان در قلوب نفوذ کرد که بسیارى از بزرگان اهل‏ تسنن آن را در قالب شعر مطرح ساخته ، اندوه خویش را ابراز کردند . امام شافعى که در دوستى اهل‏بیت زبانزد است . درباره ‏نهضت کربلا چنین سروده است :
قتیل بلا جرم کان قمیصه صبیغ بماء الارجوان خصیب نصلى على المختار من آل هاشم و نوذى بنیه ان ذاک عجیب لئن کان ذنبى حب آل محمد (ص) فذلک ذنب لست عنه اتوب هم شفعائى یوم حشرى و موقفى و بغضهم للشافعى ذنوب
حسین (ع) کشته ‏اى بى گناه است که پیراهن او به خونش رنگین شده و عجب از ما مردم آن است که از یک طرف به آل پیامبر درود مى ‏فرستیم و از سوى دیگر فرزندانش را به قتل مى ‏رسانیم و اذیت ‏مى ‏کنیم !
اگر گناه من دوستى اهل‏بیت پیامبر است ، پس من هیچ‏گاه از آن‏ توبه نمى ‏کنم .
اهل‏ بیت پیامبر ( علیهم السلام ) در روز محشر شفیعان من هستند و اگر نسبت ‏به آنان دشمنى داشته باشم ، گناهى نابخشودنى است .

[ریپورتر]

عبدالحمید جودة السّحار، نویسنده مصری، می‏گوید:
«حسین علیه‏السلام نمی‏توانست با یزید بیعت کند و به حکومت او تن بدهد، زیرا در آن صورت بر فسق و فجور صحه می‏گذاشت و ارکان ظلم و طغیان را محکم می‏کرد ونسبت به فرمان‏روایی باطل تمکین می‏نمود. امام حسین به این کار راضی نمی‏شد، گرچه اهل و عیالش به اسارت افتند و خود و یارانش کشته شوند».

[ریپورتر]

-توماس کارلایل (فیلسوف و مورخ انگلیسی) می گوید:
بهترین درسی که از تراژدی کربلا می گیریم، این است که حسین(ع) و یارانش ایمان استوار به خدا داشتند. آنها با عمل خود روشن کردند که تفوق عددی در جایی که حق با باطل روبرو می شود و پیروزی حسین(ع) با وجود اقلیتی که داشت، باعث شگفتی من است.