بانوی ایرانی

[زینب بانو]

نگاه کوتاهی بر زندگانی بانو امین(بانوی ایرانی)

حاجیه خانم سیده نصرت بیگم امین(معروف به بانوی ایرانی) در سال ۱۲۶۵ه.ش در اصفهان متولد شد. پدر ایشان حاج سید محمدعلی امین‎التجار اصفهانی، فردی مومن و سخاوتمند و مادرشان بانویی بسیار شریف، متعبد و خیرخواه بود كه خداوند پس از سه فرزند پسر، این دختر را به ایشان عطا كرد. نَسَبش با سی واسطه به علی بن حسینمی‌رسد.

از چهار سالگی به فراگرفتن قرآن و از یازده سالگی به تحصیل زبان عربی پرداخت. با اینکه در پانزده سالگی ازدواج کرد، هرگز همسرداری و تربیت فرزندان، او را از تحصیل علم باز نداشت. در بیست ‏سالگی به تحصیل فقه و اصول، تفسیر و علم حدیث پرداخت، بزودی به حکمت و فلسفه و درپی آن به عرفان روی آورد. علی‏رغم تمام مشکلاتی که در آن دوران برای تحصیل بانوان متدیّن وجود داشت، در چهل‏ سالگی به دنبال سال‏ها تلاش شبانه‏‌روزی به اخذ درجه اجتهاد نائل آمد.
وی پس از پشت سر نهادن مدارج علمی در حضور استادانی چون شیخ ابوالقاسم زفره‏‌ای، حسین نظام‏ الدین کچویی، سید ابوالقاسم دهکردی، میرزا علی آقا شیرازی، میر سید علی نجف ‏آبادی، از دو شخصیت دیگر به نام‌های محمدکاظم شیرازی و شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم، اجازه اجتهاد دریافت کرد.

بانو امین تالیفات ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته است که به شرح زیر میباشد:

1-اربعین هاشمیه

اولین تألیف وی و مشتمل بر چهل حدیث در توحید و صفات حق تعالی و اخلاق و احکام شرع و متضمّن بیانات فلسفی، عرفانی و اصولی و فقهی. این کتاب توسط شاگرد ایشان خانم همایونی به زبان فارسی ترجمه گردیده‌است.

2-مخزن العرفان در تفسير قرآن

این کتاب، تفسیر جامعی از قرآن کریم است که در ۱۵ جلد به چاپ رسیده‌است. وی در حین نگارش این اثر عظیم، پس از تفسیر دو جزء اول، از بیم آنکه برای خاتمه کارش، عمر وفا نکند، به تفسیر جزء سی ام دست می‌یازد و به ترتیب آن را ادامه داده تا سرانجام در اواخر عمر، این مجموعه به پایان می‌رسد.

3-مخزن اللئالي

این کتاب در یک مقدّمه، پنج باب و یک خاتمه به ذکر فضایل و مناقب امیرالمؤمنین علی (ع) می‌پردازد.

4-معاد

این کتاب متذکر می‌شود که برای انسان غیر از نشئه دنیوی، نشئه دیگری در پیش است که ناچار باید در سیر تکاملی، از تمام آن نشئات و مراحل عبور کند و سرانجام، به عالمی برسد که فوق آن عالمی نیست و آن را معاد و قیامت گویند. مطالب مندرج در کتاب، در قالب نه مقاله نگاشته شده‌اند.

5-روش خوشبختي

در این کتاب سعی شده‌است معنای «سعادت و خوشبختی» و راه نیل به آن با زبانی ساده و همراه با اندرزهای نیکو به زنان ابلاغ شود. برای این منظور، پس از ارائه توضیح پیرامون دو رکن خوش بختی؛ یعنی «آسایش بدن و صحّت مزاج» و دیگری «آسایش فکر و استراحت خیال و آرامش روح»، که در نتیجه رعایت دو اصل اساسی «عقاید صحیح و ایمان به مبدأ و معاد» و «اخلاق نیکو» حاصل می‌شود، به ارکان دین و ایمان می‌پردازد. در پایان کتاب نیز مباحث آموزنده‌ای پیرامون معنای توسّل به ائمّه اطهار (ع) و شفاعت، مبارزه با خرافات و وسواس، توصیه به خواهران ایمانی، امتیازات، خصوصیات و شرافت زن، تهذیب اخلاق، و اصول اخلاق نیک، مطرح شده‌اند.

6-سیر وسلوک

محتوای این کتاب در کشف و شهود و سیر الی الله‌است.

7-اخلاق

این کتاب اقتباسی است از طهارة الاخلاق ابن مسکویه که قسمتی از آن ترجمه شده و نظراتی هم که وی در این باره داشته نیز در حاشیه آن اضافه شده‌است. کتاب دارای جنبه علمی، عملی و اخلاقی است و مشتمل بر نکات و دقایق و لطایف می‌باشد.

بانو امین از چهل سالگی تا پایان عمر به تألیف کتاب، تدریس و پاسخ‏گویی به پرسش‏های دینی و تأسیس مؤسسات فرهنگی مشغول بود. تأسیس مدرسه علمیه‏‌ای به نام مکتب فاطمه (س) که با بیش از ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ شاگرد، در سال ۱۳۴۶ آغاز به کار کرد، از دیگر کارهای مهم فرهنگی بانو امین است که در اوضاع بسیار سخت فرهنگی و سیاسی جامعه صورت گرفت و زمینه تحصیل بانوان علاقه‏‌مند به آموختن معارف اسلامی را فراهم ساخت. تأسیس چند دبیرستان دخترانه و تربیت شاگردان برجسته بخشی از فعالیت‏‌های وی محسوب می‏‌شود. خانم‌ها همایونی و غازی از شاگردان برجسته وی پس از وی به اداره امور این مدرسه پرداختند.

وی در مقابل ناسیونالیس افراطی رضاشاه خود را بانوی ایرانی لقب داد.

بانو امین در دوشنبه شب اول رمضان 1403 مصادف با 23 خرداد 1362 دار فانی را به سوی جهان ابدی ترک کرد و در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

بعد از وفات، تربت ما در زمین مجوی
در سینه های مردم عارف مزار ماست



افتخار زنان عالم
افتخار عالم نسوان بود بانو امین
آنکه عمری داشت کوشش در ترویج دین

بانوی نیکو خصال، آن اسوه ی فضل و کمال
اهل تقوا، آیت حق، صاحب علم الیقین

رهرو راه خدا آیینه ی ایزد نما
آن گل باغ شریعت حامی احکام دین

بود سیمایش تجلی گاه نور کبریا
مادر گیتی کجا آرد دگر دختی چنین

آسمان معرفت، خورشید عالم تاب علم
صاحب تفسیر قرآن و کتاب اربعین

روح اخلاص و صفا پیداست در سیر و سلوک
راه خوشیختی او دارد نکات دلنشین

گوهر دریای معنا مخزن العرفان او
هست تفسیر گرانقدری ز قرآن مبین

از لئالی می تراود رشحه ی فضل و کمال
در صفات حضرت مولی امیرالمومنین

جامع الشَتات او با نفحه ی رحمانیش
عروة الوثقی معاد، اخلاق او حبل المتین

گفت در وضعش شهیر از روی اخلاص و صفا
آفرین بر روح پاکش صد هزاران آفرین

^{شهیر اصفهانی}