مهارت گوش دادن در زبان آموزی

[نازخاتون]

در يادگيري زبان 4 مهارت گوش دادن(Listening)، صحبت کردن(Speaking)، خواندن(Reabing) و نوشتن(Writing) نقش اساسي دارد. "گوش دادن" اولين و اساسي ترين مهارت مي باشد که از زمان دميده شدن روح به بدن انسان در بطن مادر آغاز مي شود. او به صحبتهاي مادر گوش مي دهد که برايش آواز مي خواند و يا لالايي مي گويد. در فيلمي به نام"تولد يک مغز" با فيلمبرداري عکس العمل جنين در مقابل صداهاي بيرون و مقايسه آن با عکس العمل بعد از تولد روانشناسان يادگيري دريافتند که يادگيري از دوران جنيني با گوش دادن به صداهاي بيرون مانند صداي مادر، موسيقيهاي داخل خانه و ... شروع مي شود. شايد بي حکمت نباشد که در فرهنگ و دين ما رسم بر اين است که در گوشهاي نوزاد در بدو تولد اذان مي گويند .
روانشناسان رفتارگرا(واتسون، اسکينر و ...) معتقدند: "براي تسلط در مهارت صحبت کردن، بايد مهارت گوش دادن به خوبي انجام شود." يا در جاي ديگر ادوارد ساپير مي گويد: "زبان اساسا نظامي از علائم شنيداري است. جنبه توليدي زبان(صحبت کردن) نسبت به جنبه شنيداري آن داراي اهميت ثانوي است." گرايش به تکلم در افراد طبيعي نخست در قلمرو صور شنيداري ذهن(imagery aubitory) شکل مي گيرد و از آنجا به اعصاب کنترل کننده اندامهاي گويايي منتقل مي شود. برقراري ارتباط زباني با ديگران در درجه اول از راه گوش صورت مي گيرد و بنابراين گوينده بايد بکوشد تا پيام خود را به گوش شنونده برساند، در غير اين صورت رشته ارتباط دير يا زود پاره خواهد شد. در خانواده هايي که پدر، مادر، پدربزرگ يا مادربزرگ به بچه ها قصه مي گويند و شعر مي خوانند، بچه ها زودتر زبان باز مي کنند و زبان آموزي سريعتر صورت مي گيرد. صحبت کردن فرايندي است که مرحله به مرحله انجام مي شود و پيش نياز آن گوش دادن مي باشد:
الف) شنيدن(بدون تفکر)
ب) گوش دادن(با تفکر)
ج) صحبت کردن(با تفکر و تکرار)

[نازخاتون]

صحبت کردن
گوش دادن
شنیدن
خروجي(توسط لبها و زبان)
پردازش(توسط مغز)
ورودي(توسط گوشها)
در ضمن سهم هر يک از حواس پنجگانه در يادگيري در جدول زير آمده است:
در اين جدول گرچه سهم بالاي يادگيري به حس بينايي اختصاص يافته است ولي

تجربه شده و در زندگي روزمزه مشاهده مي شود که دانش آموزان از راه حس شنوايي (مانند گوش دادن به کاستها، سخنرانيها، اخبار و ...) به راحتي و سريعتر مطلبي را مي آموزند در صورتيکه از راه حس بينايي به سختي و ديرتر همان مطلب را ياد مي گيرند. زيرا به نظر مي رسد که گوشها در مقايسه با چشمها ديرتر خسته مي شوند و مزاحمتهاي مداخله گر بيروني(شدت و ضعف صدا) بر گوشها خيلي کمتر از مراحمتهاي مداخله گر بيروني(شدت نور، تراکم رنگها، ميزان آلودگي هوا و دما) بر چشمها مي باشد. به عبارت ديگر، زبان آموز وقتي به مطلبي گوش مي دهد مي تواند چشمهايش را ببندد و مزاحمتهاي ديداري مداخله گر در يادگيري را از بين ببرد. زبان آموز با گوش دادن به مطلب درسي از راه کاست که با موسيقي ملايم و آرام نيز همراه است، سريعتر ياد مي گيرد، زيرا که روانشناسان بر اين اعقتادند که EQ (بهره عاطفي) 80 درصد و IQ (بهره هوشي) 20 درصد در يادگيري دخالت دارند. با اينکه معتقديم اگر به چهار مهارت يادگيري زبان و ارکان مربوط(گرامر، تلفظ و ...) در کنار هم پرداخته شود، يادگيري موثرتر خواهد بود ولي در مدارس به وضوح ديده مي شود که اولين و اساسي ترين مهارت در يادگيري زبان (گوش دادن) کم ارزش و يا حتي بي ارزش شده و به فراموشي سپرده شده است و بيشتر معلمان به اين مهارت اساسي نمي پردازند. دليل ديگر در تاکيد بر مهارت شنيداري اين است که در متدولوژي يادگيري - ياددهي زبان خارجي، روشي به نام "Methob Lingual-Aubio" (متد شنيداري) ابداع مي گرد و خصوصا در سطوح و سنين پايين از اين متد در زبان آموزي بهره مي گيرند که در آنها مهارت "گوش دادن" از اهميت بالايي برخوردار است. شايد دليل اينکه عده اي بر اين اعتقادند که يادگيري زبان بايد در محيط زبان هدف صورت گيرد اين باشد که زبان آموز در محيط زبان هدف مجبور است همه چيز را به آن زبان بشنود و با استفاده از شنيده هاي خود آنها را در صحبت کردن بکار برد.
در جواب به اين سوال که چرا ديگر کشورها و خصوصا کشورهاي همسايه در يادگيري - ياددهي زبان خارجي موفق تر از ما بوده اند، در يک کلام مي توان گفت که آنها به مهارت "گوش دادن" بيشتر بها داده اند. در پايان راهکارهايي در خصوص مهارت گوش دادن در سه محيط مدرسه، منزل و اجتماع در نظر گرفته شده است که اميدواريم بتواند راهگشاي يادگيري بهتر، سريعتر و موثرتر زبان خارجي در کشورمان شود:
الف) محيط مدرسه
.1 معلم و کتاب درسي: معلمان تا حد امکان در کلاس درس به زبان خارجي صحبت کنند و کتاب درسي تمرينهاي بيشتري در خصوص گوش دادن داشته باشد. ساعات درسي زبان بر سه جلسه در هفته افزايش يابد.(در کتابي به نام"Teaching Language in Principles Techniques" نوشته ديانا لارسن - فريمن که درباره روشهاي تدريس تاليف شده است، در تمام متدهاي تدريس ساعات تدريس حداقل سه جلسه در هفته مي باشد.) در جدول (2) ساعات آموزش زبان در هفته بين چند کشور آسيايي مقايسه شده است:
.2 دانش آموز: دانش آموزان در کلاس درس و حتي محيط مدرسه اگر سوالي از معلم خود داشتند بايد عادت کنند به زبان خارجي سوال خود را بپرسند و با دقت به صحبتها و نوار درسي که در کلاس پخش مي شود گوش فرا دهند.
.3 کلاس درسي و وسايل کمک آموزشي: اگر در مدارس به دليل هزينه زياد نمي توان آزمايشگاه زبان احداث نمود ولي مي توان محيط داخل کلاس را طوري طراحي و آماده کرد تا دانش آموز با ورود به کلاس احساس ورود به محيط زبان خارجي داشته باشند و حتي مي توان يکي از کلاسهاي هر مدرسه را به کلاس زبان خارجي اختصاص داد که در آن دستگاههاي پخش صدا و تصوير مانند ضبط صوت، VCD و ويديو موجود باشد و متون درسي به دو روش عبارت به عبارت(Scanning) و سرعت خواني(Reabing Fast) ضبط شود تا دانش آموزان هم درس را به روش Scanning گوش کنند و تکرار کنند و هم به روش Reabing Fast به متن گوش داده و به سرعت خواني متون عادت کنند.
ب) محيط منزل
.1 تکاليف شنيداري: کاستهايي که در بخش الف شماره 3 اين مقاله از آن صحبت به ميان آمد که تکثير شده و در اختيار دانش آموزان قرار گرفته است، به عنوان تکليف در منزل از طرف معلم انتخاب گردد و از دانش آموز خواسته شود تا به درس مربوط گوش دهند و سرعت خواندن خود را افزايش دهند.
.2 دانش آموز: دانش آموز در محيط منزل به وسيله کاست، CD، فيلم ويديويي به زبان انگليسي و اينترنت گوش خود را به شنيدن زبان خارجي حتي به صورت تفريحي عادت دهند.
ج) محيط اجتماعي
.1 فرودگاه: دانش آموزان مي توانند به فرودگاه شهر خود، جايي که مسافران خارجي از پايانه خارج مي شوند، مراجعه نمايند و از آنها درخواست مکالمه کنند و به جملاتي که آنها مي گويند گوش فرا دهند. در فرودگاه مسافران خارجي مطمئنا خوشحال خواهند بود تا با کسي مکالمه نمايند.
.2 نمايشگاه: ايجاد و احداث يک نمايشگاه در هر منطقه آموزش و پرورش به صورت ماکت شبيه به اماکن محيط زندگي دانش آموز که در هر يک از اماکن متصدي مسلط به زبان خارجي استقرار يابد تا دانش آموز در رابطه با آن مکان و اشيا» موجود در آن سوالاتي انجام دهد و جوابهايي را بشنود.
.3 دوستان: دانش آموزان دوستاني را پيدا کنند که مدتي در خارج از کشور به سر برده اند و يا با دانش آموزاني که بيرون از مدرسه به آموزشگاههاي آزاد زبان مي روند و مکالمه کنند و به صحبتهاي آنها گوش دهند.
.4 آموزشگاههاي آزاد زبان: دانش آموزان مي توانند با ثبت نام در اين آموزشگاهها که دروس به صورت متد شنيداري ارائه مي گردد، زبان خارجي خود را بهبود بخشند.
در پايان اين نکته را نبايد فراموش کرد که خداوند به انسان دو گوش و يک زبان داده است تا بيشتر گوش دهد. و آنها که به خوبي صحبت مي کنند و يا سخنران خوبي هستند مطمئنا بيشتر از هر کس به سخنان ديگران گوش داده اند.



منبع:
Freeman-Larsen Diana, Lauage foreign Teaching in Principles anb Techniques ,.L Diana ,Freeman
جعفرلپسند، کارشناس زبان