واکسیناسیون

[آبجی]

انواع واکسنها

واکسنها را می‌توان به دودسته مشخص تقسیم نمود:

واکسنهای باکتریایی

1) واکسنهای زنده ضعیف شده: مثل ب.ث.ژ

2) واکسنهای کشته شده: مثلسیاه سرفه، حصبه ، وبا

3) واکسن توکسوئید: دیفتری، کزاز

4) واکسنهای پلی‌ساکاریدی: مثل واکسن مننگوکوک یا مننژیت که برای پیشگیری از مننگوکوکسیc , A بیشتر در سربازان تزریق می‌شود.، واکسن پنوموکوک برای پنوموکوکسی

واکسنهای ویروسی

1) واکسنهای زنده ضعیف شده: فلج اطفال خوراکی، سرخجه ، سرخک، اوریون، تب زرد

2) واکسنهای کشته شده کامل: آنفلوانزا ، فلج اطفال تزریقی ، هاری

3) واکسنهای کشته شده بخشی از پادتن: هپاتیت ب

ایمن‌سازی واکسنها

[آبجی]

ایمن‌سازی واکسنها

• توکسوئیدها فقط در قبال اگزوتوکسینها ایجاد ایمنی می‌کنند و کیفیت آنها به لحاظ خلوص و قابلیت انحلال پادتن بسیار عالی است. در واکسنهای باکتریایی که از یاخته کامل استفاده می‌شود ، پادتنهایی تولید می‌شوند که بعضی از آنها احتمالاً جرء اپسونینها هستند. این واکسنها نقش یک ادجووان (یاور) را دارند و همراه با دیگر واکسنها موجب افزایش پاسخ ایمنی می‌شوند.

• در مورد ب.ث.ژ وضعیت فرق می‌کند، این واکسن بیشتر ایجاد ایمنی سلولی می‌کند و پادتن قابل اندازه گیری تولید نمی‌نماید. این حالت از ایمنی سلولی همراه با افزایش حساسیت تاخیری است که از طریق آزمون حساسیت به توبرکولین اندازه گیری می‌شود.

• سایر واکسنهای ویروسی زنده یا ضعیف شده ، ایجادایمنی هومورال همراه با پادتنهای در گردش می‌کنند که به روشهای متداول سرم شناسی نظیر سرونوترالیزاسیون ، واکنش ممانعت از هم‌آگلوتیناسیون ، بررسی ایمنی به کمک مواد رادیوایزوتوپ ، الیزا و غیره قابل اندازه گیری است. آزمونهای افزایش حساسیت تاخیری بعضاً دال بر ایمنی با واسطه سلولی است.

• واکسن آبله (ویروس واکین) که قدیمی‌ترین واکسن ویروسی است، پس از تزریق به انسان به علت قرابت پادتنی ، ایجاد ایمنی علیه آبله (ویروس واریول) می‌کند. ایمنی واکسن عمدتاً از نوع سلولی است و بطور کلی پاسخ پادتنی ضعیف است.

• بعضی واکسنها نظیر واکسن خوراکی فلج اطفال یا واکسنهایی که از طریق بینی (استنشاقی) تجویز می‌شوند، علاوه بر ایمنی خلطی (هومورال) ، ایجاد ایمنی موضعی می‌نمایند و به دنبال آن ایمونوگلوبولین نوع A تولید می‌شود که موجب ایمنی موضعی بسیار قوی خواهد شد و از دخول ویروس از طریق آن مجاری جلوگیری خواهد کرد. نهایتاً، واکسنهای مننگوکوکسی C ,a ، و پنوموکوکسی پلی‌والان براساس نوع کپسول و پلی‌ساکارید موجود در واکسن ، ایجاد پادتن اختصاصی می‌نمایند.

• استفاده از واکسنهای زنده ضعیف شده در افراد مبتلا به نقص دستگاه ایمنی سلولی رسماً ممنوع است.

[آبجی]

رابطه بين نوع واكسن با ايمني حاصل واكسن هاي با اجرام زنده كه ازقدرت بيماريزايي آنها كاسته شده است، معمولاً با دوز واحد مي‌توانند ايمني موثر و طولاني نسبت به واكسن‌هاي كشته شده ايجاد كنند. اين واكسن‌ها علاوه برسيستم ايمني هومورال، سيستم ايمني سلولي را نيز تحريك مي‌نمايند، اين نوع واكسنها تمايل دارند واكنشهاي مشابه شكل طبيعي بيماري به خصوص درافراد با نقص ايمني را ايجاد كنند.
براي اينكه با واكسن‌هاي كشته شده ايمني كافي و بمدت طولاني بدست آيد، بايستي اين واكسن‌ها ابتدا در چند نوبت تزريق گردند و براي جلوگيري از كاهش سطح آنتي‌بادي و ادامه ايمني اغلب لازم است كه تزريق واكسن در آينده يادآوري شود.
طرز ساختن واكسن
واكسن را اينگونه ميسازند : نخست حيواني را عمداً دچار بيماري مورد نظر مي كنند . سپس ويروس آن بيماري را از بدن حيوان مزبور جدا مي سازند .
مجدداً اين ويروس را به حيواني ديگر تزريق مي كنند و پس از بيمار شدنش ، باز ويروس را از بدنش جدا مي سازند . آنقدر اين عمل را تكرار مي كنند تا به قدري ويروس ضعيف گردد كه اگر آنرا به بدن انساني تزريق كنند نه تنها او را بيمار نكند، بلكه برايش مصونيت هم پديد آورد .
راه ديگر واكسن سازي اين است كه آن را از ويروسهاي مرده يا بي فعاليت به دست مي آورند .
با تزريق اين نوع واكسن بدن مشغول ساختن پادزهر مي شود و خود را آماده دفاع در برابر ميكر وب اصلي مي كند .براي بيماري خواب و آنفولانزا از اين روش استفاده مي كنند . و بالاخرهگاهي هم خود ويروس را بي آنكه ضعيفش گردانند از راه پوست به بدن تزريق مي نمايند . آنگاه چون ويروس از راه غير طبيعي وارد بدن گرديده ، باز در آن ايجاد مصونيت ميكند .
برنامه جديد واكسيناسيون اطفال از فروردين 1383
1. بدو تولد: Bcg- فلج اطفال(نوبت اول)- هپاتيت (نوبت اول)***
2. 2 ماهگي: كزاز- سياه سرفه- ديفتري- فلج اطفال (نوبت دوم)- هپاتيت (نوبت دوم)****
3. 4 ماهگي: كزاز- سياه سرفه- ديفتري- فلج اطفال (نوبت سوم)****
4. 6 ماهگي: كزاز- سياه سرفه- ديفتري- فلج اطفال(نوبت چهارم)- هپاتيت (نوبت سوم) ****
5. 12 ماهگي: سرخك- سرخجه - اوريون (mmr) ****
6. 18 ماهگي: Mmr - كزاز- سياه سرفه- ديفتري- فلج اطفال(نوبت پنجم)****

[sorati]

چرا بايد اين همه واكسن به كودكم بزنند؟

از تماشاي منظره تزريق به فرزند براي تمام والدين ناخوشايند است. اما برنامه واكسيناسيون به منظور پيشگيري از بيماريهاي خطرناك تهيه شده است و مهمترين بخش تامين سلامت كودك را تشكيل مي دهد. بعضي از اين بيماريها (نظير فلج اطفال و ديفتري) صذ سال پيش از اين بسيار شايعتر بودند ولي امروزه بعلت انجام واكسيناسيون بندرت ديده مي شوند. مركز مبارزه با بيماريها در هر كشور بسته به سطح ايمني عمومي و بيماريهاي خطرناك شايع برنامه واكسيناسيون خاصي را براي كودكان و بزرگسالان تنظيم مي كند.
واكسن ها چگونه از بيماريها پيشگيري مي كنند؟

واكسن ها از ميكروب يا ويروس كشته شده و يا ضعيف شده كه عوامل بيماريهاي خاص هستند ساخته شده اند. با تزريق واكسن سيستم ايمني تحت حمله اين ميكروب ها و يا ويروس ها قرار مي گيرد و در نتيجه ترشح آنتي بادي ها يا پادتن ها دربدن بالا مي رود. اين آنتي بادي ها در بدن كودك فعال باقي مي مانند و در صورتيكه بدن با بيماري واقعي مواجه شود آن را در مقابل آن ويروس يا ميكروب محافظت مي كنند. بعنوان مثال اگر سياه سرفه در منطقه شما شايع شود احتمال ابتلا كودك شما كه واكسينه شده است به مراتب كمتر از كودكي است كه واكسينه نشده است.
چه واكسنهايي و در چه زمانهايي بايد براي كودك تزريق شود؟

برنامه واكسيناسيون كشوري ايران براي كودكان از بدو تولد بصورت زير تعيين شده است:
زمان تجويزب ث ژقطره خوراكي فلج اطفالهپاتيتسه گانه (ديفتري، كزاز، سياه سرفه)mmrبدو تولدüüü 2 ماهگي üüü 4 ماهگي ü ü 6 ماهگي üüü يك سالگي ü18 ماهگي ü ü 4 تا 6 سالگي ü üü
كارت مراقبت كودك چيست و استفاده از آن در واكسيناسيون چه كمكي مي كند؟

در ايران هر كودكي يك كارت مخصوص مراقبت كودك دارد كه در آن جدول واكسينايون، تغذيه و پايش رشد در نظر گرفته شده است. كودك شما نيز حتما اين كارت را دارد و اگر اينطور نيست بهتر است در اولين فرصت به يكي از مراكز بهدشتي و درماني در محدوده محل زندگي خود مراجعه نمائيد و براي وي پرونده تشكيل داده و كارت مراقبت كودك را دريافت نمائيد. اگر شما براي مراقبتهاي دوران بارداري به چنين مراكزي مراجعه كرده باشيد حتما با نشاني و روش كار آنها آشنا هستيد. در غير اينصورت مي توانيد از دانشگاه علوم پزشكي محدوده خود در مورد آن اطلاعاتي كسب كنيد. خصوصيات هر يك از اين واكسنها چيست؟
واكسن ب ث ژ: اين واكسن با استفاده از باكتري ضعيف شده سل عليه اين بيماري ساخته شده و به صورت زير جلدي در ناحيه بازو در بدو تولد تزريق مي شود. بهترين سن براي تلقيح واكسن ب. ث . ژ بدو تولد است، از آن به بعد تا 2 ماهگي بدون انجام تست مي توان واكسن ب.ث.ژ را تلقيح نمود. اگر تا سن يك سالگي تزريق نشده باشد ابتدا تست ppd انجام مي شود و در صورتي كه تست منفي باشد تزريق انجام مي شود. معمولا جاي محل تزريق باقي مي‌ماند و اگر ديده نشود لازم نيست تزريق تكرار شود. در بعضي از موارد تورم عقده هاي لنفاوي زير بغل بعد از تزريق واكسن مشاهده مي شود كه معمولا با گذشت زمان برطرف شده و نياز به درمان خاصي ندارد.
قطره خوراكي فلج اطفال: فلج اطفال يك بيماري حاد ويروسي است كه مي تواند منجر به فلج دائم دسته اي از عضلات بدن شود. براي جلوگيري از اين بيماري ناتوان كننده و سخت، بهترين راه واكسيناسيون است. واكسن به صورت قطره خوراكي و با استفاده از ويروس ضعيف شده ساخته شده است.
واكسن هپاتيت b: اين ويروس از راه خوني (مانند انتقال خون)، از راه جنسي و از طريق مادر به فرزند (در دوران بارداري) منتقل مي‌شود. افرادي كه بيشتر در تماس با بيماران هستند مانند پرسنل و بيماران بخش دياليز، پزشكان، دندانپزشكان، پرستاران و پرسنل بانك خون بيشتر در معرض ابتلاء به اين بيماري بوده و بعنوان گروه پرخطر بايد واكسينه شوند. واكسن اين بيماري از سال 1372 جزو برنامه واكسيناسيون كشوري اطفال گنجانده شده است. عوارض واكسن خيلي كم بوده شامل درد و قرمزي در ناحيه تزريق، سردرد مختصر و احساس كسالت است.
واكسن سه گانه: اين واكسن با استفاده از باكتري كشته شده سياه سرفه و سموم باكتريهاي ديفتري و كزاز ساخته مي شود. ديفتري، كزاز و سياه سرفه بيماري هاي خطرناكي هستند كه مي توانند موجب مرگ يا عوارض شديد شوند. عارضه اين واكسن معمولا تب و بيقراري است كه ممكن است تا چند روز ادامه يابد، در اين صورت مي توانيد از پاشويه و استامينوفن براي كاهش تب در كودك استفاده كنيد. اگر بعد از تزريق، تب 40 درجه يا تشنج ديده شود حتما آنرا در نوبت هاي بعدي متذكر شويد تا از واكسن دو گانه اطفال استفاده شود.
واكسن دو گانه اطفال: اين واكسن شبيه به واكسن دوگانه بزرگسالان يعني شامل واكسنهاي ديفتري و كزاز است و تنها فرق آن مقدار بيشتر واكسن ديفتري است.
واكسن mmr (سرخك، سرخجه، اوريون): علائم بيماري سرخك عبارتند از تب بالا و چند روزه، آب ريزش بيني، التهاب ملتحمه چشم و جوشهائي كه بعد از شروع تب ظاهر مي شوند. التهاب پرده مغز، التهاب گوش مياني و برونشيت ممكن است در ادامه علائم سرخك ظاهر شوند. در بعضي از كشورها ميزان مرگ ومير به 10% مبتلايان مي رسد. سرخجه نيز با بثورات جلدي همراه است و علائم آن نظير تب و سرفه، خفيف تر از سرخك بوده و بيماري خطرناكي نيست. خطر اين بيماري مربوط به خانم هاي باردار است كه در صورت ابتلا، احتمال نقص مادرزادي را در جنين بشدت افزايش مي دهد.
آيا واكسيناسيون بايد تحت هر شرايطي، مثل بيماري كودك، انجام شود؟

در اكثر موارد بيماري واكسيناسيون انجام مي شود، به جز چند مورد خاص كه توضيح داده خواهد شد. مثلا شل بودن مدفوع يا سرماخوردگي معمولي نبايد مانع از انجام ايمن سازي شود. برنامه ايمن سازي كودكان نارس ويا كم وزن نيز طبق جدول ايمن سازي عادي است و تجويز به موقع واكسنها توصيه مي شود. ابتلا به سوء تغذيه نيز نه تنها مانعي براي ايمن سازي نيست، بلكه ايمن سازي به موقع كودكان مبتلا به سوء تغذيه بشدت توصيه مي شود چرا كه آنها را نسبت به بيماريهايي كه بيشتر در معرض ابتلا به آنها هستند مقاوم مي كند.
براي هيچ واكسني جز سياه سرفه محدوديت سني وجود ندارد و در صورت عدم سابقه ايمن سازي بايد با برنامه عمل شود .


در چه مواردي نبايد واكسيناسيون انجام شود يا با تغييرات انجام مي شود؟

• در مورد كودكان مبتلا به آلرژي شديد و يا ضايعات و عوارض مغزي و عصبي واكسناسيون با احتياط و با نظر پزشك كودكان انجام مي گيرد.
• در كودكان تب دار يا مبتلا به بيماري هاي حاد شديد تا رفع تب و بيماري فقط تزريق واكسن سه گانه را به عقب مي اندازند.
• به كودكان پس از سن شش سالگي و نوجوانان، اگر مايه كوبي توام ضرورت يابد بايد حتما واكسن ويژه بزرگسالان تزريق شود. همچنين براي كودكاني كه سابقه بيماريهاي مزمن چركي، ناراحتيهاي عصبي، تشنج، ضايعات مغزي و يا سابقه خانوادگي بيماريهاي عصبي را دارند واكسن سه گانه تجويز نمي شود.
• در اختلالات ايمني ، چه اوليه و چه اكتسابي مثل لوسمي ( سرطان خون) و غيره واكسنهاي ويروسي زنده و واكسن سل (bcg)منع استعمال دارند.
• به علت ريشه كني آبله در جهان، تلقيح آن به هيچ وجه لازم نيست.
• در افراد مبتلا به هموفيلي واكسن هپاتيت b بايستي زير جلد تزريق شود.