مسمومیت با جیوه در اعمال دندانپزشکی

**غزل بارون** · 30th March 2011 08:23 AM

باورهای مختلف در مورد سمیت جیوه
از همان زمانی که جیوه در ترکیب مواد پرکننده دندان مورد استفاده قرار گرفت، یک سئوال بزرگ پیش آمد که: « آیا این ماده که از سمی‌رین عناصر موجود در طبیعت به شمار می‌رود، خطری برای بدن انسان دارد ، یا نه ؟ » این شک و تردید تا آنجا بود که عده‌ای از محققان وقوع برخی بیماریهای ناشناخته را که هیچ توجیهی برای آن وجود نداشت بویژه درباره دندانپزشکان یا کارکنان درمانگاههای دندانپزشکی که برای مدتی طولانی با چنین ترکیبی سروکار داشتند را به دلیل پرکردن دندان با ترکیبات جیوه یا همان آمالگام می‌دانستند. بالاخره آمالگام ضرر دارد یا نه؟

این موضوع غیر قابل انکار است که جیوه از میان ماده ترمیمی به درون بافت دندانی نفوذ می‌کند ، بررسی عاج دندان در زیر آمالگام نیز این مسأله را بخوبی نشان می‌دهد. این واقعیت، می‌تواند دلیل بخشی از تغییر رنگهای بعدی دندان باشد، همچنین مقدار کمی جیوه نیز هنگام هر بار جویدن آزاد می‌شود، اما خیال شما را راحت کنیم که امکان واکنشهای سمی یا ایجاد حساسیت در بیمارانی که دندانشان را با آمالگام پر کرده‌اند، آنقدر جزیی است که می‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. برای این مسأله دلایل متعددی ذکر شده است، از جمله این که عده‌ای معتقدند جیوه آزاد شده بلافاصله با نزدیکترین ملکول نقره یا قلع که در ترکیب آمالگام وجود دارد ترکیب می‌شود و بنابراین در دهان آزاد نمی‌شود. مانند خیلی از مواد دیگر، درصد کمی از بیماران به جیوه حساس هستند که در چنین افرادی باید به جای آمالگام از مواد همرنگ دندان مثل کامپوزیت استفاده کرد.

از آنجا که دندانپزشک و دستیار او هر روز به مدت چندین ساعت با چنین ترکیباتی سر و کار دارند، ‌احتمال ایجاد مسمومیت با جیوه در آنها بسیار بیشتر از بیماری است که در یک یا دو بار طی عمر خود، در معرض این مواد قرار می‌گیرد. جیوه هم از راه پوست قابل جذب است و هم از طریق بلع. اما خطر اصلی با جذب آن از طریق استنشاق یا تنفس است. همچنین اگر میزان جیوه در خون از ۱۰۰ نانوگرم در میلی‌لیتر بالاتر رود، علائم مسمومیت آشکار می‌شود. به دلیل این که بخار جیوه، رنگ، طعم و بو ندارد، بنابراین کشف آن حتی در شرایطی که در بالاترین مقدار ممکن هم باشد، براحتی ممکن نیست. اهمیت خطر مسمومیت با جیوه به حدی است که یک قطره خالص از آن می‌تواند تمام هوای یک مطب با اندازه معمولی را اشباع کند. البته باید تأکید کرد که مقدار جیوه‌ای که در مطبهای دندانپزشکی برای پرکردن دندانها به کار می‌رود، آنقدر نیست که چنین عوارضی برجای بگذارد، اما رعایت اصول ایمنی هم برای بیمار و هم دندانپزشک از ایجاد مشکلات بعدی پیشگیری می‌کند.
چگونه از مسمومیت با جیوه در امان باشیم؟
برای از بین بردن هر گونه احتمال خطر مسمومیت با جیوه رعایت نکات زیر در مطبهای دندانپزشکی کاملاً ضروری است:

هوای داخل مطب باید بخوبی تهویه شود و تمام جیوه‌های اضافی نظیر کپسولهای مصرف شده و خرده‌های آمالگام که در حین متراکم کردن باقی مانده‌اند، باید جمع‌آوری شوند و درون ظرفهای نشکن که در آنها کاملاً بسته می‌شود، نگهداری شوند. عرضه بهداشتی جیوه توسط فروشندگان و تولید کنندگان و مصرف صحیح آن نقش بسیار مؤثری در جلوگیری از آلودگی محیط زیست دارد.

خرده‌های باقیمانده آمالگام و مواد آلوده به جیوه به هیچ وجه نباید سوزانده شود. بنابراین نباید آن را همراه با سایر زباله‌ها دور ریخت، چرا که ممکن است بعدها در نتیجه سوزانده شدن آن بخارهای جیوه سبب آلودگی شوند.

فرجام سخن
در پایان باید گفت آمالگام یک ماده دندانی حاوی جیوه است که هنوز هم یکی از اصلی‌ترین مواد پرکننده دندان به شمار می‌رود. با وجود انواع مختلفی از مواد همرنگ دندان که زیبایی بیشتری نسبت به آمالگام دارند، باز هم اکثر دندانپزشکان ترجیح می‌دهند که در دندانهای خلفی از این ماده استفاده کنند. اگر محاسبات ریاضی درست باشد، می‌توان به طور قطعی گفت که جیوه موجود در آمالگام هیچ مشکلی برای بیمار ایجاد نخواهد کرد‌، هر چند تئوریهای علمی همیشه در حال تغییرند و ممکن است گذشت زمان سبب شود که با کسب اطلاعات بیشتر استفاده از آمالگام کاملاً محدود شود.