سوزاک یک بیماری عفونی قابل درمان و منتقله از طریق تماس جنسی می باشد که علت آن باکتری نیسر یا گونوره است. این باکتری می تواند مجاری تناسلی، دهان و رکتوم را در هر دو جنس درگیر نماید. در زنان مدخل رحم، سرویکس ، اولین محل عفونت می باشد. انتشار بیماری به رحم و لوله های فالوپ منجر به التهابی لگن یاPID می شود.
سوزاک یک بیماری مقاربتی است یعنی از طریق مقاربتهای جنسی به فرد سرایت می کند عامل بیماری هم یک باکتری است و نه ویروس، سوزاک فقط از طریق انسان به انسان سرایت می کند، فضای گرم و مرطوب پوسته های مخاطی بهترین و مناسبترین محل برای رشد باکتری عامل سوزاک است در غیر اینصورت ادامه حیات باکتری بسیار مشکل می شود، حتی روی یک پوست مرطوب بدن هم امکان رشد بسیار نا محتمل است چون در عرض چند دقیقه از بین می روند . به همین دلیل امکان سرایت باکتری سوزاک از طریق مثلا حوله، دست دادن و روبوسی کردن ممکن نیست و یا امکانش خیلی خیلی کم است.
اگر زنی دارای سوزاک باشد این امکان وجود دارد که در هنگام زایمان نوزاد او نیز به سوزاک مبتلا شود . (التهاب و آماس چشم نوزاد در روزهای اول یکی از این علائم می باشد که البته اگر تشخیص داده شود با قطره مخصوص چشم قابل معالجه است)
اگر فردی دارای سوزاک باشد و با فرد غیر آلوده مقاربت جنسی انجام دهد باکتری عامل سوزاک را به طرف خود منتقل می کند . باکتری سوزاک به قسمت های پایینی مجاری ادرار سرایت میکند اما خیلی بالاتر نمی رود . باکتریهای سوزاک موادی را تولید می کنند که باعث التهاب و تورم پوسته مخاطی مجاری ادرار شده و ترشحات زیادی تولید می کنند . در مردان و پسران باکتریها حتی تا پروستات می روند و باعث التهاب آن و همینطور بیضه ها می شوند .
در دختران و زنان باکتری سوزاک ممکن است تا رحم از طریق ان به لوله های رحم نیز سرایت کنند، اگر مسئله تا این مرحله برسد خطر نازائی زن آلوده را تهدید می کند .
توجه داشته باشیم که حتی پوسته های مخاطی حلق و دهان و همینطور داخل مقعد هم ممکن است در معرض سرایت باکتریهای سوزاک واقع شوند . انتقال سوزاک از فردی به فرد دیگر خیلی راحت و ساده می باشد به این دلیل که برای آلوده شدن یک فرد سالم تعداد بسیار کمی باکتری لازم است .
اگر سوزاک درمان شود به معنای این نیست که بدن شما دیگر مقاومت در برابر آن را یاد گرفته بلکه ممکن است که فردی در اثر بی احتیاطی چندین و چند بار سوزاک بگیرد .
بیماری التهابی لگن سالانه بیش از یک میلیون زن را در این کشور مبتلا می سازد و در ۱۰ درصد زنان باعث حاملگی نابجا و نازایی می گردد. در سال ۲۰۰۲ میلادی ۳۵۱۸۵۲ مورد سوزاک به مرکز کنترل بیماری پیشگیری ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; ۷۴۰; (CDC) گزارش شده است. در ایالات متحده آمریکا تقریباً ۷۵ درصد از کل موارد گزارش شده سوزاک در افراد بین ۲۹- ۱۵ سال بوده است. بیشترین میزان عفونت اغلب در زنان بین سنین ۱۹-۱۵ سال و در مردان بین سنین ۲۴-۲۰ سال می باشد.
علائم
باکتری در مایع منی و واژن بوده و منجر به ایجاد ترشح می گردد. علائم اغلب بین ۱۰-۲ روز بعد از تماس جنسی با یک فرد آلوده نمایان می شوند. در زنان علائم اولیه سوزاک اغلب خفیف است. در گروه کوچکی از افراد ممکن است عفونت برای چندین ماه بدون علامت باقی بماند.
علائم در زنان عبارتند از :
- خونریزی به دنبال تماس جنسی از طریق مهبل
- احساس درد و سوزش هنگام ادرار
- ترشحات زرد رنگ یا خونی مهبل
برخی علائم پیشرفته که نشانگر بیماری التهابی لگنی می باشند. عبارتند از انقباض عضلانی و درد، خونریزی در بین خونریزی های ماهیانه ، استفراغ یا تب
مردان علائم بیشتری دارند که عبارتند از :
- خروج دردناک چرک سفید ، زرد یا سبز از آلت تناسلی
- احساس سوزش حین ادرار
- تورم بیضه ها
علائم عفونت رکتوم عبارتند از : ترشحات ، خارش ، خارش مقعد، حرکات روده دردناک همراه با وجود خون تازه در مدفوع
علائم معمولاً ۵-۲ روز بعد از عفونت ظاهر می شوند اما می تواند بعد از ۳۰ روز ظاهر گردد.
علائم
مراقبین بهداشتی معمولاً سه تکنیک آزمایشگاهی را در تشخیص سوزاک به کار می برند.
- رنگ آمیزی مستقیم نمونه ها برای باکتری
- تشخیص DNA یا ژن های باکتری در ادرار
- رشد باکتری در کشت های آزمایشگاهی
بسیاری از کارکنان بهداشتی ترجیحاً بیش از یک روش تشخیصی به کار می برند و احتمال تشخیص صحیح را افزایش می دهند. تست رنگ آمیزی شامل یک لام از ترشحات آلت تناسلی مردانه یا مدخل رحم و سپس رنگ آمیزی آن می باشد. سپس از دید میکروسکوپی جهت جستجوی باکتری باکتری بر روی لام استفاده می شود. شما اغلب می توانید هنگامی که در مطب یا کلنیک هستید نتایج تست را به دست آورید. این تست در مردان کاملاً دقیق است ولی در زنان مناسب نیست. فقط در نیمی از زنان مبتلا به سوزاک نتایج رنگ آمیزی مثبت می شود.
اغلب موارد کارکنان بهداشتی از سواب های رحمی یا مدخل رحمی جهت تست تشخیصی ژن باکتری استفده می نمایند. این تست دقیق تر از کشت باکتری می باشد.
در کشت آزمایشگاهی، یک نمونه از ترشحات درون ظرف کشت قرار گرفته برای مدت ۲ روز انکیوبه می شود تا به باکتری اجازه رشد داده شود. حساسیت این تست وابسته به مکانی است که نمونه گرفته شده است.
کشت نمونه مدخل رحمی تقریباً در ۹۰ درصد موارد عفونت را تشخیص می دهد. کشت همچنین اجازه تست برای باکتری های مقاوم به دارو را نیز می دهد.
درمان
مراقبین و کارکنان بهداشتی اغلب یک تک دوز از آنتی بیوتیک های زیر را جهت درمان سوزاک تجویز می نمایند.
Cefexime
Ceftriaxone
Ciprofloxacin
Ofloxacin
Levofloxacin
در صورت بارداری یا سن کمتر از ۱۸ سال نباید سیپروفلوکساسین یا افلوکساسین مصرف نماید.
پزشک معالج شما می تواند بهترین و بی خطر ترین آنتی بیوتیک را برای شما تجویز نماید. سوزاک و کلامیدیا، دیگر بیماری شایع منتقله از طریق تماس جنسی، اغلب همزمان فرد را آلوده می نمایند. بنابراین پزشکان اغلب یک ترکیب آنتی بیوتیکی نظیر سفتریاکسون و داکسی سیکلین یا آزیترومایسین را تجویز می نماید و هر دو بیماری را درمان می کنند.
اگر شما مبتلا به سوزاک هستید، همه شرکای جنسی شما چه علامتدار و چه بدون علامت باید تست شده و در صورت آلودگی درمان شوند.
پیشگیری
مطمئن ترین راه جلوگیری برای بیماری های منتقله از طریق جنسی، پرهیز از تماس جنسی مشکوک می باشد. با استفاده از کاندوم های لاتکسی به طور مستقیم و دائمی در طی فعالیت جنسی مقعدی یا مهبلی احتمال ابتلا به سوزاک و عوارض آن کاهش می یابد.
عوارض
در عفونت های سوزاک درمان نشده : باکتری در مجاری تناسلی انتشار می یابد و به ندرت از طریق جریان خون، مفاصل، دریچه های قلبی و مغز را دچار عفونت می نماید.
شایعترین نتیجه سوزاک درمان نشده، بیماری التهاب لگن، عفونت شدید مجاری تناسلی، می باشد. این بیماری اغلب بلافاصله بعد از خونریزی ماهیانه رخ می دهد. بیماری التهاب لگن باعث ایجاد بافت اسکاری در لوله های تخمدانی می گردد و اگر لوله ها به طور نسبی تنگ شوند ممکن است تخمک بارور نتواند از این طریق به رحم باز گشته و در این صورت احتمال تلقیح جنین در لوله و بارداری نابجا افزایش می یابد. این عارضه جدی باعث سقط جنین و یا مرگ مادر می گردد. در مردان سوزاک منجر به اپیدیدیمیت، شرایط دردناک در بیضه ها می شود که در صورت عدم درمان منجر به ناباروری و درگیری غدد پروستات می گردد.
به ندرت سوزاک درمان نشده از طریق خون به مفاصل انتشار و منجر به التهاب مفاصل می شود که یک عارضه بسیار جدی است. ابتلا به عفونت سوزاک احتمال ابتلا به ایدز را افزایش می دهد. لذا این نکته بسیار مهم است که فرد خود را در برابر این بیماری محافظت نماید و یا در صورت آلودگی به بیماری سریعاً تحت درمان قرار گیرد.
انتقال عفونت به نوزادان یا اطفال
اگر شما در بارداری مبتلا به سوزاک هستید، ممکن است عفونت را به فرزندتان انتقال دهید. این انتقال هنگام عبور نوزاد از کانال زایمان یا در طی حاملگی صورت می گیرد. مراقبین بهداشتی از طریق کاربرد قطره نیترات نقره یا دیگر داروهای چشمی می توانند از عفونت چشم فرزند شما جلوگیری نمایند.
به علت ریسک عفونت سوزاک برای شما و فرزنداتان متخصصین پیشنهاد می کنند که زنان حامله طی مراقبت های قبل از تولد حداقل یکبار جهت بررسی آلودگی به سوزاک تست شوند.
سوزاک در مردان
۱ – اصولا ً در مقایسه با سایر بیماری ها ، سوزاک بیماری خیلی مسری ای نمی باشد . در ۴/۱ مردان در موقع آمیزش با زن مبتلا ، امکان آلودگی وجود دارد که استفاده از کاندوم این نسبت را کمتر هم می کند .
۲- راه ورود میکروب در مردان ؛ قسمت قدامی مخاط مجرای ادرار می باشد که منجر به اورتریت (Urthritis) می گردد .
۳- سوزاک در مردان ابتدا از ناحیه ی قدامی مجرای ادرار شروع می شود . دوره ی نهفتگی بیماری از یک روز تا چند هفته و بطور متوسط ۳ تا ۵ روز می باشد . ۱۰% مردان مبتلا ممکن است بدون علامت باشند .
۴ – اولین علامت ؛ احساس سوزش در مجرا و تکرر ادرار می باشد . پس از آن ، ترشح موکوئیدی به وجود می آید که به سرعت چرکی می شود (discharge) . ترشح غلیظ ، چسبنده و به رنگ زرد یا سبز مایل به زرد است ، بوی نامطبوعی دارد و روی لباس زیر هم اثر می گذارد
۵ – در صورتی که بیماری درمان نشود ، عفونت به سایر قسمت های دستگاه تناسلی منتشر می شود . عفونت قدامی مجرای ادرار به طرف خلفی و نسوج مجاور توسعه می یابد و می تواند ایجاد واکنش التهابی و آبسه های پری اورترال و تنگی دائمی مجرای ادرار را نماید .
۶ – متعاقب ورم اپیدیدیم ( محل تحرک و تکامل نهایی اسپرماتوزوئیدها ) ، ممکن است هیدروسل ثانویه ی بیضه ایجاد گردد . ورم اپیدیدم معمولا ٌ یکطرفه است که اگر دو طرف را درگیر کند ، بیمار عقیم خواهد شد .
۷ – اگر کانال دفران ( مجرای منی بر ) آلوده شود ، ممکن است درد شکم با آپاندیسیت حاد و پری تونیت ( عفونت پرده ی صفاق شکم ) اشتباه شود .
۸- گاهی اوقات تورم غدد لنفاوی کشاله ی ران و ادم آلت ( تورم آلت ) مشاهده می شود .
۹ -علاوه بر انتشار موضعی از کانون اولیه ی عفونت به دستگاه ادراری – تناسلی ، انتشار جایگزینی گنوکوک در نقاط مختلف بدن ایجاد عفونت منتشر (Disseminated Gonococcal Infection – DGI) نموده و موجب بروز تظاهرات عمومی نظیر تب خفیف ، درماتیت ( عفونت پوست ) ، آرتریت ، میوکاردیت ( مشکلات عمومی قلب ) ، مننژیت ، هپاتیت ، التهاب عنبیه و جسم مژگانی (Anterior Oveitis) و … می گردد .
۱۰ – انواعی از میکروب که ضایعات منتشر ایجاد می کنند ؛ به پنی سیلین حساس و به اثر باکتریسیدال ( باکتری کشی ) سرم انسان مقاوم هستند .
سوزاک در زنان
۱ – سوزاک در زنان ، ابتدا گردن رحم و سپس مجرای ادرار را آلوده می نماید و به ندرت مخاط واژن آلوده می شود زیرا اولا ً جدار واژن در برابر عفونت مقاومت زیادی دارد و ثانیا ً در سلول های مخاط آن مقدار زیادی گلیکوژن موجود است که سبب رشد و نمو لاکتوباسیل دودرلین ( نوعی باکتری ) و اسیدی شدن واکنش مهبل می گردد و این محیط اسیدی به میکروب های بیماریزا اجازه ی رشد می دهد .
۲- دوره ی نهفتگی در زنان طولانی تر از مردان بوده و بطور متوسط دو هفته است .
۳ – در ۳/۱ زنان مبتلا به سوزاک اگر کشت هم مثبت شود ( یعنب باکتری عامل وجود داشته باشد ) ، علامتی وجود نداشته است .
۴ – مهم ترین علامت اورتریت در زنان ؛ احساس سوزش در هنگام ادرار کردن و بعضی اوقات تکرر ادرار می باشد . برخی از موارد ممکن است دارای ترشح مجرا باشند . معمولا ً مجرای ادرار متورم و قرمز می باشد .
۵ - در کسانی که به سرویسیت ( عفونت گردن رحم ) مبتلا می گردند ، ممکن است علامتی وجود نداشته و یا گردن رحم قرمز بوده و دارای ترشحات چرکی باشد .
۶ – در بعضی موارد هم علایمی از قبیل دیزوری ( Dysuria) ، تکرر ادرار ، حساسیت فرج ، دیسپازونی ( مقاربت دردناک ) ، درد پشت و نامرتبی قاعدگی وجود دارد .
۷ – در صورتی که بیمار درمان نگردد ، بیماری به صورت مزمن درمی آید و عفونت به قسمت های دیگر دستگاه تناسلی و حتی به داخل صفاق ( پرده ی شکمی ) راه می یاد و باعث آبسه و پری تونیت لگن می شود .
۸ – مهم ترین شکل ؛ بیماری آماسی لگن (Pelivic Inflammatory Disease – PID ) می باشد که در ۲۰% زنان مبتلا به وجود می آید و باعث عفونت لوله های فالوپ ( محل لقاح اسپرم با تخمک ) گردیده و سالپنژیت ایجاد می نماید .
۹ – تشکیل آبسهیا عفونت لوله ها منجر به چسبندگی و انسداد و درنتیجه عقیمی و حاملگی خارج رحم می گردد . از طرف دیگر در هنگام انسداد لوله ها بعلت خارج نشدن ترشحات آن ها ، باکتری های دیگر باعث تشدید عفونت می شوند که در این صورت ضایعات همراه با درد بوده و درمان آن مشکل است .
۱۰ – بیماری آماسی لگن در کسانی که برای جلوگیری از بارداری از IUD استفاده می کنند بیشتر است و در افرادی که قرص ضد حاملگی مصرف می کنند کمتر دیده می شود .
۱۱ ) علاوه بر انتشار موضعی به دستگاه ادراری – تناسلی ، عفونت منتشره ی گنوکوکی (DGI) در ۱ تا ۳ درصد موارد پیش می آید که بیشتر در زنان و اغلب در زمان حاملگی یا دوران قاعدگی بخ وجود می آید .
۱۲- در مرحله ی باکتریمی ( ورود باکتری به خون ) معمولا ً تب و لرز وجود دارد .