كشف سرنخ‌ تكامل گياهان درفسيل فضولات دايناسورها توسط يك پژوهشگر ايراني

[ارغنون]

پژوهشگر ايراني دانشگاه «پنجاب» هند با همكاري محققاني از هند و سوئد با كشف قديمي ترين بقاياي گياهان علفي در فسيل فضولات بر جاي مانده از گونه‌اي دايناسور با قدمتي حدود 67 ميليون سال به سرنخ‌هاي جديدي در بررسي سير تكامل گياهان و دايناسورها دست يافت كه تحقيقات در زمينه روند تكامل گياهان و دايناسورها را وارد مسيري جديد مي‌كند.

به گزارش خبرنگار «پژوهشي» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، يافته علمي جالب توجه «دكتر حبيب علي‌محمديان» - دانش‌آموخته ايراني دكتري زمين شناسي و پژوهشگر مركز مطالعات پيشرفته زمين‌شناسي دانشگاه «پنجاب» هند - كه با همكاري پروفسور «آشوك ساهني» دانشمند برجسته هندي، «واندانا پاراساد» از موسسه سنگواره شناسي گياهي «لاك‌نو» و «كارولينا استرومبرگ» از موزه تاريخ طبيعي سوئد حاصل شده، اخيرا در مجله علمي معتبر «ساينس» به چاپ رسيده و بازتاب قابل توجهي در مجامع علمي و خبري جهان داشته است.

دكتر علي‌محمديان و همكارانش با بررسي فسيل فضولات برجاي مانده از گونه‌اي دايناسور گياهخوار گردن دراز كه در مناطقي از هند جمع آوري شده، توانسته‌اند وجود گونه‌هايي از علف در حدود 67 ميليون سال پيش را اثبات كنند؛ بدين ترتيب مشخص شد كه علف‌ها بخشي از غذاي دايناسورها را در آن دوران تشكيل مي‌دادند.

به گزارش ايسنا، اين علف‌ها از گونه‌هاي گياهي بودند كه دانشمندان تصور نمي‌كردند در آن دوران بر روي زمين رشد كرده باشند.

به زعم برخي گياه‌شناسان، علف‌ها حداقل 10 ميليون سال پس از انقراض دايناسورها شروع به تكامل و متنوع شدن كرده‌اند، در حالي كه شواهد به دست آمده از تحقيقات اخير نشان داد كه قدمت علف‌ها حداقل به حدود 70 ميليون سال پيش باز مي‌گردد؛ اين به معناي آن است كه اين نوع گياهان بين 30 تا 40 ميليون سال پيشتر از زماني كه دانشمندان تاكنون تصور مي‌كردند، شروع به تكامل و متنوع شدن كرده‌اند.

دكتر حبيب علي محمديان درباره يافته‌هاي تحقيقات اخير خود به خبرنگار علمي پژوهشي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) گفت: ديرينه‌شناسان مي‌دانستند كه دايناسورها گياه‌خوار هستند ولي با توجه به اين كه قديمي‌ترين فسيل باقي مانده از علف‌ها تا پيش از كشف اخير مربوط به 35 ميليون سال قبل بود، تصور نمي‌كردند كه در حدود 67 تا 70 ميليون سال هم پيش علف‌هايي مشابه گونه‌هاي علفي كنوني در زمين وجود داشته و دايناسورها در آن دوران علف‌خوار بوده باشند؛ اين در حالي است كه سنگواره‌هايي از دندان‌هاي تاج بلند دايناسورها كشف شده بود كه با توجه به ترديدهاي جدي كه در مورد علف‌خوار بودن دايناسورهاي آن دوران وجود داشت، نظريه‌هاي مختلفي در توجيه وجود چنين دندان‌هايي مطرح شده بود، از جمله اين كه تصور مي‌شد اين دندان‌ها احتمالا براي كندن زمين استفاده داشته است.

وي خاطرنشان كرد: با پيدا شدن بقاياي علفي در فسيل فضولات بر جاي مانده از دايناسورها مشخص شد كه اين دندان‌هاي تاج بلند همانند دندان‌هاي گونه‌هاي نشخواركنندگان كنوني براي ساييدن و خرد كردن علف‌ها كه داراي تركيبات سيليسي هستند استفاده مي‌شده است.

پژوهشگر ايراني دانشگاه «پنجاب» با بيان اين كه سير تكامل گياهان و دايناسورها به هم وابسته بوده و با هم تكامل مي‌يافتند كه با توجه به پيدا نشدن سنگواره گونه‌هاي علفي در مقطع چند ميليون ساله ياد شده، حلقه ارتباط اين زنجيره مفقود شده بود، اظهار داشت: يافته‌هاي اخير علاوه بر اطلاعات ارزشمندي كه درباره زندگي و سير تكامل دايناسورها در اختيار ديرينه‌شناسان قرار مي‌دهد، روزنه اميدي براي گياه‌شناسان است كه بتوانند روند تكامل اين گونه گياهان را بررسي كنند.

از طرف ديگر با توجه به اين كه علف‌ها در شرايط آب و هوايي خاصي مي‌رويند كشف بقاياي علف مربوط به دوراني كه هنوز شبه قاره هند از گندوانا جدا نشده بود، اطلاعات ارزشمندي را درباره شرايط آن دوران اين بخش از كره زمين در اختيار دانشمندان قرار مي‌دهد.

دكتر علي محمديان خاطرنشان كرد: اين بقاياي علفي با بررسي فسيل فضولات جامد برجاي مانده از دايناسورها به دست آمده است. اين مواد پس از دفع از بدن حيوان به سرعت از هم پاشيده مي‌شود در حالي كه فسيل‌هاي باارزش به جاي مانده در شرايط بسيار ويژه نظير رانش زمين تشكيل شده و بعدها بر اثر فرسايش آثار آنها بر روي زمين ظاهر شده است.

وي درباره نحوه بررسي نمونه‌هاي فسيلي به ايسنا گفت: در اين تحقيقات بقاياي فسيل فضولات دايناسورها را مورد تجزيه و تحليل قرار داديم كه در ميان گياهسنگ‌هاي سيليكايي يافت شده، علاوه بر بقاياي حيوانات كوچك دريايي، شيشه‌هاي آتشفشاني و گونه‌هاي گياهي نظير نخل، فايتوليت‌ها(بقاياي گياهي) مشابه گونه‌هاي علفي نيز كه حيوانات امروزي به عنوان غذا از آنها استفاده مي‌كنند پيدا شدند.

براي اثبات ارتباط پنج نمونه علفي پيدا شده با علف‌هاي كنوني، ساختمان نمونه‌ها را در زير ميكروسكوپ با ساختار علف‌هاي موجود مقايسه كرديم كه كاملا مشابهت داشتند.

اين نتايج نظريات موجود درباره چگونگي فعل و انفعالات متقابل ميان گياهان و گياهخواران را به چالش جدي كشانده و به اين ترتيب اين نكته كاملا امكان پذير به نظرمي‌رسد كه برخي از انواع پستانداران اوليه در واقع علفخوارهاي خاصي بودند كه بيش از 45 ميليون سال پيش از آن كه بسياري از علف‌خوارهاي هم خانواده‌شان تكامل پيدا كنند زندگي مي‌كرده‌اند.

دكتر علي محمديان كه تحصيلات كارشناسي خود را در رشته راه‌سازي در آموزشكده فني - مهندسي شهيد باهنر شيراز و مقاطع تحصيلات تكميلي را در رشته زمين‌شناسي در دانشگاه‌هاي اليگر و پنجاب به پايان برده است در گفت‌و‌گو با ايسنا تصريح كرد كه اين پژوهش را در كنار تحقيقات رساله دكتري خود كه به مطالعه كوه آتش‌فشان دماوند اختصاص دارد، انجام داده و در كنار آن تحقيقاتي نيز درباره بقاياي حشرات برجاي مانده در صمغ درختان انجام داده كه نتايج اين تحقيقات نيز به زودي منتشر مي‌شود.

وي در پايان خاطرنشان كرد كه مايل است به زودي جهت ادامه تحقيقات و برنامه‌هاي علمي خود به ايران بازگشته و در صورت امكان در دانشگاه‌ها يا مراكز پژوهشي كشور فعاليت كند.