مقدمه:

صدپایان شکل باریک ، دراز و بندبندی دارند و از طرف پشتی شکمی پهن می‌باشند. در سر یک جفت شاخک طویل با 12 بند یا بیشتر وجود دارد و یک جفت آرواره زیرین و دو جفت ، آرواره زیرین نیز در سه آنها یافت می‌شود. بدن هزارپایان استوانه‌ای و مرکب از قطعه‌های بسیار می‌باشد و در دیواره بدن آنها رسوبات املاح آهکی وجود دارد اکثرا آنها رنگ روشن دارند چشمهای ساده دارند و شکم آنها طویل بوده و دستگاهها و گردش خون و گوارش تا حدودی مانند صدپایان است. هزار پایان در جاهای مرطوب و تاریک زیر سنگها یا داخل چوبهای پوسیده زندگی می‌کنند.

ساختمان بدن صدپایان:

در گونه‌های مختلف بدن از 15 تا 173 قطعه تشکیل می‌شود. اولین قطعه دارای یک جفت چنگال سم چهاربندی است دارای دو یا سه جفت غده بزاقی در دهانند و دارای دو لوله مالپیگی طویل می‌باشند که عمل دفع مواد را دارد. منفذ تناسلی میان شکمی و در آخرین بند قرار دارد. جنسها از هم مجزا هستند هر یک دارای یک غده تناسلی پشتی و غده‌های فرعی زوج می‌باشند. این غده‌ها به یک سوراخ تناسلی واقع در سطح شکمی می‌پیوندند.

محل زندگی:

صدپایان بیشتر در کشورهای گرم زندگی می‌کنند. روزها زیر سنگها و چوب مخفی می‌شوند و شبها برای شکار کرم خاکی و حشرات به سرعت به اطراف می‌روند. گونه‌های بزرگ ممکن است موشها را نیز شکار کنند. بطور کلی حیوانات شبانه‌اند. از ترسی‌یری Tertiary تا به حال وجود داشته و امروز نیز وجود دارند.

نحوه تغذیه :

این جانوران شکار را با زهر ناشی از مجرای چنگال سم می‌کشند و با کمک آرواره زیرین می‌جوند.

نحوه تولید مثل:

بعضی از صدپایان تخم گذارند و بقیه بچه‌زا هستند. بچه جانور به بالغ شباهت دارد و دارای همان تعداد یا تعداد کمتری قطعه نسبت به بالغها می‌باشد و جنسها از هم جدا هستند.

انواع گونه:

صدپایان شامل 1700 گونه‌اند. ژئوفیلوس (Geophilus) دارای بدنی نازک و صاف است 93 تا 31 جفت پا دارد، لیتوبیوس (Lithobius) تا 30 میلیمتر بلندی می‌رسد 15 جفت پا دارد. اسکلوپاندرا (Scolopendra) تا 100 میلیمتر بلندی دارد و دارای 21 جفت پا می‌باشد. سرماتیافورسپس (Cermatia scutigera) یا صدپای خانه تا 25 میلیمتر بلندی می‌رسد. 15 جفت پا دارا پاها و شاخکها همگی دراز و باریک چشمهای آنها مرکب است در ساختمانها زندگی می‌کند حرکتی تند و سریع دارد و از حشرات تغذیه می‌کند.

آسیب رسانی:

بعضی گونه‌های مناطق حاره به درازای بیش از 10 تا 12 سانتیمتر می‌رسند و محل گزش آنها برای انسان بسیار دردناک و گاهی خطرناک است. صد پاهای خانگی کوچک و چابکند دارای 15 جفت پای شکننده و درازند. این جانوران حشرات را نمی‌خورند و برای انسان بی‌زیانند.

ساختمان قلب (گردش خون):

قلب در طول بدن امتداد داشته و از حفره دل پوشی احاطه شده است و در آن یک جفت منفذ و سرخ رگهای جانبی در هر قطعه دیده می‌شود. در بعضی قطعه‌ها سوراخهایی وجود دارد که به یک دسته باهم پیوسته لوله‌های نایی متصل می‌گردد.

ساختمان چشم :

چشمهای آنها ساده است.

عمل دفع:

دارا دو لوله مالپیگی طویل می‌باشند که عمل دفع مواد را دارد.

ساختمان بدن هزارپایان:

هزار پایان دارای بدنی استوانه‌ای شکل و دارای قطعات زیاد می‌باشند و در دیواره بدن آنها دارای رسوبات آهکی است و رنگی روشن دارند.

ساختمان چشم:

در سر ، دو دسته چشمهای ساده دیده می‌شود.

تعداد شاخک:

در سر ، یک جفت شاخک کوتاه آرواره زیرین و زبرین دیده می‌شود.

ساختمان سینه :

سینه کوتاه است و مرکب از چهار قطعه است و در هر یک ، یک جفت پا موجود است.

ساختمان شکم :

شکم آنها طویل است و مرکب از 20 تا 100 قطعه لولا می‌باشد. که در هر یکم دو جفت منفذ تنفسی و عقده‌های عصبی وجود دارد و دو جفت پای هفت‌بندی نیز مشاهده می‌شود.

دستگاه گردش خون:

دستگاههای گردش خون و گوارش تا حدودی مانند صدپایان است تعداد نایها بسیار است و از هم مجزا است و هر یک عبارت از کیسه است با انشعابات زیاد که به سوراخی واقع در جلو هر پا متصل می‌شود.

اندام تناسلی:

غده تناسلی منفرد و در سطح شکمی واقع است و دارای مجرایی است که در سومین قطعه باز می‌شود. حیوان نر ضمایم تغییر شکل یافته‌ای به نام گونوپدGonopods در قطعه هفتم دارد.

محل زندگی:

هزار پایان در جاهای مرطوب و تاریک ، زیر سنگها یا داخل چوبهای پوسیده زندگی می‌کنند و از نور می‌گریزند. این جانوران به آهستگی حرکت و گردش می‌کنند.

نحوه حرکت:

این جانوران به آهستگی حرکت و گردش می‌کنند و بدنشان در حال حرکت کشیده است و با شاخکهای خود مسیر حرکت را آزمایش می‌کنند از حرکت پاهای متعددی جانور یک رشته موج از عقب به جلو به چشم می‌خورد.

نحوه تغذیه :

غذای این جانوران از مواد گیاهی خشک است ولی مواد جانوری را نیز می‌خورند.

نحوه دفاع:

بعضی گونه‌ها به هنگام تحریک با چوب و یا شیئی دیگر به صورت مارپیچی پیچیده می‌شوند در برابر بعضی دشمنان سلاح هزارپایان غده‌های متعفنی است که مایع بسیار بدبویی ترشح می‌کند.

مشخصات نوزاد:

نوزاد هزارپا پس از بیرون آمدن از تخم فقط شش قطعه و سه جفت بند دارد بقیه قطعه در شش پوست اندازی متوالی در جریان رشد جلو قطعه مخرجی اضافه می‌شود.