نگاهي كلي بر مهندسي شيمي

[ساسي]

مهندسی شیمی، رشته ایدانشگاهی است که البته دارای زیر شاخه‌های متفاوت در زمینه‌های مختلفعلمیوصنعتیمی‌باشد. تمامی این رشته‌ها ، در تکنولوژی امروز بشری نهادینه شده‌اندو نقش اساسی در اداره و پیشرفت صنعت کشورهای گوناگون دارند. با خواندن مقاله زیر کهبه بررسی شاخه‌های مختلف مهنسی شیمی پرداخته است، با این علوم ، آشنا می‌شویم.
صنایع پالایش
صنعتپالایشنفت، صنعتی است که با آن ، ازتفکیکو تصفیه نفت خام، محصول متنوع و پرارزشی از قبیل گاز مایع ، سوخت اتومبیل وهواپیما ، سوخت موتورهای دیزل ، نفت سفید ، حلال های نفتی ، مواد اولیهصنایعپتروشیمی، روغن موتور ، انواع گریس و روغن‌های روان‌کننده و دهها فراورده دیگرتولید می‌شود.

با مقایسه ای ساده بین ارزشنفت خاموارزش فراورده های حاصل از پالایش ، می‌توان به سودآوری عظیم این صنعت و نقش آن دراقتصاد کشور پی برد. چرا که پالایشگاه ، نفت خام را به طیف وسیعی از فراورده های پرارزش نفتی تبدیل می‌کند. همچنین با توجه به وجود اندوخته هنگفت نفت در کشور و تاکیددولت بر جایگزینی صادرات فرآورده ها نفتی به جای صدور نفت خام و نیاز روز افزونکشور به فرآورده های نفتی ، اهمیت صنایع پالایش در کشور بیشتر روشن می‌شود.

صنایع پتروشیمی
بر حسب تعریف ، صنایع پتروشیمی به صنایعی اطلاق میشود کهدر آنهاهیدروکربنهایموجوددرنفت خامیاگازطبیعیبه محصولات شیمیایی تبدیل می‌گردند. امروزه پتروشیمی ، صنعتی بسیارگسترده و با فن شناسی پیچیده و فراورده های متنوع می‌باشد و در حال حاضر ، شمارهمحصولات پتروشیمی به هزارها می‌رسد.

از جمله این محصولات که همگی از مواداولیه هدروکربنی و طی یک رشتهعملیات فیزیک- شیمیاییبدست می‌آیند، می‌توانانواعکودهای شیمیایی، برخی از اسیدها ، بازها ونمک ها ، منومرها وپلیمرها،ترکیباتآروماتیکو مواد واسطه و بسیاری از صنایع شیمیایی دیگر را نام برد. اهمیتمحصولات پتروشیمی کاملا روشن است. فقط کافی است توجه شود که تولید محصولات کشاورزی، تولید پارچه وپوشاک ، ساختمسکن، تولید مواد شوینده و پاک کننده و تولید داروهای مختلف بدون استفاده از محصولاتپتروشیمی ، هرگز کفاف نیازهای رو به افزایش جمعیت جهان را نخواهد داد و مطمئنا بدونآنها زندگی بشر در ابعاد گوناگون ، به‌کلی مختل خواهد شد.

صنایع پتروشیمی ازجمله صنایع مادر تلقی می‌شود و توسعه اقتصادی کشور را در زمینه‌های مختلف صنعتی وکشاورزی فراهم می‌آورد. با توجه به اینکه گسترش این صنایع و کاهش واردات و افزایشصدور محصولات پتروشیمی مورد تاکید دولت است، اهمیت این رشته آشکار می‌شود.
صنایع پلیمر
پلیمرها موادی هستند که بیشتر مردم ، آنها را با نام عمومیلاستیک‌هاوپلاستیک‌هامی‌شناسند، در حالی که که این‌ها تنها بخش کوچکی از طیف وسیع مواد پلیمری هستند. امروزه پلیمرها در همه جا کاربرد پیدا کرده‌اند. صنایع نظامی ، الکترونیک ،خودروسازی ، پزشکی ، ساختمان سازی و... تنها نمونه‌هایی از کاربرد در زندگی روزمرهبشر می‌باشند.

اهمیت کاربرد پلیمرها در صنایع گوناگون به حدی است که در حالحاضر علوم پلیمر ، نه‌تنها به‌عنوان گرایشی از مهندسی شیمی ، بلکه به‌عنوان شاخه ایمستقل از علوم فنی و مهندسی مطرح شده‌اند. پلیمرها کاربرد وسیعی در صنایع مختلفکشور دارند.
صنایع گاز
گاز طبیعی که از منبع گاز زیرزمینی کشور استخراج می‌شود،به‌صورت ماده ای خام ، چه به‌عنوان سوخت و یا به‌عنوان ماده اولیه برای دیگر صنایع (از جمله صنایع پتروشیمی) قابل استفاده نیست و باید تحت عملیات پالایش گاز ، معیانگاز ، انتقال و توزیع گاز طبیعی و گاز مایع باشد. اهمیت این رشته ، با توجه به وجودذخایر عظیم گاز طبیعی در کشور و تاکید دولت بر توسعه صنایع گاز طبیعی به‌عنوان سوختو منبع انرژی و استفاده از آن در صنایع مختلف نظیر نیروگاههای حرارتی تولید برق ،کارخانه های تولید سیمان ، صنایع ذوب آهن و نیز طرح گاز سوز کردن اتومبیل‌ها برایکاهش آلودگی هوا به‌خوبی محسوس است.

صنایع شیمیایی معدنی
صنایع شیمیایی معدنی ، دسته ای از صنایع تولیدی هستندکه از برخی مواد شیمیایی معدنی یا سنگهای استخراج شده از معدن‌ها به‌عنوان مادهاولیه استفاده می‌کنند. صنایع شیشه ، کاشی وسرامیک،گچ ،آهک،سیمان،باتری‌سازی ، تولید مواد شیمیایی معدنی (اسیدها ، بازها ، نمک‌ها) ، ساخترنگدانه‌ها، گازهای صنعتی (مانند کلر) و ترکیبات کلردار معدنی (نظیر مواد رنگ‌بر) ،نمونه‌هایی از صنایع شیمیایی معدنی می‌باشند.

ضرورت و اهمیت این گرایش باتوجه به وجود ذخایر عظیم مواد معدنی در کشور ، لزوم قطع وابستگی به محصولات شیمیاییوارداتی ، میل به خودکفایی در این صنایع و نیاز روز افزون کشور به محصولات شیماییمعدنی ، بخصوص صنایع شیمیایی ، قابل درک است.
صنایع غذایی
همانطوری که از نام این صنایع بر می‌آید، صنایع غذایی بهصنایعی اطلاق می‌شود که در زمینه تولید انبوه مواد و محصولات غذایی مورد نیاز بشرفعالیت می‌کند. از میان این صنایع ، می‌توان به صنایع روغن نباتی ، قند و شکر ، شیرو لبنیات پاستوریزه ، کنسرو و خوشاب‌سازی ، تولید چای ، نوشابه‌سازی ، بیسکویت وشکلات سازی ، تولید مارکاونی و نیز صنایع تخمیری نظیرسرکه‌سازیاشاره کرد.

شاید این مساله که گرایش صنایع غذایی در زمینه مهندسی شیمی مطرحمی‌شود، کمی دور از ذهن به نظر برسد. ولی باید دانست که در کارخانه‌های صنایع غذاییبیشتر از همان عملیات و تجهیزاتی استفاده می‌شود که در دیگر صنایع شیمیایی بکارمی‌روند.