تست دوست سپس دوستی(در احادیث ائمه علیهم السلام)

[مسلم لله]

بسم الله الرحمن الرحیم

تست دوست شناسی



تست دوست شناسی
آقا مجتبی تهرانی

کسی نیست که بخواهد نقش پررنگ دوست و دوستی را در زندگیش انکار کند چه سعادت ها و شقاوت ها که از دوستی ها بر خواسته است !!

گاهی سال های سال باکسی دوستی میکنیم برای هم جان فشانی ها میکنیم و راز دل ها میگوییم و چنانبا او یکی می شویم که گویی یک روح هستیم در دو بدن اما از آنجا که ما هرگزخبر از آن روی سکه نداریم گاه در اوج ناباوری و بهت شاهد رفتاری از دوستخود هستیم که تمام باورمان از او بهم میریزد و خراب میشود مثلا هنگامدرگیری و عصبانیت چنان بی حرمتی میکند که گویی دشمن خونی ماست یا در روابطاقتصادی بی مهابا دار و ندار ما را از ان خود میکند به رفیق دیرینه اش پشتمیکند.!و یا راز دل ما را همه جا فاش میکند و با سخن چینی ما را از چشمدیگران می اندازد فقط به خاطر حسادتش.!

همین اتفاقات که بهکرات هم رخ میدهد باعث شده که تا حد زیادی میزان اعتماد به همدیگر درجامعه پایین بیاید و افراد در هنگام قرار گرفتن در چنین شرایطی از خود میپرسند به راستی دیگر به چه کسی میتوان اعتماد کرد ؟

در رابطه با نقش پر رنگدوست در سرنوشت دنیوی و اخروی اشخاص قبلا فرمایشات جناب آیت الله آقامجتبی تهرانی را در دو مقوله "با چه کسی دوست شویم" و "با چه کسی نشویم" را مورد بررسی قرار دادیم در این مقال هم بر آنیم تا با الهام از فرمایشاتمبین ایشان ملاک هایی را برای آزمون و سنجش افرادی که میخواهیم به عنواندوست برگزینم تقدیم شما عزیزان کنیم باشد که هوشیار باشیم در این انتخابسرنوشت ساز و خنجر نارفیقی از پشت نخوریم .(انشاءالله تعالی)

آزمودن دوست در بُعد نفسانی

ملاک های ظاهری یک دوست خوب را قبلا خدمتتان عارض شدیم اکنون به ملاک های باطنی که نقش مهم تری دارد را بررسی میکنیم.

ما بُعد نفسانی همداریم که انسان باید در بحث صداقت و رفاقت این را هم در نظر داشته باشد کهبا هر کسی رفیق نشود و با او بساط دوستی را پهن نکند. روایتی از امامصادق(علیه‏السلام) است که حضرت فرمود: «لَا تُسَمَّ الرَّجُلَ صَدِیقاًسِمَةً مَعْرُوفَةً حَتَّى تَخْتَبِرَهُ»؛ کسی را به نام دوست نخوان تااینکه او را بیازمایی؛ یعنی کسی را به عنوان اینکه دوست تو است نخوانبه‏طوری که مردم بگویند فلانی رفیق فلانی است، یا خودت بگویی، رفیقم فلانیاست؛ اصلاً این کار را نکن، «حَتَّى تَخْتَبِرَهُ». تا این که او رابیازمایی و امتحانش کنی. اِختبار یعنی آزمودن. حالا به چه چیز او راامتحان کنی؟ حضرت سه چیز را مطرح می‏فرماید:
خشم

اوّلین ملاک؛ هنگام غضب

اول: «تُغْضِبُهُفَتَنْظُرُ غَضَبَهُ یُخْرِجُهُ مِنَ الْحَقِّ إِلَى الْبَاطِلِ»؛ خشمش راآزمایش کن، ببین آیا این از افرادی است که وقتی عصبانی می‏شود، مرزی رارعایت نمی کند؟ آیا خشم، او را از حق به سوی باطل می‏کشاند؟ آیا آنجاهاییکه عصبانی می‏شود، چه در بُعد گفتاری‏اش و چه در بُعد رفتاری‏اش لجامی ازشرع به دهانه نفسش زده است؟ یا نه، چون عصبانی شده هر چه به دهانش بیاید،می‏گوید و هر کاری که از دستش بر‏آید، می‏کند؟ این اشاره به بُعد نفسانیاست بنابراین اوّل ببین آیا مثل حیوان می‏ماند یا انسان است؟ چون حیواناست که وقتی خشمگین می‏شود هر کاری می‏کند؛ هم گاز می‏گیرد، هم لگدمی‏زند. انسان که این کارها را نمی‏کند. حالا که انسان است و زبان دارد،ببین آیا موقع خشم هرچه به زبانش می‏آید را می‏گوید؟

دومین ملاک؛ هنگام شهوت

حضرت به عنوان دومینملاک برای آزمودن فرد پیش از دوستی می‏فرمایند: «وَ عِنْدَ الدِّینَارِ وَالدِّرْهَمِ».[1] این خشم نیست، این شهوت است؛ شهوت نسبت به مال است. یعنیامتحان کن، ببین این شخص راجع به پول چگونه است؟ آیا مرزهای شرعی را رعایتمی کند یا اصلاً به حرام و حلال کاری ندارد؟ این را امتحانش کن. همین طوریاو را رفیق خود نخوان و نگو فلانی رفیق ما است.
با هر کس می خواهی دوستی کنی، به صِرفِ ظواهر بسنده نکن. در ابعاد سه گانهاعتقادی‏، نفسانی‏ و عملی‏ او را آزمایش کن؛ وگرنه بدان که رفاقت چون نقشسازندگی و نقش تخریبی‏اش بسیار قوی است، تأثیرش خیلی زیاد است.

ظاهر این روایت در موردروابط اجتماعی است. چون اگر او را به خودت نسبت دهی و بگویی فلانی رفیق مناست، تو هم در اجتماع خراب می‏شوی. چون وقتی مردم جامعه ببینند این شخص درجایی خرابکاری کرد، آبروی تو هم می‏رود. اگر دیدند جایی عصبانی شد وحرف‏های بی‏ربط و قبیح و ناپسندی گفت، یا دیدند از هر جایی که رسیده مالمردم را می‏خورد، می‏گویند رفیق تو است و کارهای ناپسند او آبروی تو را هممی‏برد. در تن داد به شهوت جنسی هم افسار گسیخته نباشد چشمش به دنبالناموس مردم نباشد و طوری نباشد که برای لذت جسم به هر ذلتی تن دهد و تو راهم با خود بکشاند دقت کنید این موضوع بسیار حساس است چون شهوت جنسی بسیارخطر آفرین است و اگر در این زمینه یک مشوق و همراه هم آدمی داشته باشدمعلوم نیست سر از کدام منجلابی درآورد.

در فرهنگ ما هم جاافتاده است که اگر میخواهی کسی را بشناسی به رفیقش نگاه کن ببین با چه کسیمیگردد پس دوست هر کس تا حدودی نشان دهنده شخصیت او می باشد.

اوّل امتحان، بعد دوستی

ما در معارفمان مسألهای داریم که در این روایت هم بود که حضرت فرمودند: «حَتَّى تَخْتَبِرَهُ». در باب دوست‏یابی ما به طور کلی مسأله «اِختبار» را داریم؛ یعنی با هرکهمی خواهی رابطه رفاقتی برقرار کنی، قبلش او را آزمایش و امتحان کن.

روایتی ازعلی(علیه‏السلام) است که فرمودند: «لَا تَثِق بِالصَّدِیقِ قَبلَالخُبرَةِ».[2] اگر می خواهی به عنوان صداقت به رفیق اعتماد کنی، قبل ازآنکه او را بیازمایی هیچ وقت اعتماد نکن. قبل از اینکه او را بیازمایی، بهاو دل نبند. ممکن است سؤال کنید چرا؟ اگر قبل از امتحان با او دوستی کردیو رابطه‏ات تنگاتنگ شد، محبّت او در دل تو تشدید می‏شود و این رابطهمحبّتی موجب می‏شود که این رفاقت در ابعاد گوناگون اعتقادی و نفسانی‏ وعملی‏ات، چه رفتاری و چه گفتاری بر روی تو اثر بگذارد؛ چون گفتار هم عملاست؛ گفتار عملِ زبان است و اگر انسان بدون اینکه قبلاً آزمایشی کردهباشد، با شخصی در رفاقت رابطه محبتی برقرار کند اصلاً رفاقت بر مبنای محبتاست اگر کسی «قبل الإختبار» بیاید رفیق شود، این محبت رفیق در دل او آمدهاست و اینجا است که دیگر نمی‏تواند تشخیص بدهد که آن شخص دوست خوبی است یاخیر. اگر بخواهم قبل از آنکه آن رشته محبّتی رفاقتی بین من و شما تقویتشود شما را بیازمایم، می‏توانم؛ چون می‏توانم چه در بُعد اعتقادی‏، چه دربُعد عملی و چه در بُعد نفسانیِ شما دقیق شوم که آیا با هم، هم‏سو هستیمیا نیستیم. آدم عصبانی مزاجی هستی، افسارگسیخته‏ای یا نه؟ در بُعدشهوتی‏ات، کسی هستی که به اسارت شهوت رفته یا نه؟ حالا چه شهوت مالی‏باشد، چه جنسی‏ باشد، فرقی نمی‏کند. در بُعد عملیِ خارجی می‏توانم بفهممکه آیا انسان متشرّعی هستی یا نه، بی‏بندوبار و لااُبالی هستی.؟ اگر همشخص متدیّن بی‏غرض و بی‏مرضی که درباره تو اطلاعاتی دارد مطلبی بگوید، ازاو می‏پذیرم. قبل از دوستی است که می‏توانم اینها را تشخیص دهم؛ امّا اگربعد از اینکه رفیق شدی، آن‏وقت بخواهی آزمایش کنی،بدان که حالا کور و کرهستی. نه می‏توانی عیب‏هایش را ببینی، نه می‏توانی بشنوی.

محبّت کور و کر می کند

چند روایت در این زمینهبخوانیم. علی(علیه‏السلام) فرمودند: «عَینُ المُحِبِّ عُمیَةٌ عَنمَعَایِبِ المَحبُوبِ»؛ چشم کسی که دیگری را دوست دارد، از اینکه عیب‏هایاو را ببیند کور است. در ادامه می­فرمایند: «وَ أُذُنُهُ صَمَاءٌ عَنقُبحِ مَسَاوِیهِ».[3] یعنی گوشش هم به خاطر حبّ کر است. کر است از اینکهبخواهد عیب‏ها و زشتی‏های او را بشنود. این یک قانون کلی است. این روایترا از پیغمبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) بخوانم که حضرت فرمودند: «حُبُّكَ لِلشَّیْ‏ءِ یُعْمِی وَ یُصِمُّ».[4] حبّ شیء انسان را کور و کرمیکند. اینجا شئ است، آنجا بحث مُحبّ و محبوب بود.
خشمش را آزمایش کن، ببین آیا این از افرادی است که وقتی عصبانی می‏شود،مرزی را رعایت نمی کند؟ آیا خشم، او را از حق به سوی باطل می‏کشاند؟ آیاآنجاهایی که عصبانی می‏شود، چه در بُعد گفتاری‏اش و چه در بُعد رفتاری‏اشلجامی از شرع به دهانه نفسش زده است؟ یا نه.
ارتباط محبت آمیز

دین بر محور محبّت است

در مسأله دین می‏گویندکه اصلاً دین بر محور محبّت است. روایتی از امام باقر(علیه‏السلام) است کهحضرت فرمود: «الدِّینُ هُوَ الْحُبُّ وَ الْحُبُّ هُوَ الدِّینُ».[5] یعنیاصلاً اینها با هم تفاوت ندارند. یعنی این­قدر محبّت نقشش قوی است؛ لذا درباب مسأله رفاقت، «اِختبار قبلَ الرِّفاقة» را مطرح می‏کنند. با هر کس میخواهی دوستی کنی، به صِرفِ ظواهر بسنده نکن. در ابعاد سه گانه اعتقادی‏،نفسانی‏ و عملی‏ او را آزمایش کن؛ وگرنه بدان که رفاقت چون نقش سازندگی ونقش تخریبی‏اش بسیار قوی است، تأثیرش خیلی زیاد است.

پرهیز از حب دشمنان خدا

در روایتی ازعلی(علیه‏السلام) است که حضرت فرمود: «إیَّاكَ أن تُحِبَّ أعدَاءَ اللهِ»؛از محبّت نسبت به دشمنان خدا بپرهیز. آنهایی که دشمن خدا هستند، یک‏وقترشته محبّتی با اینها برقرار نکنی. «أو تُصفِیَ وُدَّكَ لِغَیرِ أولِیَاءِاللهِ».[6] یعنی بپرهیز از اینکه محبّتت را برای غیر دوستان خدا خالص کنی. جهتش این است که این رابطه تنگاتنگ، محبّت‏آور است؛ محبّت که آمد خطرناکاست. البته بدان آنجایی که بدون اختبار و آزمودن در سه بُعد اعتقادی، عملیو نفسانی باشد خطرناک است؛ ولی اگر اختبار و آزمایش شد، بهترین نقشسازندگی را بر روی انسان دارد.

حبّ علی، نشانه مؤمن

چون شب عزیزی است (شبعید سعید غدیر)، به مناسبت روایتی در همین باب از پیغمبر اکرم (صلی اللهعلیه و آله و سلم) می خوانم که فرمودند: «عُنْوَانُ صَحِیفَةِ الْمُؤْمِنِحُبُّ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ».[7] ؛ منظور از «صحیفه» هم نامه عملاست؛ صحیفه مؤمن یعنی نامه عمل مؤمن. حالا در صحیفه چیست؟ در آن همه چیزهست. چه مسائل اعتقادی، چه مسائل ملکات و چه اعمال خارجی، همه در آن صحیفههست. ولی ظاهرش راجع به اعمال است؛ اعمّ از جوارحی و جوانحی. روز قیامتنشر صُحف می‏شود؛ حالا این تعبیر پیغمبر یعنی چه؟ تعبیر پیغمبر جنبه کناییدارد. «عنوانِ صحیفه» یعنی اگر تیتر صحیفه عمل هرکس این بود که این شخصمحبّ علی(علیه‏السلام) است، معلوم می شود که تمام صحیفه‏اش خوب است؛ یعنیاین حبّ علی(علیه‏السلام) در ابعاد گوناگون انسانی، چه بُعد اعتقادی و چهبُعد نفسانی و جوارحی، نقش سازندگی دارد.

البته این را هم دقّتداشته باشید که حتماً نباید از نظر فیزیکی با حضرت مواجهه پیدا کنیم تا باایشان رفیق شویم؛ رفاقت رشته محبّتی بین دو موجود است. ممکن است اینجانباشد، اما دوستش داشته باشم، هر چند اینکه او را نبینم. بیا باعلی(علیه‏السلام) رفیق شو! بیا محبت علی(علیه‏السلام) را در دلت جای‏گزینکن که تو را در سه بُعد می‏سازد. لذا اگر روز قیامت مؤمن بیاید، همان تیترنامه عملش را که نگاه می‏کنند، دیگر قضیه تمام می شود. همان تیتر را نگاهمی‏کنند و می‏بینند این با علی (علیه‏السلام) رفیق بوده است. اگر باعلی(علیه‏السلام) رفیق بوده، حتماً حبّ علی(علیه‏السلام) هم در دلش بوده ومُسلّم است که این شخص مسائل شرعی را هم رعایت می‏کرده است.

که البته میدانیم لازمه حبّ اهل البیت علیهم السلامعمل به دستوراتشان و پیرو واقعیشان بودن است .

منبع : سایت رسمی آیت الله آقا مجتبی تهرانی

گروه دین و اندیشه تبیان

پی نوشت ها :

[1] . بحارالانوار /74/180

[2] . غررالحكم/416

[3] . غررالحكم/481

[4] . بحارالأنوار/74 /166

[5] . بحارالأنوار/66/238

[6] . غررالحكم / 204

[7] . بحارالأنوار/ 27/142

[مسلم لله]

بسم الله الرحمن الرحیم

لاذم به ذکر است تمامی مطالب بالا از سایت Niksalehi.com می باشد.لکن منابع اصلی مطالب در پست اصلی ذکر شده است.