حقوق اینترنت

[hani2011]

حقوق اینترنت (Cyber Law)
در كشورهای صنعتی حقوق و قوانین و مقررات و قواعد و احكام حقوقی همگام با پیشرفت صنایع فنآوری و علوم جدید پیشمیرود. اختراع، توسعه و گسترش كامپیوتر (رایانه) در كشورهای بزرگ صنعتی قوانین خاص و مقررات حقوقی ویژهای به وجود آورده و درنتیجه نهادهای جدید حقوقی نیز پابه منصه ظهور گذاشته اند.
اختراع اینترنت و توسعه دانش سایبرنتیك «Cybernetics» و پیدایش انواع ماهواره ها و پستهای الكترونیكی و روباتهای هوشمند نهادهای حقوقی تازهای پدیدآوردهاست كه مهمترین آنها، حقوق اینترنت Cyber Law میباشد. كامپیوترها در سرتاسر دنیا به هم وصل شده و با یكدیگر ارتباط دارند. آنها انواع اطلاعات و داده های گوناگون را در سرتاسر دنیا در اختیار استفاده كنندگان از كامپیوتر قرار میدهند. كامپیوترها دنیا را بسیار كوچك كرده و ملتها را به هم نزدیكتر كردهاند و همه در اطلاعات، آگاهی، دانایی و كشفیات هم شركت میكنند.شبكه های كامپیوتری از شبكه های پشتیبانی جهانی، متوسطه و محلی تشكیل میشود. این شبكه ها شامل شبكه های تجاری، آموزشی، دولتی و شبكه های تحقیقاتی هستند كه در شبكه های فیزیكی دنیا با پروتكل اینترنت توزیع شدهاند. اینترنت اساساً یك شبكه جهانی است كه سبب میشود كامپیوترها با هم صحبت كنند. اینترنت یا شبكه جهانی رایانهای آثار حقوقی فراوانی را ایجاد كردهاست كه ما در «حقوق اینترنت» یا Cyber Law آن را مورد بررسی قرارمیدهیم :
درحقوق آمریكا سه اصطلاح وارد «حقوق اینترنت» Cyber Law شدهاست. این سه اصطلاح عبارتند از :
۱ـ فضای رایانهای یا Cyber – Space
فضای رایانهای نخستین بار به وسیله یكی از نویسندگان آمریكایی به نام ویلیام گیبون مورداستفاده قرارگرفت. او این كلمه را در زمان خود «Neuro mancer» به كاربرد. او در داستان علمی تخیلی خود به قهرمانانی اشاره میكند كه هنگام كاربرروی كامپیوتر خود از طریق ذهن و نیروی ذهنی خود به درون ماتریسهای اطلاعات و دادههای كامپیوتر سفر میكنند و درواقع از طریق ذهن به اطلاعات درون كامپیوتر دسترسی پیدا میكنند. گرچه این مطلب یك داستان تخیلی است اما درحقوق اینترنت جا افتادهاست. به طوری كه اگر كسی از اطلاعات كامپیوترها بدون اجازه صاحبان آن سوءاستفاده كند از لحاظ حقوقی قابل تعقیب است.
۲- پویندگان كامپیوتر یا Cybe - Squatter
كسانی كه از اینترنت استفاده میكنند تا علایم بازرگانی متعلق به شركتهای دیگر را استخراج كرده و به كمپانی هایی كه علایم بازرگانی خود را توسعه میدهند فروخته و یا دست به ثبت آنها میزنند اصطلاحاً پویندگان كامپیوتر Cybe – Squatter گفته میشود.
۳- قلمرو كامپیوتری : Domain
قلمرو كامپیوتری كه در انگلیسی Domain میگویند، در كامپیوتر «قلمرو كامپیوتری» یك آدرس سازمانی ثبت شدهاست كه دیگران حق استفاده از آنها را بدون اجازه ندارند.برای مثال به این فرم دقت كنید:
Military. Mil یا Org یا Some shere. Here. Com
در قلمرو كامپیوتری این كلمات اگر بهكار روند یك سایت راحتتر پیدا میشود، اما اگر این كلمات نباشد شخص باید یك صورت از آدرسهای عددی اینترنت داشتهباشد تا بتواند سایت خود را پیداكند. به همین دلیل كلمات قلمرو كامپیوتری برای صاحب آن ایجاد حق میكند. حقوق اینترنت در دو بخش كیفری و تجاری منشأ آثار حقوقی است.
حقوق اینترنت و مسایل كیفری:
دزدی اطلاعات از فضای رایانهای و پخش صور قبیحه و فیلمهای خلاف اخلاق حسنه و افشاء اسرار مردم و زندگی خصوص آنان از طریق كامپیوتر و اینترنت ممنوع است. مرتكبین در قوانین فدرال آمریكا قابل تعقیب هستند. برای مثال: شعبه ششم دادگاه عالی استیناف آمریكا، رأی دادگاه تنسی را تأیید كردهاست.گردش كار بدین ترتیب است كه شخصی به نام توماس در ۱۹۹۶ درخانه خود در كالیفرنیای شمالی از طریق كامپیوتر یك سیستم وسیع انتشار بولتن به وجودآورد و ارسال این بولتن را از طریق اینترنت درخانه خود انجام میداد. او برای سیستم بولتن مشتریانی را یافت كه به خط اینترنت او حق عضویت پرداخت میكردند. اعضای این خط از طریق یك مودم «Modem» میتوانستند به بولتنی كه دارای عكسها و صور فبیحه بود دسترسی پیداكنند. یكی از بازرسان ادارة پست به عضویت این خط درآمد، آنگاه از توماس به عنوان فعالیت تجاری علیه عفت عمومی به دادگاه ناحیه تنسی شكایت كرد. دادگاه آمریكا پس از بررسی پرونده توماس را به اتهام فعالیت علیه عفت عمومی محكوم كرد و شعبه ششم دادگاه استیناف آمریكا آن را تأیید كرد. قانون عفت عمومی فدرال آمریكا برای اشخاصی كه عمداً به منظور تجارت یا استفاده و بهرهبرداری از هرنوع عكس، تصویر و یا انتقال الكترونیكی فعالیت نمایند و وسایل و تسهیلاتی دراین مورد ایجاد بكنند كه خلاف عفت عمومی و یا غیراخلاقی باشد مجازات حبس درنظر گرفتهاست. بنابراین استفاده تجاری از اینترنت برای گسترش و بهره برداری از صور قبیحه با توجه به رأی شعبه ۶ دادگاه استیناف آمریكا ناظر به «قانون اخلاق حسنه عمومی» Community – Decency Act ممنوع است.
حقوق اینترنت وسایل تجاری :
شبكه جهانی اینترنت یك شبكه جهانی اطلاعات است و كل پیكره دانش بشری را دربرمیگیرد. استفاده از این اطلاعات باید مطابق با پروتكل انتقال اطلاعات باشد. یكی از مهمترین نهادهای حقوق تجارت علایم بازرگانی است. امروز علایم بازرگانی، طرحهای صنعتی، اختراعات و گواهی اختراعات از اهمیت ویژهای برخوردارند. علایم بازرگانی و طرحهای صنعتی و گواهی اختراعات (Patent) مورد حمایت قوانین كشورهای صنعتی است. در فعالیت اینترنت نیز علایم بازرگانی و كارمایههای بازرگانی بسیار مهم هستند.امروز كار تجارت با اینترنت در كشورهای توسعه یافته صنعتی بویژه آمریكا بسیار وسیع و گستردهاست. اینترنت یك واسطة بزرگ برای فروش محصول و تولید اطلاعات است. و یك بازار اقتصادی برای مذاكره است. به همین دلیل علایم بازرگانی طرحهای صنعتی و اختراعات و دیگراندیشههای پیشرو اقتصادی و مالی یا مدیریتی نیز مورد حمایت قانونگزاری میباشد. كلیه علایم بازرگانی،كلمات و نامه های بازرگانی چه ژنریك و چه تخیلی و چه ساختگی باید مورد حمایت قانونگزار قرارگیرند تا مورد دستبرد اطلاعاتی قرارنگیرند. كلمات ژنریك در آمریكا حمایت نمیشوند. درقانون ایران نیز برای كلمات ژنریك و حمایت از آنها قانون خاصی وجودندارد كلمات ژنریك مانند: تلویزیون- توستر- صابون، همه جا بهكار میرود و كسی آنها را از لحاظ قانونی حمایت نمیكند. گاهی كلماتی در مقابل اسامی ژنریك به كار میرود مانند صابون نرم، نوشابه گازدار، لاستیك عاجدار،اینها نیز كلمات ژنریك هستند كه صفتی از كالا را نشان میدهد. آنها نیز مورد حمایت قانونگزار آمریكا قرارنگرفتند اما میتوان آنها را ثبت كرد. درقانون ایران نیز كلمات ژنریك با صفت و كیفیت خاص مورد حمایت قانونگزار نیستند و هركس میتواند آنها را مورد استفاده قراردهد.سؤال ایناست كه از طریق اینترنت درایران میتوان اطلاعاتی را دربارة تجاری یك شركت به خارج از مرزهای ایران منتقل كرد؟ به نظر میرسد كه اگر انتقال این اطلاعات موجب ورود خسارت به یك شركت شود از بابت مسؤولیت مدنی بتوان از شركت منتقل كنندة اطلاعات درخواست خسارت كرد. اشكال برسر اثبات انتقال این اطلاعات است كه به نظر میرسد درمورد اینترنت به این سادگی نباشد.
درخصوص كلمات ژنریك امروز یك زبان سایبرنتیك وجوددارد. كلماتی نظیر تلویزیون، صابون،نوشابه، com. Net.web ، كلماتی هستند كه ظاهراً معانی معمولی دارند و هیچچیز مشتركی ندارند اما با توسعه اینترنت این كلمات «كلمات ژنریك» هستند و با آمدن اینترنت زبان سایبر Cyber زبان دوم شده است.بسیاری از مصرف كنندگان میپرسند كه زبان سایبرنتیك یا سایبر چیست؟ گاهی میپرسند این كلمات چگونه به صورت علایم بازرگانی درمی آیند؟ مطابق قانون فدرال آمریكا از لحاظ قانونی این كلمات مانند كلمات ژنریك مورد حمایت قانونگزار هستند و زبان سایبرنتیك در دنیای كامپیوتر و فضای اینترنت رشد كرده است.
چگونه علامت بازرگانی درمورد web. و كلمات مورد استفاده در اینترنت و كلمات ژنریك به كار میرود؟ قانونگزاران كشورهای صنعتی كوشش كردهاند كه استفاده از برخی كلمات را مانند com. Net.web منظم و قانونمند نمایند و سوءاستفاده از این كلمات را برای بهره برداریهای اقتصادی و تجاری ممنوع نمایند.كنگره آمریكا در ۱۹۹۹ قانون ضد سوءاستفاده از اینترنت را تصویب كرد تا بهره برداری غیرقانونی و و حشتناك از اینترنت را كنترل كند. این قانون بیشتر متمركز روی نامها و علایم بازرگانی است و به شدت با دزدی علایم و نامهای بازرگانی مبارزه میكند.درحقوق اینترنت رابطه كلمات ژنریك یا علایم و نامهای بازرگانی بررسی میشود. كلمات زیادی در اینترنت به كار میرود كه با زبان سایبرنتیك ساخته اند این یك زبان جدید است برای درك این زبان تعاریف خیلی مهم هستند.

كامپیوتر و زندگی خصوصی مردم
درحقوق خصوصی، حقوق شخصیت انسانی یكی از رشته های حقوقی پیشرفته دنیا است این حقوق از یك طرف با زندگی خصوصی مردم سروكار دارد و ازطرف دیگر مقررات حقوق بشر جهانی آن را مورد حمایت قرار میدهد.

زندگی خصوصی اشخاص
به طور كلی مطبوعات، رسانههای گروهی و كامپیوترها مجاز نیستند كه زندگی خصوصی اشخاص را افشا كرده و بدون اجازة آنان وارد حریم زندگی خصوصی آنان شده و یا عكس آنها را چاپ كنند. دراین مورد دادگاههای كشورهایی نظیر فرانسه، انگلستان و آمریكا آراء بسیاری را صدر كرده اند و مطبوعات و رسانه های كشورهایی نظیر فرانسه، انگلستان و آمریكا آراء بسیاری را صادر كرده اند و مطبوعات و رسانه های گروهی را كه بدون اجازة صاحبان آنها به انتشار زندگی خصوصی و یا عكس آنها مبادرت ورزیده اند محكوم و جریمه كردهاند. مطابق مادة یك قانون مسؤولیت مدنی ایران نیز از باب مسؤولیت مدنی و ورود خسارت معنوی میتوان مطبوعات، رسانه های گروهی و یا خطوط كامپیوتری را كه به افشاء اسرار و زندگی خصوصی اشخاص بدون اجازة آنها میپردازند تحت تعقیب قانونی قرارداد.در كامپیوتر بویژه خطوط اینترنت به راحتی میتوان با به دست آوردن سایتهای ویژه به اسرار زندگی خصوصی اشخاص پی برد،اما افشاء آنان موجب تعقیب قضایی مرتكبین عمل خواهدشد.
۱ـ درحقوق بشر به طور كلی هرگونه تجاوز به حریم زندگی خصوصی اشخاص ممنوع اعلام شده است. بنابراین چه از طریق كامپیوتر و خطوط اینترنت و یا مطبوعات، افشاء زندگی خصوصی اشخاص دارای مجازات كیفری است و در حقوق بشر به طور كلی منع شدهاست.
سوء استفاده از اینترنت برای افشاء اسرار تجارتی و اقتصادی زندگی خصوصی اشخاص و انتشار انواع عكسها و فیلمهای خلاف اخلاق حسنه مطابق قانون ۱۹۹۹ كنگره آمریكا منع شدهاست.مطابق مادة یك قانون مسؤولیت مدنی ایران هركس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بیاحتیاطی به جان و یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجاری یا به هر حق دیگر كه به موجب قانون برای افراد ایجادگردیدهاست،لطمهای وارد نماید كه موجب ضرر مادی و معنوی گردد مسؤول جبران خسارت ناشی از عمل خود میباشد. باتوجه به مادة فوق اگر از طریق كامپیوتر و اینترنت علایم تجاری و یا اختراعات و یا آثار هنری، علمی، صنعتی دیگران به سرقت برود و یا مورد اقتباس قراربگیرد مرتكب قابل تعقیب قانونی است و باید جبران خسارت كند. همچنین اگر از طریق رایانه و اینترنت به زندگی خصوصی اشخاص لطمه وارد آید و آنها دچار زیان شوند این زیان، زیان معنوی است و واردكنندة زیان از بابت خسارت معنوی و مسؤولیت مدنی باید جبران خسارت كند.
بنابراین كلیه دستاوردهای علمی، صنعتی، هنری، تجاری و اقتصادی اشخاص نباید مورد سوءاستفاده اینترنت و یا رسانههای گروهی و یا اختراعات بعدی قراربگیرد.امروز كشورهای پیشرفته صنعتی با تصویب قانون به حمایت از حقوق مردم دربرابر حقوق اینترنت و امواج و یا ماهوارهها میپردازند. هرنوع نصب شنود و یا استراقسمع از طریق دستگاههای پیشرفته الكترونیك ممنوع است و مرتكب، طبق ماده یك قانون مسؤولیت مدنی قابل تعقیب خواهدبود.امیداست كه انسان در سایه پیشرفتهای جدید از حمایت قانون و فرشته عدالت برخوردار بوده و مردم كشور ما نیز با كوشش فراوان برای اكتساب علوم وفنون جدید از پشتیبانی قوانین و دستگاههای قضایی برای حفظ حرمت اسرار و زندگی خصوصی خود برخوردار باشند.