آموزه های عاشورایی

[طلیعه طلا]

مقدمه

سوگواری، سنتی پویاست. ایینی متعالی است که از ورای قرنها رنج و دشواری اهلبیت عصمت و طهارت(ع) گذشته و به نسل امروز شیعه به میراث رسیده است. سوگواری عاشورا دارای درسها و آموزههای بسیاری است که درک آن سبب تحکیم هر چه بیشتر ارزشهای فردی، خانوادگی و اجتماعی میشود. چه آن که تأسی به دستاوردهای فرهنگی- ارزشی عاشورا، تأثیر غیر قابل انکاری در پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و دفاع مقدس داشت. الهام گرفتن از گزارههای ارزشی عاشورا بود که روحیه جهاد را در جامعه اسلامی ما زنده کرد. ارزش درسها و پیامهای آموزنده این فرهنگ تا بدان جاست که مقام معظم رهبری درباره آن میفرماید: درسهای عاشورا را باید خوب فهمید و به یکایک آن عمل کرد.


در این مقاله به بررسی درسها و آموزه های عاشورا در سه بخش فرهنگی، اجتماعی و سیاسی میپردازیم.





آموزه های اعتقادی


تبیین نظام مند باورهای اعتقادی مردم یکی از هدفهای پیشوایان معصوم(ع) برای گسترش آموزه های ناب اسلامی است. بنابراین هر یک از آنان با توجه به شرایط مکانی و زمانی، به گونه ای در این راه گام برداشته اند. 1



1- خداباوری


خداباوری در بینش خلاصه نمیشود، بلکه در کردار نیز باید تجلّی یابد. از این رو، توحید به دو دسته توحید نظری و عملی تقسیم میشود. امام حسین(ع) از شهادت خود آگاه بود. با این حال، هر اندازه به لحظه شهادت نزدیکتر میشد، شوق شهادت طلبی در او افزایش می یافت. این بدان دلیل است که او، خود را در ذات الهی، فنا شده میداند. پس، از مرگ سرخ، هراسی ندارد، بلکه با شوق آن را میپذیرد.



2- بازگشت


یقین یافتن به معاد درسی آموزنده از عاشوراست. آن گاه که حضرت زینب(س) هنگام به میدان رفتن امام حسین(ع) بیتابی میکند، امام، اصل بازگشت را به او یادآور میشود:
خواهرم! خدا را فراموش مکن؛ زیرا زمینیان و آسمانیان همه میمیرند. هر چیزی جز خداوند فناپذیر است و اوست که دوباره، همه را برمی انگیزاند.2

امام در روز عاشورا با دیدن بیتابی فرزندش علی اکبر(ع) از تشنگی او را با این جمله آرام میکند که:
«إصبِرْ حَبِیبِی! فَلَعَلَّکَ لاَ تُمسِی حَتَّی یسقیکَ جَدُّکَ رَسُولُ اللهِ؛ عزیز دلم، صبر پیشه کن! امیدوار باش که به زودی رسول خدا سیرابت سازد. توجه به معاد رمز پایداری شهیدان کربلا بر دشواریهای آن روز بود.»3




3- شفاعت


شفاعت، حق میانجیگری رسول خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) میان خدا و بندگان است. براین اساس، ائمه معصومین(ع)، بعضی افراد را به دلیل انجام برخی اعمال مانند کشتن امام معصوم که بزرگترین جنآیت است، از شفاعت خود محروم میکردند. امام حسین(ع) از قاتل خویش میخواهد از سنگدلی و ریختن خون او درگذرد تا مشمول شفاعت آن حضرت گردد. همچنین حضرت سجاد(ع) در کوفه از کوفیان پرسید:
در روز قیامت هنگامی که در پیشگاه عدل الهی حاضر شدید، به خدا و رسول او چه پاسخی میدهید؟
سپس آنان را نفرین کرد و قاتلان کربلا را از شفاعت محروم گرداند.



4- جایگاه امامت


در برپایی مراسم سوگواری و هنگام بیان مصایبی که بر ائمه اطهار(ع) رفته است، چهره پلید غاصبان حکومت بیش از پیش آشکار میشود.
شرکتکنندگان در ایین سوگواری عاشورایی با درنگ در هدف خود از حضور در مراسم عاشورا و گریستن بر مصیبت امام حسین(ع) در می یابند که ستم کنندگان بر مقام ولآیت و امامت، چه گروههایی بوده اند. در این صورت میتوانند با تطبیق آن جریانها با اوضاع زمانه خود، از حق یا باطل بودن جریانهای موجود آگاه گردند و برای قرار گرفتن در جاده رستگاری بکوشند.

امام حسین(ع) در برخورد با حرّبن یزید ریاحی همین نکته را گوشزد میکند، آنجا که میفرماید:

ای مردم! اگر تقوای خدا پیشه سازید و حق را برای صاحبانش بشناسید، خداوند شما بیشتر خشنود خواهد بود؛ زیرا ما از دودمان و خاندان پیامبر خدا هستیم و در به دست گرفتن حکومت و ولآیت بر شما سزاوارتر از آنانی هستیم که به ناحق مدعی آن شدند و به ستم بر شما حکومت کردند.4

یا در نامهای به معاویه چهره غاصبان خلافت را اینگونه برای مردم آشکار میسازد:

تو جوانی (یزید) را به امر ولآیت مردم گماردهای که شراب میخورد و با سگ بازی میکند. تو با این کار، دینت را تباه ساخته ای و مردم را هم به نابودی میکشانی.5
پیام رویارویی با حکومتهای ستمکار و نهراسیدن از آنان، در سوگواری به معنای واقعی آن به دست می اید.