اسکن پزشکی هسته ای قلب

[poune]

موارد استفاده از اسکن قلب:
1- برسی خونرسانی عضله قلب (Perfiusion)
2- نحوه عبور خون از حفرات قلب
* اسکن قلب معمولا پس از پیوند قلب، به علت بیماری مادر زادی انفارکتوس و.... برای بیماران انجام می شود.
این اسکن در دو مرحله rest و stress گرفته می شود:
Stress : برای انجام این اسکن باید ضربان قلب را افزایش داد. برای این منظور از دو روش استفاده می شود:
1- فیزیکی: مثل استفاده از تردمیل
2- دارویی: این داروها رگ را گشاد کرده و قسمت هایی که مشکل دارند خون رسانی خوبی ندارند و با این تفاوت در خون رسانی می توانیم قسمت هایی که رگ تنگی دارد را پیدا کنیم.
اگر فردی تفاوت در خون رسانی در هر یک از مراحل rest و stress داشته باشد نشانگر وجود مشکل در خونرسانی و کاهش خونرسانی در ناحیه مشخصی از قلب شده است و در صورت برابر بودن میزان خونرسانی و یکسان بودن تصویر در حالت rest و stress اسکن نرمال خواهد بود. اگر ناحیه ای باشد که جذب در آن کمتر باشد احتمالا تشخیص می دهند که رگ آن ناحیه گرفته است. زیرا Tc-MIBI در میتوکندریهای عضله قلب جذب می شود. به همین دلیل اگر در ناحیه ای جذب شود بیانگر اختلال در خون رسانی است.
برای برسی خون رسانی قلب (perfusion) توسط عروق کروناری از اسکن قلب استفاده می شود. این عروق از آئورت منشا می گیرند و عضله قلب را خون رسانی می کنند.
در حالت stress یک فشار بر قلب بیمار وارد می شود تا ضربان قلب بالا برود. بنابراین اگر به دلایلی نظیر ایسکمی و یا گرفتگی، خون رسانی دچار مشکل شده باشد وقتی ماده رادیواکتیو را تزریق می کنیم آن ناحیه فاقد جذب است و یا جذب ضعیفی دارد.
بار دیگر اسکن را در حالت rest می گیریم و سپس هر در حالت rest و stress را با هم مقایسه می کنیم.
اسکن قلب مهمترین اسکن پزشکی هسته ای در ایران است و در حدود 50 درصد اسکن ها را شامل می شود.
اسکن قلب ممکن است برای تشخیص بیماری همراه با آنژیوگرافی قلب باشد.
Porotocol Tc-MIBI (به صورت sesta MIBI):
در این ماده به دلیل داشتن فوتوپیک 140 بیمار باید به مدت 4 ساعت قبل از اسکن ناشتا باشد البته میتواند مایعات بخورد.
دز تزریق:
در کودکان mCi30-10و در بزرگسالان mCi25-20 تجویز می شود.
برای قلب در دستگاه spect، 2 پروتکل وجود دارد: 1- یک روزه 2- دو روزه
پروتکل یک روزه: در یک روز هم حالت rest و هم stress را تصویربرداری می کنیم. در این پروتکل معمولا تزریق rest میتواند با 15 mCi انجام شود و مدت انتظار 90-30 دقیقه می باشد. تزریق stress به مقدار 20-25 mCi انجام می شود و مدت انتظار 30-15 دقیقه می باشد. تزریق در این پروتکل از کولیماتور low energy استفاده می شود. در این اسکن فاصله بین rest و stress معمولا صبح تا بعد از ظهر است.
پروتکل دو روزه: در یک روز stress و در روز بعد rest را تصویر برداری می کنیم. در هر دو روز به مقدار 0 mCi3 ماده پرتوزا تزریق میشود. در این پروتکل از کولیماتور low energy استفاده می شود.
موقعیت بیمار:
بیمار باید به حالت supine در حالی که دست چپش بالاست قرار گیرد. در این اسکن از ماتریکس 128*128 است.
نحوه چرخش دستگاه:
در اسکن قلب دستگاه چرخش 360 درخه ندارد بلکه تنها 180 درجه بالایی را برسی می کند.
Porotocol Tl201:
بیمار باید به مدت4 ساعت قبل از اسکن ناشتا باشد البته می تواند مایعات بخورد.
دز تزریق:
میزان mCi 5/3 تجویز می شود.(خیلی کمتر از Tc-MIBI)
زمان انتظار:
بلافاصله بعد از تزریق تصویر گرفته می شود.
موقعیت بیمار:
بیمار باید به حالت supine در حالی که دست چپش بالاست قرار گیرد. در این اسکن از ماتریکس 128*128 است.
نحوه چرخش دستگاه:
در اسکن قلب دستگاه چرخش 360 درخه ندارد بلکه تنها 180 درجه بالایی را برسی می کند. در هر View20 ثانیه توقف می کند.
ویژگیهای کولیماتور مورد استقاده در اسکن قلب:
1- High Resulution
2- Low Energy
3- سوراخ موازی
4- دارای 2 فوتوپیک 80 و 167
5- ماتریکس 64*64
تفاوت Tc-MIBI و Tl
MIBI بعد از تزریق در میتوکندری فیکس می شود ولی Tl وقتی در سلول قرار گرفت حالت فیکس شدنی ندارد و می تواند به تدریج از یک سلول به سلول دیگری انتشار یابد. Tl خاصیت viability دارد یعنی به وسیله آن میتوان زنده بودن سلول را برسی کرد.
Viability خیلی اهمیت دارد مثلا وقتی می خوا هند برای بیمار stent بگذارند و یا بیمار MI کرده و و یا رگ تنگ دارد متخصص حدث میزند که قسمت مشخصی از سلول های قلبی مرده اند و بر اساس اینکه چه مقدار از قلب مرده است تصمیم می گیرند. مثلا اگر سلول زنده باشد ولی خوب به آن ذخون رسانی نشود بهترین کاندید آن است که با اسکن Tl درمان شوند.
اسکن 3 بعدی:
یک اسکن 3 بعدی از قلب گرفته می شود که میتوان در آن دیواره های مختلف قلب را دید. (anterior-posterior-base-apex) سپس اجازه می دهیم رادیو دارو در قلب پخش شود و بعد از آن تصویر برداری می کنیم و سپس در مرحله بعدی یعنی rest رادیو دارو را تزریق و 1 ساعت بعد تصویر را می گیریم.
معمولا در اسکن قلب بطن چپ را می بینیم ولی بطن راست واضح نیست و خیلی کمرنگ دیده می شود.دیدن بطن راست مخصوصا اگر در حالت stress باشد ولی در حالت rest نباشد می تواند چندین تشخیص کلی را برای پزشکان به همراه داشته باشد.مثلا در بیماری های دریچه ای وقتی فشار شریان ریه بالاست و یا در هیپرپلازی بطن راست، ما بطن راست را در اسکن می بینیم.
اعدادی که در اسکن قلب دیده می شود:
Expention-Rest Score-Stress Score-LHR-TID(عددی که نشان می دهد چند درصد میوکارد درگیر است.) همه اعداد فوق در تشحیص و تعیین پروگنوز بیماری اهمیت دارند.
روش gate:
در این روش همان اسکن قلب انجام می شود و به بیمار ECG متصل می شود. دستگاه هر پالس قلب یعنی هر سیستول و هر دیاستول قلب را نشان می دهد و همزمان با پالس های قلب تصویر برداری را انجام می دهد. بنابراین علاوه بر یک تصویر ساده از قلب یک تصویر انیمیشن فرم هم داریم. یعنی وقتی قلب انقباضات خود را انجام می دهد میتوانم کار قلب را به صورت دینامیک دید. در این تصویر ejection fraction قابل اعتماد است.
در تصاویر gate تمام دیواره های قلب تکان می خورند و بر اساس آن ها می توان حرکان قلب را برسی کرد. این تصاویر عددی به نام ejection fraction به ما می دهد که یعنی قلب در هر پمپاژ چه درصدی از خون خود را خالی کرده است و در اصل نشانگر کارکرد خوب و یا ضعیف قلب می باشد.ejection fraction بالای 45-50 درصد را نرمال می دانند.
تصاویر gate تمام دیواره های قلب را به خوبی نشان می دهند، یعنیOpcrator dependent نیست و دستگاه تصویر را می گیرد و فرصت کافی وجود دارد تا تمام زاویه ها و دیواره های قلب را مشاهده کرد. تصاویر gate ضخامت دیواره ها (tickening) و motion آن ها را نیز بررسی می کنند.
TID:
قلب که ایسکمی شدید دارد وقتی به آن stress وارد می شود نمی تواند خودش را جمع کند و گشاد می شود و انقباضات خوبی ندارد بنابراین نسبت به حالت rest تفاوت هایی را می بینیم یعنی در stressحفره ها بزرگتر دیده می شوند و در rest کوچکتر. اگر TID بالا باشد یعنی قلب خون رسانی خوبی ندارد و در حالت ایسکمی است.
LHR:
Long heart – نسبت برداشت رادیو دارو در ریه نسبت به قلب است که این نسبت را برای دستگاه تعریف می کنند. در این حالت ابتدا تصویر قلب را می گیرد و سپس ریه را می گیرد (یک مربع کوچک از قلب و یک مربع از ریه را می گیرد.) و سپس نسبت این دو را به دست می آورد. این نسبت بسته به رادیو داروهای مختلف مورد استفاده متفاوت است. مثلا اگر برای Tl از 5/0 و برای Tc-MIBI از 4/0 بیشتر شد، نشان می دهد.

[ساسي]

اسكن هسته‌اي قلب

در اين روش براي تصويربردارياز قلب مواد راديواكتيو استفاده مي‌شود. مبناي اين تصويربرداري‌ها كه شايد پس ازاكوكارديوگرافي دومين روش پر استفاده براي بررسي قلب باشد، به تصوير كشيدن قلب دردو مرحله است: يك مرحله استرس و استراحت. بسته به شرايط مركزي كه در آن قرار استاسكن شويد، يا مرحله استرس اول انجام مي‌شود يا مرحله استراحت. در مرحله استرس باتست ورزش يا تزريق داروهايي نظير آمپول زرد‌رنگ دي‌پيريدامول يا سرم دوبوتاميني بهقلب بيمار استرس وارد مي‌شود. در اوج استرس و فشار روي قلب داروي راديواكتيو به بدنشما تزريق مي‌شود و پس از مدتي كه بين 15 تا 30 دقيقه طول مي‌كشد زير دستگاهمي‌خوابيد و از شما تصويربرداري به عمل مي‌آيد. همين تصويربرداري اما اين بار بدوناسترس تست ورزش يا استرس دارويي در عصر همان روز يا يكي دو روز بعد به‌دنبال تزريقمجدد ماده راديواكتيو صورت مي‌گيرد. اما مبناي تفسير چيست؟ از مرحله استراحت قلباحتمالا بايد خونرساني عادي داشته باشد و يا به‌دنبال استرس به‌طور عادي باز همبايد واكنش‌هاي بدن طوري باشند كه خونرساني به قلب را در وضعيت نرمال نگهدارند. اگربه دليلي نظير تنگ‌شدن عروق كرونر قلب، بدن نتواند اين تعادل را حفظ كند (زماني كهبه‌طور مثال در پي ورزش يا تزريق دارويي نظير دوبوتامين يا دي‌پيريدامول دچار استرسمي‌شود) ميزان خونرساني آن كم مي‌شود و به عبارت ديگر، خون كافي به آن نمي‌رسد. ازآنجا كه ماده راديواكتيو بايد توسط جريان خون به قلب تحويل داده شود، زماني كهخونرساني كم مي‌شود، جذب ماده‌ راديواكتيو هم كم مي‌شود، ناحيه دچار كاهش خونرسانيدر عكس كم‌رنگ مي‌افتد. حالا خودتان مي‌توانيد تصاوير 2 مرحله را با هم مقايسه ووضع قلب خودتان را درك كنيد. اگر در مرحله استراحت همه جاي قلب پررنگ و با جذب خوبباشد و در مرحله استرس هم جذب و خونرساني خوب بود يعني عروق شما به‌درستي عملمي‌كنند. حالا وضعيتي را درنظر بگيريد كه در حالت استراحت جذب ماده راديواكتيو خوباست و ديواره‌هاي قلب در عكس پررنگ هستند اما در مرحله استرس خونرساني كاهش پيداكرده‌ است، احتمالا مشكلي مثل تنگي عروق كرونر در شما وجود دارد كه باعث مي‌شود درطي استرس به قلب شما به اندازه كافي خون نرسد و اگر در مرحله استراحت هم خونرسانيضعيف باشد احتمالا وضع قلب بسيار وخيم است، يا سابقه سكته قلبي وجود دارد يا تنگيبه‌قدري شديد است كه حتي در حالت عادي هم كفاف خونرساني و نيازهاي قلب را نمي‌دهد.