ابزارهاي نجومي

[Rez@ee]

ابزارهاي نجومي- قسمت يازدهم- تداخل سنجي راديويي

با برقراري ارتباط ميان دو يا چند تلسکوپ راديويي که هر يک جداگانه مستقر شده اند، قدرت تفکيک ضعيف راديو تلسکوپ ها به مقدار زيادي بهبود مي يابد. به اين فناوري تداخل سنجي گفته مي شود. از آن جا که سيگنال راديويي يک منبع راديويي، با کمي تفاوت زماني وارد هر يک از آنتن ها مي شود، موج هاي دريافت شده کمي با هم ناهمفاز خواهند بود. يک رابطه فازي در رايانه اي که دو سيگنال را دريافت مي کند ديده مي شود. درجه ناهمفازي دو سيگنال درست مربوط به موقعيتي در آسمان است که سيگنال از آن جا ارسال مي شود و از اين جهت مي توان با دقت بيشتري محل منبع امواج راديويي را مشخص کرد.
حال هر چه فاصله دو آنتن را بيشتر کنيم، قدرت تفکيک بيشتر خواهد شد. براي مثال قدرت تفکيک حاصل از تداخل سنجي دو آنتن راديويي با فاصله دو کيلومتر از هم، همانند آن است که آنتني با بشقابي به قطر دو کيلومتر ساخته باشيم!
فناوري تداخل سنجي ابتکار شخصي به نام مارتين رايل در انگلستان است. او دو آنتن را در کمبريج به فاصله يک مايل از يکديگر قرار داد و با آن ها تدخل سنجي نمود و اين آغاز کار بود. در حال حاضر مجموعه هاي بزرگي از راديو تلسکوپ ها در جهان با هم تداخل سنجل راديويي انجام مي دهند که نمونه يکي از آن ها آرايه بسيار بزرگ (VLA) در نيومکزيکوي مرکزي است که شامل 27 آنتن مرکب است.






قطر بشقاب هر آنتن در اين آرايه به 25 متر مي رسد و 200 تن وزن دارد. سيگنال راديوي دريافت شده از هر آنتن جداگانه به رايانه وارد مي شود و سپس ترکيب اين سيگنال ها قدرت تفکيک بسيار بالايي را ايجاد مي کند. آرايه بسيار بزرگ (VLA) اجرامي به قطر ظاهري 1/0 ثانيه قوس را مي تواند از هم تفکيک کند. امروزه همان طور که تصاوير بي شماري از آسمان در طول موج مرئي تهيه شده، تصاوير متعددي نيز در طول موج راديويي ارائه گرديده است.






حال تصور کنيد که چند راديو تلسکوپ در فاصله چند صد و يا حتي چند هزار کيلومتر از هم قرار گيرند. اگر ارتباطي مشابه ارتباط ميان راديو تلسکوپ هاي آرايه بسيار بزرگ (VLA) بين آن ها برقرار شود، باز هم قدرت تفکيک موثر مي تواند افزايش يابد. به اين ترتيب تلسکوپ هاي پراکنده روي زمين مي توانند در نقش يک تلسکوپ راديويي بسيار بزرگ به کار گرفته شوند و در اين شرايط قدرت تفکيک از نظر نظري به رقم حيرت انگيز 001/0 ثانيه قوس خواهد رسيد. اين فناوري امروزه حتي با به کار گيري ماهوراه هاي پراکنده در مدار زمين تکميل تر شده و به کمک آن ها باز هم مي توان قدرت تفکيک را بالاتر برد.