شیستوزومیازیس

[cloudy]

عامل این بیماری شیستوزوماها هستند.
ویژگی ها :
1. لاروها این ها از راه پوست انسان را آلوده می کنند.
2. اینها کرم هایی هستند که وارد جریان خون شده و در گردش خون زندگی می کنند. معمولا داخل سیاهرگ ها هستند ولی گاها در سرخرگ ها هم دیده می شوند.
3. شیستوزوماها جز بیماری های منتقله از راه آب هستند.
4. برخی از آنها زئونوس هستند یعنی هم انسان هم حیوان را آلوده می کنند.
5. برخی هم اختصاصا انسان را آلوده می کنند.
6. در جاهایی که گرمسیر هستند و در مکان های پر آب و جاهایی که سدهای توسعه یافته و آب های راکد دارند دیده می شود ( در مصر در یک دوره وقتی سد آسفان احداث شد در بسیاری از مناطق مصر این بیماری شیوع پیدا کرد و به جای اینکه باعث آبادانی گردد باعث شد که روستانشینان روستا ها را تخلیه کنند)
انواع:
1. شیستوزوما هماتوبیوم
مختص انسان است. یعنی میزبان اصلی و نهایی آن انسان است اما میزبان واسط آن حلزون آبزی بالینوس است. این کرم در ایران در خوزستان اندمیک بود.
در داخل رگ های خونی کبد بالغ می شود و کرم های ماده از راه جریان خون وارد رگ های خونی مجاری ادراری می شود و کیسه ادرار و حتی در رگ ها و مویرگ های انتهایی مجاری ادرار مستقر می شود.
پس این کرم ها در انسان شیستوزومیازیس ادراری را در انسان ایجاد می کنند. و از راه ادرار دفع می شوند.
2. شیستوزوما مانسونی
میزبان اصلی آنها انسان و برخی جوندگان و پستانداران است اما میزبان واسط آنها حلزون آبزی بیوم فالاریا می باشد. کرم های ماده و نر در رگ های خونی سیاهرگی کبدی بالغ می شوند. بعد از اینکه جفت گیری کردند، کرم های ماده در رگ های خونی کبد تخم گذاری می کنند اما برخی یا اکثریت آنها در رگ های مزانتریک روده مستقر می شوند و در انجا تخم گذاری می کنند. کرم ها از راه مدفوع دفع می شوند.
3. شیستوزوما ژاپونیکوم
این کرم طیف وسیعی از پستانداران و جوندگان و انسان را آلوده می کند به همین دلیل به آن شیستوزوما زئونوس می گویند. میزبان واسط آن حلزون آبزی اونکوملانیا است. این کرم در سیاهرگ های کبدی بالغ می شوند بعد جفت گیری کرم ماده در داخل رگ های مزانتریک روده باریک و گاهی در رگ های مزانتریک روده بزرگ هم مستقر و تخم گذاری می کنند.
4. شیستوزوما مکونوگی و اینتر کالاتوم
میزبان اصلی آنها انسان است و میزبان واسط آنها حلزون آبزی بالینوس می باشد. این کرم ها در رگ های خونی مزانتریک زندگی می کنند . اینها در کبد بالغ می شوند اما کرم ماده در رگ های مزانتریک تخم گذاری می کنند و به همین دلیل تخم ها در مدفوع یافت می شود. این تخم ها در مدفوع یافت می شود.
چرخه زندگی:
تخم ها که میراسیدیوم دار (جنین دار) هستند وارد آب می شوند و در شرایط مناسب دمایی بویژه نور مناسب، میراسیدیوم از تخم خارج می شود. میراسیدیوم از تخم خارج می شود. میراسیدیوم وارد بدن میزبان واسط مناسب خود می شود. این میراسیدیوم ها از راه تکثیر غیر جنسی به سرکر تبدیل می شوند. در شرایط مناسب سرکرها حلزون را ترک می کنند. این دفعه وارد میزبان اصلی پا برهنه یا بدون لباس وارد آب می شود سرکرها از راه پوست بویژه در مناطقی که پوست مرطوب است از راه فولیکول های مو وارد بدن می شود.
سرکر ها بدون دم وارد می شود. در زیر پوست لاروها وارد ونول ها و جریان خون سیاهرگی می شود. به قلب و دهلیز راست می رود از بطن راست وارد ریه ها می شود بعد 11 تا 12 روز که در ریه می ماند و رشد می کند. ورید ها را سوراخ می کنند و وارد ورید ریوی شده و به دهلیز چپ و سپس بطن چپ می رود. از راه خون سیستمیک از راه آئورت به تمام بدن می رود تنها آنهایی که وارد سیاهرگ های کبدی و یا ورید باب می روند بالغ می شوند.
بعد از بلوغ و جفت گیری کرم های ماده در مورد هماتوبیوم وارد مویرگ های مجاری ادرار یا در مورد مانسونی و ژاپونیکوم وارد مویرگ های مزانتریک می شود و شروع به تخم گذاری می کنند.
علائم:
سرکرها :
وقتی وارد پوست می شوند باعث:
1. تحریک و خارش (به آن خارش شناگران می گویند)
2. پاپول در محل ورود
3. پاپول ها در اثر خارش به ابسه یا زخم تبدیل می شوند
بعد که وارد قلب شد در قلب معمولا مشکل زیادی ایجاد نمی کنند
در ریه ها علائم آلرژیک ، سرفه ، تنگی نفس، درد قفسه سینه ایجاد می کند.
کرم بالغ:
1. کم خونی ( چون هم باعث خونریزی می شود و هم اینکه خود کرم خونخواری می کند)
2. ترومبوز و لخته شدن خون داخل رگ های خونی بویژه کرم های روده ای باعث ترومبوز می شوند
3. پیگمانتاسیون . باعث رسوب رنگدانه خون روی کبد، طحال، ریه ها می شود.
اصل پاتولوژی مربوط به تخم ها است.
تخم ها :
هماتوبیوم
اولین علامت رها شدن تخم از کرم ماده در داخل رگ ها :
1. هماچوری
2. تخم ها باعث ایجاد گرانولوم در داخل رگ های خونی می شود و همچنین مخاط مجاری ادرار و کیسه ادرار می شود
3. فیبروزه شدن و ضخیم شدن آندوتلیال مجاری ادرار و آندوتلیال مثانه
4. چون کرم ها بویژه در مثانه رگ ها را پاره می کنند و باعث ضخیم شدن مخاط مثانه می گردد. در کنار به تله افتادن تخم در مثانه و همچنین ایجاد نقاط فیبروزه و رسوب املاح ادرار در مخاط ادرار باعث کاهش خاصیت الاستسیته مثانه می شود و تکرر ادرار ایجاد می گردد
5. سوزش ادرار: بدلیل ایجاد زخم در مثانه
6. التهاب مثانه
7. بدلیل تنگی مجاری ادرار ادرار به عقب پس می زند و باعث هیدرونفروز می گردد
8. التهاب لگنچه ادرار
9. بزرگ شدن کلیه
10. در نهایت نارسایی کلیه ایجاد می گردد
11. ممکن است تخم ها به کبد برگردند و باعث فیبروز و سیروز کبد گردد. در این مرحله نارسایی کبد ایجاد می گردد.
مانسونی و ژاپونیکم
مانسونی
تخم ها بیشتر در رگ های مزانتریک به لومن روده افتاده و از راه مدفوع دفع می گردد این تخم ها باعث
1. گرانولوم داخل مخاط روده
2. گرانولوم داخل رگ های مزانتریک
3. ایجاد پولیپ در روده بزرگ
4. زخم در روده بزرگ
5. کولیت
6. بزرگ شدن کلون در اثر التهاب (مگاکولون)
7. فیبروزه شدن مخاط روده بزرگ
8. ایجاد پولیپ کاذب ← در نتیجه باعث تنگی روده بزرگ می شود
9. اسهال خونی یا دیده شدن رگه های خونی در مدفوع
ژاپونیکم
1. پولیپ در روده باریک
2. گرانولوم در روده باریک و بزرگ
3. ایجاد فیبروز یا ضخیم شدن مخاط روده باریک و بزرگ
4. اسهال خونی و رگه های خون در مدفوع
بیشتر این تخم ها از راه رگ های خونی به عقب و به کبد می روند و در آنجا مشکلاتی را ایجاد می کنند که در این دو مورد یکسان است و باعث ایجاد این علائم می گردد:
1. ایجاد گرانولوم در ورید باب بویژه در محل ورود به کبد
2. فیبروز در ورید باب و تنگی ورید باب که می تواند باعث افزایش فشار ورید باب و حتی آسیت گردد.
3. افزایش حجم کبد ← هپاتومگالی
4. ایجاد آبسه روی پارانشیم کبد
5. فیبروزه شدن کبد
6. در نهایت سیروز کبد
7. ایجاد گرانولوم و آبسه ها و کانون های چرکی در کبد بویژه در سطح کبد. در اطراف تخم ها که در سطح کبد به تله افتاده اند دیده می شود و دلمه های سفید در سطح کبد هم دیده می شود.
8. گاهی تخم ها به رگی که خون را از بطن راست به ریه ها می برد رفته و تنگی ایجاد می کند. و در قلب خون جمع می شود و سندرم کورپولمونار ایجاد می شود. بزرگ شدن قلب راست و رگ های ریوی را گویند.
9. تخم ها بویژه در ژاپونیکوم به مغز رفته و ایجاد ضایعات مغزی نخاعی می کند.
کنترل و پیشگیری:
1. آموزش انسان ها در مناطق اندمیک که با پاهای برهنه وارد آب ها نشوند.
2. جلوگیری از ورود فاضلاب ها و فضولات انسانی به آب ها
3. شناسایی افراد آلوده و درمان آن ها
4. مبارزه با میزبان های واسط. از راه سولفات مس یا برومید که مبارزه شیمیایی است و یا مبارزه بیولوژیک به کمک پرندگان حلزون خوار یا حلزون های بزرگتر یا ماهی های حلزون خوار