بيماري سالك
ليشمانيوز جلدي يا سالك عفونت‌ناشي از انگل ليشمانياست با يك ندول‌كوچك شروع و اغلب زخمي مي‌شود.اين بيماري در بسياري از كشورهاي‌گرمسير به صورت بومي ديده مي‌شود.شايعترين محل ضايعات در نواحي بازبدن بخصوص صورت است.
بيماري سالك در بسياري ازكشورهاي مناطق حاره و تحت حاره‌شيوع دارد و بيماري در نقاط مختلف‌آسيا نظير چين، سوريه، عربستان،عراق، ايران، فلسطين ،قفقاز و جنوب‌شرقي روسيه، پاكستان، افغانستان وهند شايع است. همچنين از كشورهاي‌اطراف مديترانه و كشورهاي آفريقايي‌موارد متعددي از بيماري گزارش‌مي‌گردد.
از كانونهاي مهم بيماري در ايران‌نواحي مرزي در مرز تركمنستان، ناحيه‌سرخس، لطف آباد،تركمن صحرا،منطقه اسفراين در استان خراسان،خوزستان، قم، كاشان، طبس وبخصوص مهمترين كانون اصفهان آن‌هم در ناحيه شرق، شمال (شهرستان‌برخوار و ميمه)، شمال شرق(شهرستانهاي اردستان، نطنز، آران وبيدگل و كاشان) مي‌باشد كه از مناطق‌بومي كشور است.
ليشمانيوز جلدي بر دو نوع‌است:
۱ - شهري يا خشكAnthroponotic) در اين نوع‌مخزن بيماري انسان است ولي سگ‌هم بطور اتفاقي به بيماري مبتلامي‌شود.
۲ - روستايي يا مرطوبZoonotic) در اين نوع مخزن‌بيماري عمدتا جوندگان مي‌باشند. ناقل‌بيماري پشه خاكي ماده مي‌باشد كه‌هنگام غروب خونخواري مي‌كند.
بطور كلي سالك بوسيله انواع‌پشه خاكي‌هاي آلوده به سه‌طريق زير به وجود مي‌آيد:
۱ - انسان به انسان(بنابراين بهتر است‌براي جلوگيري از انتشار آلودگي‌توسط ناقل روي زخم سالكي پوشيده‌شود).
۲ - حيوان به حيوان
۳ - حيوان به انسان يا انسان به حيوان.
تظاهرات باليني و اشكال مختلف‌بيماري عبارتند از:
۱ - شكل خشك يا نوع شهري: اين‌شكل از بيماري چهار مرحله متفاوت‌را طي مي‌كند. دوره نهفتگي ۲ تا ۸ ماه‌است، پس از گذشت اين دوران درمحل گزش پشه پاپول سرخ رنگي‌ظاهر مي‌شود كه ۳ تا ۴ ميليمتر قطردارد و نرم و بي درد است و بر اثر فشارمحو نمي‌شود و گاه خارش مختصري‌دارد; سپس پاپول فعال مي‌شود وشروع به رشد مي‌كند و كم كم بر اثرتجمع سلولها در آن نقطه ضايعه سفت‌مي‌شود و به نظر مي‌رسد به بافتهاي‌زيرين چسبيده است. بازشدن زخم به‌احتمال زياد بر اثر عوامل خارجي مثل‌ضربه است. زخم حدودي مشخص وحاشيه نامنظم و برجسته دارد كه روي‌آن را دلمه‌اي قهوه‌اي رنگ پوشانده‌است. پس از گذشت ۶ تا ۱۲ ماه و گاه‌بيشتر ضايعه كاملا بهبود مي‌يابد و اثرآن بصورت جوشگاهي فرو رفته باحدودي كاملا مشخص و حاشيه نامنظم‌باقي مي‌ماند. تعداد زخم معمولا كم وگاه منفرد است.
۲ - شكل مرطوب يا نوع روستايي: دراين شكل پس از طي دوره نهفتگي(چند هفته تا چند ماه) ضايعه بصورت‌جوش همراه با التهاب حاد ظاهرمي‌شود. زخمي شدن آن در عرض ۱۰روز تا ۲ هفته پس از شروع اتفاق‌مي‌افتد. زخم به سرعت بزرگ و دورآن پرخون مي‌شود. زخم نسبتا زود ازبافت گرانولوماتوز (۱) پر مي‌شود.جوش خوردن زخم از وسط و اطراف‌همزمان اتفاق مي‌افتد و بطور معمول‌در مدت ۴ تا ۶ ماه از شروع، زخم‌بكلي خوب مي‌شود. تعداد زخم‌هامتعدد و معمولا بيش از يكي است.
۳ - شكل سقط شونده: اين شكل‌معمولا بصورت توبركول كوچكي كه‌رنگ سرخ دارد شروع مي‌شود، ولي‌رشد چنداني ندارد; روي آن پوسته‌پوسته مي‌شود و گاه زخم كوچكي ايجادمي‌كند كه به سرعت بهبود مي‌يابد وجوشگاه كوچكي باقي مي‌گذارد و گاهي‌نيز توبركول بدون ايجاد زخم بهبودمي‌يابد. تمام دوره عارضه حدود ۵ ماه‌بيشتر طول نمي‌كشد.
۴ - اشكال غير معمول: مواردي ازاشكال باليني سالك بصورت غيرمعمول نظير زرد زخمي، اگزمايي،زگيلي، توموري و اسپوروتريكوئيدي‌بروز مي‌كند.
۵ - نوع مزمن: در اين شكل دوره‌بيماري پس از گذشت مرحله حاد به‌طور مزمن براي ماهها و سالها ادامه‌مي‌يابد. علت پيدايش اين شكل‌بدرستي روشن نيست و به نظر مي‌رسدمصونيتي كه لازم است به وجود آيد تاضايعه اوليه بهبود يابد در اين بيماران‌اتفاق نمي‌افتد.
۶ - شكل عود كننده: حدود ۷ تا ۱۰درصد از بيماران مبتلا به سالك پس ازگذراندن دوره حاد بهبود كامل‌نمي‌يابند و عارضه آنان تبديل به‌شكلي از بيماري مي‌شود كه به آن‌شكل عودكننده (توبركولوئيد يالوپوئيد) مي‌گويند. در اين بيماران نيزمانند سالك حاد بيماري با يك پاپول‌قرمز رنگ ظاهر مي‌شود كه تبديل به‌زخم و سرانجام جوشگاه مي‌شود. اين‌جوشگاه بيشتر در روي صورت و شبيه‌ديگر جوشگاههاي ناشي از سالك‌فررفته با حاشيه مشخص و نامنظم‌است. دانه‌هاي ريز قهوه‌اي و زردرنگي در سطح جوشگاه و اطراف آن‌ظاهر مي‌شود كه با فشار لام شبيه‌دانه‌هاي ژله سيب مي‌گردند و در سل‌پوستي نيز شايع است.
تشخيص قطعي بيماري با يافتن اشكال‌مختلف انگل در نمونه‌هاي باليني زخم(مواد آسپيره يا بيوپسي) داده مي‌شود.مواد آسپيره يا بيوپسي مي‌تواند ازكناره داخلي يا حاشيه داخلي زخم‌برداشت شود. اين مواد را مي‌توان روي‌لام گذاشت تا خشك و براي جستجوي‌ميكروسكوپي آماده شود. علاوه بر اين‌روش، از روشهاي مختلف‌آزمايشگاهي ديگر نظير كشت ،تلقيح‌به حيوان آزمايشگاهي، آزمون‌ليشمانين و… نيز مي‌توان استفاده كرد.اين بمياري قابل درمان مي‌باشد وداروهاي مؤثري براي درمان آن‌وجوددارد كه با نظر پزشك معالج‌تجويز مي‌شود.
پيشگيري :
۱ - اسپري حشره كش‌هاي ابقايي و به‌كاربردن مواد دوركننده روي پوست:شايان ذكر است اسپري كردن يك‌اقدام كنترل مؤثر براي ليشمانيوزپوستي شهري است ولي براي نوع‌روستايي غيرمعمول است.
۲ - مبارزه با مخزن بيماري: در نوع‌شهري اتلاف سگ‌هاي ولگرد، حذف‌محيطهاي مساعد زندگي و تكثير آنهاو همچنين پوشيدن زخم سالكي براي‌جلوگيري از آلوده شدن پشه‌هاي ناقل‌لازم است.
در نوع روستايي مبارزه با جوندگان ازطريق طعمه گذاري و لانه كوبي ،دفع‌صحيح زباله و حذف زمينه‌هاي مساعدرشد و تكثير جوندگان مؤثر خواهدبود.
۳ - مبارزه با ناقل بيماري: تأمين‌بهداشت محيط، حذف مناطق رشد وتكثير پشه مانند محل‌هاي تجمع زباله،نخاله‌هاي ساختماني و كودحيواني،ساختمانهاي نيمه كاره و تسطيح وبهسازي حوالي مناطق مسكوني ازاولويت ويژه‌اي برخوردار است.سمپاشي از اقدامات نهايي است كه درصورت لزوم آن هم در نوع شهري‌مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد. البته‌به لحاظ خطر بروز انواع مقاوم نسبت‌به سم، عوارض زيست محيطي آن واحتمال مهاجرت ناقل به مناطق مجاورو جديد سمپاشي از كمترين اولويت‌برخوردار است.
با توجه به اينكه در نوع روستايي محل‌رشد و تكثير پشه‌ها عمدتا در لانه‌جوندگان مي‌باشد و معمولا افراد درهنگام غروب در خارج از اماكن موردگزش قرار مي‌گيرند سمپاشي كمترين‌تأثير را در كنترل ناقل خواهد داشت.
۴ - حفاظت فردي: از مهمترين‌بخش‌هاي پيشگيري آموزش مردم‌جهت حفاظت خود از گزش پشه ناقل‌مي‌باشد. نصب توري پنجره، استفاده ازپشه بندهاي آغشته به سم (دلتامترين)،خودداري از انباشتن زباله و كودحيواني در مناطق مسكوني، بهسازي‌اماكن، رعايت فاصله مناسب زندگي‌انسان و دام، پوشاندن زخم و تميزنگهداشتن آن، شناسايي و درمان‌مبتلايان به سالك به منظور كاهش‌مخازن انگلي، تخريب اماكن متروكه،كنترل كودكان جهت بازي در مكانهاي‌آلوده در ساعات عصر و غروب آفتاب‌و رعايت احتياط در موقع كشاورزي‌در ساعت خاصي از روز همگي ازنكات مهمي هستند كه بايد در آموزش‌روشهاي پيشگيري مورد توجه قرارگيرند.
توليد واكسن نيز در كشور ایران در دست‌تحقيق و تجربه مي‌باشد كه تا كنون‌واكسن مناسب قابل استفاده براي عموم‌توليد نگرديده است.
دوست عزیز، به سایت علمی نخبگان جوان خوش آمدید
مشاهده این پیام به این معنی است که شما در سایت عضو نیستید، لطفا در صورت تمایل جهت عضویت در سایت علمی نخبگان جوان اینجا کلیک کنید.
توجه داشته باشید، در صورتی که عضو سایت نباشید نمی توانید از تمامی امکانات و خدمات سایت استفاده کنید.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (Bookmarks)