ايمني در آزمايشگاه شيمي

[faridbensaeed]

ايمني در آزمايشگاه

عوامل مهم جلوگيري از صدمات آزمايشگاهي شامل طراحي مناسب ساختمان آزمايشگاه، استفاده از وسائل و دستگاههاي آزمايشي مطمئن، آموزش هدفدار، نظارت كامل و مداوم بر روي افراد جهت آشنايي عمومي كاركنان در مورد پيش آمدهاي ناگوار و خطرات و اصول جلوگيري از تصادفات و حفاظت افراد است.
كاركنان بايد به رعايت اصول ايمني و حفاظت موظف گردند، هيچ عملي برخلاف اصول ايمني نبايد انجام شود و رؤسا موظفند راه درست و ايمني كار را به آنان نشان دهند. معمولاً از دستورالعملها كه براي كاركنان تنظيم مي‌شود، بهترين روش براي ايمني از خطرات ارائه مي‌شود. مثلاً طرز عمل براي تميز كردن محلول‌هاي اسيدي و قليائي ريخته شده در آزمايشگاه را مي‌توان نام برد.
مسئوليت ايمني در آزمايشگاه به عهده رئيس و معاونين وي بوده و كاركنان نيز مسئول حفاظت خود و ديگر همكاران خود مي‌باشند. با همه اهميت و مطرح بودن قواعد و سفارشات ايمني حس مسئوليت بسيار مهم و جزء اصول كار است.
انجام مقررات ايمني در بالا بردن سطح ايمني همگاني از اهميت بسزائي برخوردار بوده و دستياران آزمايشگاه‌ها نيز بايد از مزاياي اين مقررات آگاهي داشته باشند.
از اين رو بايد دستورالعملهاي كافي آماده و نمايش قواعد ايمني عملي گردد و نيز بازرسي ويژه دستگاه‌هاي عمومي و هر يك از وسائل ايمني مانند هواكش[1]، وسايل آتش‌نشاني، كمك‌هاي اوليه، دستگاه‌هاي تنفسي، عينك‌هاي محافظ چشم، دستكش‌ها و لباس‌هاي حفاظت انجام پذيرد. دستورات ايمني بايد تمرين شود دستورات عملي و آموزش، كاركنان را با بكار بردن وسائل ايمني آشنا مي‌كند دستياران قبل از شروع راه‌اندازي دستگاه جديد بايد شدت خطرات احتمالي آنرا شناسائي و در مقابله با آن تجهيز شوند. دستورات بايد بوسيلة رئيس مربوطه بصورت نوشته در دسترس افراد قرار گيرد و درباره آنها بحث و گفتگو شود. رئيس آزمايشگاه بايد از درك و آگاهي و عمل به دستورات ايمني بوسيله همه كاركنان مطمئن شود. آموزش اعضاء آزمايشگاه عامل اصلي در بالا بردن سطح ايمني كارهاي آزمايشگاهي است. بايد نظارت و كنترل كامل روي كارها انجام شود. بهترين محل براي يادداشت دستورات ايمني درج در كتابهاي روش آزمايشي است. اين دستورات نه تنها در آخر كتاب بلكه ضمن تشريح روش آزمايش بايد صورت گيرد.
توجه مخصوص در مورد نظافت، آراستگي، انبار كردن مواد شيميائي، حمل و نقل مواد، نصب وسائل الكتريكي، نصب دستگاه‌هاي آزمايشي، ممانعت از آتش‌گيري، وسائل اطفاء حريق، جابجايي گازهاي سمي و مواد شيميائي بايد انجام گيرد. كاركناني كه در كار آزمايشگاه غفلت و كوتاهي مي‌كنند بايد بازخواست شوند. هر آزمايشگر بايد مسئول و مواظب دستگاهي باشد كه با آن كار مي‌كند ولي مسئوليت كلي كه تحت آئين نامه كارخانجات در سال‌هاي 1937 و 1948 ميلادي (1316 و 1327 ش) اين آئين‌نامه مربوط به انگلستان يا آمريكا يا سازمان جهاني مربوطه است كه جهت بازرسي مرتب دستگاه‌ها تصويب گرديده و اجراي آن به عهده شخص رئيس آزمايشگاه مي‌باشد.
به كاركنان آزمايشگاه بايد به گونه‌اي آموزش دهند تا كارهاي تجربي را قبلاً برنامه‌ريزي و بر آن تمركز داشته و طرز كار دستگاه را كاملاً درك نمايند و وسائل ايمني را به حد كافي در دسترس داشته باشند تا بتوانند در موقع اضطرار اقدام نمايند.
وضعيت دستگاهي كه ايمني ندارد بايد فوراً گزارش گردد.
مسئوليت‌هاي رئيس آزمايشگاه
انبار كردن مواد و وسايل
براي وسايل شيشه‌اي و مواد شيميايي بايد انبارهاي مناسب تهيه شود. لوله‌هاي شيشه‌اي بايد در قفسه‌هاي مخصوص قرار گيرند. دستگاه‌هاي شكننده بايد طوري نگهداري شوند كه از خطر شكسته شدن در امان باشند. انبار مواد شيميائي بايد بخوبي تهويه گردد و به سهولت به هواي آزاد ارتباط پيدا كند. مواد شيميائي واكنش دهنده با يكديگر بايد در محل‌هاي جدا از هم نگاهداري شوند. مواد شيميائي فرار بايد در سردخانه و دور از گرما نگهداري شوند و از نور مستقيم خورشيد محفوظ باشند. اسيدهاي قوي و آمونياك در اطاقهاي جداگانه با تهويه كامل قرار گيرند. مواد قابل اشتعال ترجيحاً بايد در خارج آزمايشگاه در اطاقي مجهز به دستگاه دوش آب خودكار و وسائل برقي ايمني ضد شعله نگهداري شوند.

حمل و نقل
حمل و نقل مواد شيميايي و وسائل شيشه‌اي منشاء عمده حوادث‌اند. از اين رو احتياج به توجه زياد و طرح‌ريزي و سازماندهي قابل اطمينان دارند.

آموزش فني
طرز كار درست در آزمايشگاه اهميت زيادي دارد. در انتخاب و آموزش كليه كاركنان آزمايشگاه بايد دقت كافي مبذول شود. آراستگي، منظم بودن، پاكيزگي و برنامه‌ريزي دقيق همواره بايد مدّنظر قرار گرفته و تمرين شود. اقتصاد در مصرف مواد ايمني خطرناك است. بايد از حدّاكثر وسائل و مواد ايمني استفاده نمود. بايد به حد كافي وسائل اطفاء حريق در آزمايشگاه موجود باشد و تمام آزمايشگاه‌ها بايد نور كافي داشته ومجهز به وسائل تهويه باشند. ظروف حاوي مواد زايد بايد هر روز در جاي مخصوص و مطمئن تخليه گردد. مواد شيميائي پخش شده در سطح آزمايشگاه فوراً بايد تميز و برطرف گردد.

دستورات و مقررات
هر يك از كاركنان بايد در اثر آموزش‌هاي كافي و تمرين‌هاي تكرار شده فكر ايمني را همواره مدّنظر داشته باشند. اصل بر اين است كه هر تازه وارد بايد در تمرين ايمني آموزش ببيند. اين آزمايش بايد قبل از كار رسمي در آزمايشگاه انجام شود.
اين اصل جهت دستياراني كه از يك محل به محل كاري جديد منتقل مي‌شوند نيز قابل اجرا مي‌باشد هر حادثه به ما مي‌آموزد كه در اثر وقوع آن ما چگونه كار بي‌خطر انجام دهيم. مقررات بايد به حداقل محدود شود مگر آنكه «دستورات» كارگر را قادر كند كه آنرا شبيه مقررات به حساب آورد. گاهي «مقررات» كمك مي‌كند تا «مسئوليت» را در مقابل خطا يا يك حادثه پايه‌گذاري كند.

معاينه طبي
آزمايش‌هاي طبي بايد در زمان‌هاي مناسب انجام گيرد. كاركناني كه با مواد سمي سر و كار دارند بايد در سال دوبار تحت آزمايش‌هاي طبي قرار گيرند (چه نياز قانوني اجازه دهد و چه ندهد)

راهنمايي براي دستياران آزمايشگاه
در آزمايشگاه‌ها «دستياران» با وسائل شكننده و مواد آتش‌زا و قابل انفجار و سمي و وسائل برقي سر و كار دارند. عمليات آزمايشگاهي در دماهاي بالا و پائين و فشارهاي كم و زياد امري عادي است بنابراين جلوگيري از خطرات در آزمايشگاه‌ كار ساده‌يي نيست. در يك ساختمان تنوع كاري بيش از همه در آزمايشگاه وجود دارد. عملياتي كه نتايج جزئي و كلي آن معلوم نباشد، ممكن است خطرات جزئي از قبيل آتش‌سوزي كوچك و انفجار جزئي به دفعات اتفاق افتد. بنابراين برنامه‌هاي حفاظتي جزء اصول كلي است كه بايد رعايت شود.
هر كس نه فقط بايد از ايجاد خطر پرهيز كند بلكه بايد محيط آزمايشگاه را محل مطمئني براي كار كند. با وجود خطرات زياد در آزمايشگاه آزمايشگر بايد اين احساس را داشته باشد كه سالم‌ترين محل براي كار، «آزمايشگاه» است.
با توجه به اطلاعات فردي زياد و تعدّد وسائل ايمني قابل اطمينان و اصول كار شناخته شده بدون ايجاد خطر، آموزش كافي، اطمينان كارهاي بدون خطر را تضمين مي‌كند.

اقدامات كلي احتياطي
كار در آزمايشگاه با خطرات مخصوصي همراه است. اگر آزمايشگر به فكر حفاظت شخصي و حفاظت همكاران باشد، شانس وقوع حوادث بسيار كم خواهد شد. بي‌توجهي يا غفلت و بي مبالاتي هم به خود شخص و هم به ديگران صدمه مي‌زند.
هر كس ضمن آشنائي به كار خود و دقت در كار، بايد تمام فكر خود را در كار متمركز سازد و براي ايجاد ايمني احساس مسئوليت نمايد. اصل مهم دارا بودن انضباط و نظافت محيط كار است نظافت وسائل شيشه‌اي دستگاه‌هاي آزمايشي و ميز كار آزمايشگاه جزء اصول كار است. در عمليات معمولي احتياطات ايمني كاملي را مي‌توان ابداع نمود. تمرين دائمي مي‌تواند سبب بهبود کار كاركنان شود به طوري كه خطرات به حداقل كاهش يابد.
بايد قبل از اجراي هر عمل متوجه عكس‌العمل و خطرات ناشي از آن بود. مثلاً اگر هنگام تقطير مايع شروع به غليان نمايد و دفعتاً سرريزش كنند بايد علت را در عدم وجود سنگ پاي[2] خرد شده در بالن تقطير دانست و يا اينكه سنگ پای خرد شده در مایع داغ اضافه شده است. وقتي با مقدار زيادي از مواد شيميايي كار مي‌كنند از حرارت دادن شديد جلوگيري كنيد و ماده افزوني بايد به مرور وارد محيط شود.
آبي كه در حمام روغن داغ نشت مي‌كند توليد حادثه جدّي می‌کند و سبب جهش روغن داغ می‌شود.

نمونه‌اي از احتياطات ايمني[3]
در آزمايشگاه‌ها معمولاً با جابجائي وسائل شيشه‌اي و در اثر شكسته شدن آنها جراحات و بريدگي ايجاد مي‌شود. در اين صورت بجاست كه احتياطات لازم انجام شود تا خطرات كمتري حادث شود.
آشنائي قبلي با خطرات گاز و برق در حين انجام كار جزء اصول است. تمام وسائل برقي قبلاً بايد امتحان شوند و در سوار كردن آنها ايمني رعايت گردد. براي اينكار بايد از افراد متخصص استفاده شود. بايد تعميرات و عمليات تكميلي آنها طبق قوانين ايمني انجام شود جابجائي وسائل كم فشار و پرفشار بايد در شرايط ايمني صورت گيرد.
تنها دستگاه‌ها، موجب خطر نيستند بلكه نقل و انتقال آنها و بعضي از مواد شيميائي ممكن است به سلامتي اشخاص صدمه بزنند براي جلوگيري از صدمات بايد احتياط مخصوص را در نظر گرفت. اثرات فيزيولوژيكي اغلب مواد معلوم است. بهتر است فرض نمود تمام مواد خطر آفرين و سمّي هستند و احتياطات لازم را روي آنها به اجرا درآورد.
عمليات اجرايي روي موادي كه خطر مخصوص ايجاد مي‌كنند بايد در اطاق جداگانه انجام گيرد. جائي كه وسائل حفاظت در آنجا آماده شده است. مواد شيميائي خطرناك نبايد به مقدار زياد در آزمايشگاه نگاهداري شود بلكه بايد آنها را در انبارهاي مجهز به قفل و بست و در دماي مخصوص نگهداري كرد. مواد قابل اشتعال بايد در اطاق مجهز به اطفاء حريق خارج از محوطه اصلي ساختمان نگاهداري شوند. وقتي عملياتي منجر به توليد گاز سمي يا گرد و غبار مي‌شود بايد عمل در محيط تهويه هوا و يا در هواي آزاد صورت گيرد. اگر وسائل ايمني عمومي براي جلوگيري از خطر آماده نباشد مي‌توان از وسائل ايمني شخصي از قبيل عينك و دستكش و لباس ايمني و وسايل تنفس مصنوعي استفاده كرد. كاركنان در اينصورت بايد دستورات ايمني را براي خود و همكاران با دقت به اجرا درآورند.

توصيه‌هاي عمومي
با احتياط بودن بهتر از بي‌قيد و لاابالي بدون است.
پيشاپيش در مورد شكسته شدن دستگاه آزمايشي و آتش‌گيري آن و كم و زياد شدن فشار دستگاه احتياطات لازم را انجام و چاره‌جوئي نمائيد.
- اغلب مواد خاصيت سمي خود را پس از گذشت زمان ظاهر مي‌كنند.
- سوانح، مانع ارزش غير قابل اجتناب پيشرفت نمي‌باشند.
- احتياط به هيچ‌وجه چيز بي‌ارزشي نيست.
- بي‌باكي و بي‌پروائي ارتباطي با رشادت ندارد.

[1] - Ventilator

[2] - Pumice stone vulcanic glass, full of cavities

[3] - Typical safety precautions

[faridbensaeed]

احتياطات لازم در مورد وسائل شيشه‌اي

ظروف پلاتيني، گازها و الكتريسيته

وسائل شيشه‌اي
اين وسائل شكننده هستند. شيشه ممكن است به علت كشش داخلي ناگهان شكسته شود وجود اين كشش ممكن است به علت عدم حرارت كافي به شيشه در ضمن ساخت آن باشد. شكسته شدن شيشه به سبب نقص عمل سوار كردن آن به دستگاه نيز اتفاق مي‌افتد. هنگام جابجائي و تميز كردن شيشه نبايد خراش به آن وارد گردد.
فلاسك شيشه‌اي، بِشِر و يا بطري ممكن است در اثر تمركز حرارت زياد در يك نقطه آن بشكند. مثلاً در اثر تمركز مخلوط «شعله بدون درخشش»[1] در ته فلاسك شيشه‌اي سبب شود كه شيشه بشكند. بطريهاي ضخيم و فلاسك‌هاي حجيم مدرج نبايد حرارت داده شوند. به همين دليل محلول‌ها نبايد در ظروف مدرج گرم شوند زيرا گرماي محلول ممكن است سبب شكسته شدن و يا تغيير حجم آنها شود. نمونه اينگونه صدمات ممكن است به شرح زير اتفاق افتد:
مسئول تهيه محلول مي‌خواهد محلول غليظ از هيدروكسيد سديم (NaOH) تهيه نمايد. براي اينكار هيدروكسيد سديم جامد را در بطري ريخته (اين اولين خطاي اوست) و مقدار معيني آب در داخل آن مي‌ريزد بعد درب بطري را مي‌بندد (دومين خطا) و شروع به تكان دادن محلول مي‌نمايد. بطري را در مقابل چشم خود نگهداشته تكان مي‌دهد (سومين خطا). حرارت ايجاد شده محلول فشار زيادي را در بطري سربسته ايجاد مي‌كند بطوري كه بطري مي‌شكند و محلول غليظ و داغ هيدروكسيد سديم به صورت و چشم مسئول پاشيده مي‌شود و نتيجه آن كوري كامل وي مي‌گردد.
به تهيه كنندگان محلول بايد آموزش داده شود كه هيدروكسيد سديم بايد در بشر شيشه‌اي سرباز (كه در برابر حرارت مقاوم است) با آب و بوسيله هم‌زن شيشه‌اي مخلوط گردد.
حتي عمل ساده حل كردن هيدروكسيد سديم در آب ممكن است در اثر بي‌تجربگي سبب زيان مرگ‌بار گردد. با وجوديكه از خطاها جلوگيري به عمل مي‌آيد ممكن است وسائل شيشه‌اي تصادفاً بشکند بنابراين قدمهاي احتياطي لازم بايد برداشته شود تا خطرات به حداقل برسد. ديسيكاتور خلاء بطريهاي «وولف»[2] فلاسك‌هاي دوجداره «دوار»[3] و دستگاه‌هاي شيشه‌اي تقطير در خلاء بايد داراي حفاظ عايق باشند تا در اثر شكستن صدمه‌اي به اشخاص وارد نيايد. پس از اتمام عمل تقطير در خلاء قبل از تخليه بايد دستگاه را سرد نمود. دستگاه تقطيري كه محتوي مايع قابل اشتعال است بايد در سيني فلزي لبه دار قرار داده شود تا در صورت شكسته شدن شيشه و شعله‌ور شدن، مواد قابل اشتعال روي ميز يا كف آزمايشگاه پخش نشود تا بتوان به سهولت آنرا خاموش نمود. كف سيني بايد از ماسه ريز پوشيده شود و قاشقك كوچكي در كنار ظرف شن گزارده شود تا بتوان ماسه را روي شعله ريخت و آنرا خاموش كرد. در صورتيكه گاز زيان‌آور و تحريك كننده در عمل تشكيل شود، دستگاه بايد در گنجه تهويه گاز قرار گيرد. دستيار هر آزمايشگاه بايد در ساخت دستي وسائل شيشه‌اي آزمايشگاه (شيشه‌گري) آموزش لازم شامل قطع كردن و حرارت دادن لوله‌هاي شيشه‌اي و جاسازي كردن لوله‌ها در چوپ پنبه و درپوشهاي لاستيكي سوراخ دار، باريك كردن لوله‌هاي شيشه‌اي و خم كردن آنها را ديده باشند. وقتي كارگاه شيشه‌گري در دسترس آزمايشگاه باشد مزيتي است كه مي‌توان وسائل شيشه‌اي آزمايشگاه را به كمك شيشه‌گر ماهر تهيه نمود. ظروف شيشه‌اي قبل از شيشه‌گري بايد كاملاً تميز گردد.
بكارگيري ظروف پلاتيني
گرچه بكارگيري غيرصحيح وسائل و ظروف پلاتيني بي‌خطر است ولي آسيب‌ديدگي آن به علت گراني قيمت پلاتين بار سنگيني براي بودجه آزمايشگاه محسوب مي‌شود. نگاهداري و مواظبت از ظروف پلاتيني بايد طبق دستور و يادداشت‌هاي مربوطه انجام شود.

موادي كه به ظروف پلاتين صدمه وارد مي‌كنند
تعدادي از مواد به ظروف پلاتين خسارت وارد مي‌كنند. مقدار اندكي (در حدود چند دهم ميلي‌گرم) از بعضي عنصرها كافيست كه بوته يا جام پلاتين را خراب كنند. موادي كه سبب خسارت ظروف پلاتين مي‌شوند عبارتند از:
(a) اغلب فلزها در دماي بالا با پلاتين تركيب و آلياژ‌هاي مختلف تشكيل مي‌دهند اين آلياژها داراي دماي ذوب كمتر از دماي ذوب پلاتين بوده و سبب سوراخ شدن ظروف پلاتين مي‌شوند.
(b) اغلب تركيبات فلزي از قبيل اكسيد فلزهاي قابل كاهش[4] و نمك فلزها وقتي در ظروف پلاتين حرارت داده شوند در مجاورت ماده آلي (مانند كاغذ صافي يا شعله آتش) كاهش يافته و فلز كاهيده شده با پلاتين آلياژ تشكيل مي‌دهد.
(c) گاز هيدروژن به علت كوچكي اتمها در پلاتين حرارت ديده و سرخ شده نفوذ مي‌كند و سبب سوراخ شدن آن مي‌گردد. قسمت آبي شعله مخروطي شكل چراغ بنزن نبايد مستقيماً به بوته يا جام پلاتين بتابد.
(d) فسفر و آرسنيك در اثر تبلور داخلي[5] سبب خوردگي پلاتين مي‌شوند. حتي مقدار بسيار كم فسفر براي پلاتين خسارت بار است. پلاتين در اثر خاكستر كردن مواد آلي كه محتوي فسفر است به سرعت صدمه مي‌بيند همچنين در اندازه‌گيري منيزيم و فسفات‌ها. تاكنون حدود 80% ظروف پلاتين صدمه ديده در اثر تماس با فسفر بوده است. پلاتين در مقابل مقدار زيادي عنصرهاي ديگر و مواد شيميائي مخصوصاً كلر آزاد (تيزاب سلطاني وجود هر نمك همراه اكسيد كننده‌ها) و هيدروكسيد فلزهاي قليايي، كربنات‌ها، سولفيدها، سيانيدها و تيوسيانات در دماي بالا صدمه مي‌بيند (به جدول شماره 50 ضميمه مراجعه ‌شود)
اين جداول مشخصات پلاتين را نشان مي‌دهد. اثر زغال و گازهاي كاهنده و گوگرد و گازهاي گوگرد دار به نظر بي‌اهميت مي‌آيند.
ظروف پلاتين بايد با سولفات هيدروژن پتاسيم () مذاب آغشته شود و پس از شستشو خشك گردد. در اثر عمل مكانيكي نبايد خسارت به پلاتين وارد آيد.

مقررات براي استفاده از ظروف پلاتيني
بوته‌هاي پلاتيني نبايد براي سرخ كردن و خاكستر كردن موادي كه محتوي فسفر و تركيبات فسفري هستند به كار برده شوند. اين در صورتي است كه جلوگيري از عمل كاهش صورت نگرفته باشد. مثلث فلزي نبايد زير بوته پلاتين قرار گيرد، انبرك فلزي و حمام‌هاي آبي نبايد با پلاتين تماس داشته باشند.
انبركهائي كه نوك آنها با عاج پوشيده شده باشد و يا با چرم شامپو مجهز شده باشد براي نقل و انتقال پلاتين مانعي ايجاد نمي‌كنند تركيبات فلزي كه به آساني كاهش مي‌يابند (اكسيدها و نمك‌هاي فلزات سنگين از قبيل سرب و نقره و قلع و انتیموان و بيسموت و مس) و يا تركيبات ارسنيك نبايد در ظروف پلاتين حرارت داده شوند.
تغيير ناگهاني حرارت روي ظروف پلاتين ممكن است سبب ترك خوردن آنها شود.
براي تميز كردن ظروف پلاتين مقدار كمي سولفات هيدروژن پتاسيم () در آن ريخته حرارت مي‌دهند تا ذوب شود و پس از برگرداندن ماده ذوب شده در ظرف و سرد كردن، آنرا در آب مقطر جوش فرو مي‌برند تا در آب حل شده و پلاتين تميز گردد.
براي جلوگيري از صدمات مكانيكي به ظرف پلاتين ممكن است با كارگذاردن قالب چوبي در داخل ظرف، آنرا محافظت نمود.
املاح ذوب شده و چسبيده به داخل ظرف نبايد با اضافه كردن حلال و گرم كردن روي حمام آبي بر طرف شوند. بوته را نبايد حرارت داد تا املاح آن ذوب شوند بلكه بايد كمي صبر نمود تا بوته داغ شود و با اضافه كردن آب مقطر و كمي حرارت دادن و بوته املاح را از ظرف جدا ساخت. همچنين مي‌توان ماده ذوب شده جامد را حرارت داد تا مايع شود و بعد سيم پلاتيني را داخل مايع فرو برد و اجازه داد تا مايع سرد شود بعد اگر سيم پلاتين با كشيدن از بدنه جدا نشد آنرا كمي حرارت مي‌دهند تا سطح خارجي ذوب و از بدنه جدا شود. با تهيه آلياژي از پلاتين و فلزات معيّن (ايريديم، نيوبيم، تانتال، اسميم) آلياژ مقاومي بدست مي‌آيد كه در مقابل مواد شيميائي مانند فسفر و ارسنيك مقاومت زيادي نشان مي‌دهد.

گازهاي سوختني
اغلب گازها سمّي هستند و بايد از نشت آنها جلوگيري كرد. شايسته است كه در هر آزمايش، در سر راه گاز اصلي شيري جداگانه نصب شود تا اگر نشتي اتفاق افتاد بدون خطر بتوان رفع عيب كرد. گازهايي كه شعله درخشاني ندارند مانند چراغ‌هاي «بَنزِن» و «مِكِر» ديدن شعله آنها در روز مشكل است بنابراين چراغي كه روشن است نبايد كنار ميز قرار گرفته باشد و چراغهائي كه به آنها احتياجي نيست بايد خاموش شوند.
مخلوط گاز با هوا با اكسيژن مخلوطي قابل انفجار است كه ممكن است نتايج ناگواري به بارآورد قبل از بستن درب آزمايشگاه كليه شيرهاي گاز بايد بسته شوند. لوله‌ لاستيكي متصل به شيرگاز ممكن است ترك بخورد و نشت كند يا اينكه از محل اتصال به شيرگاز جدا شود و گازی كه با هوا مخلوط شد با ایجاد جرقه‌اي، سبب ایجاد انفجار شدیدی می‌شود بنابراين قبل از ترك آزمايشگاه كليه سويچ‌هاي برق كه ضد شعله نيستند بايد قطع گردند.
اگر بوي گاز در محل استشمام شود كبريت نبايد روشن شود و فوراً بايد محل را با باز كردن درب و پنجره‌ها تهويه نمود و تمام شيرهاي گاز بايد بازرسي شوند. نشت گاز بوسيله بو و يا با مايع صابون بايد تشخيص داده شود ولي نبايد با شعله آنرا تشخيص داد.
قبل از حرارت دادن دستگاه بوسيله گاز سوخت بايد مطمئن بود كه هواي اطراف كاملاً جابجا شده و خطر انفجار وجود ندارد. نمونه‌گيري از محوطه آلوده با گاز بايد عملي گردد و نتيجه آن در آزمايشگاه اگر قابل انفجار بود معلوم گردد. اگر جواب آزمايش منفي بود مي‌توان گاز را روشن نمود. همين احتياط را هنگامي كه دستگاه اندازه‌گير گاز بكار برده مي‌شود بايد رعايت نمود تا انفجاري رخ ندهد.
خطرات ديگري غير از آنچه در فوق گفته شد در ضمن استفاده از گاز سوخت وجود دارد. وقتي گازي در اطاق كوچكي كه راه خروج به هواي آزاد ندارد، روشن باشد اكسيژن فضاي اطاق كم مي‌گردد و مقدار دي‌اكسيد كربن و بخار آب در اطاق بالا مي‌رود چنين فضائي براي سلامتي انسان زيان‌آور است. به علاوه وقتي اشتعال به صورت كامل انجام نشود گاز بسيار سمي مونواكسيد كربن (CO) به مقدار كافي تشكيل مي‌شود. علامت آن هنگامي كه شعله چراغ گاز كوتاه مي‌شود و از حال تعادل خارج مي‌گردد و يا هنگاميكه «شعله بدون درخشش»[6] با جسم سردي برخورد كند (مثلاً برخورد با بشر آب سرد) كه دماي آنرا از دماي نقطه اشتعال پائين‌تر مي‌آورد توليد گاز CO مي‌نمايد. تنظيم خوب اشتعال هنگامي است كه نوك مخروط داخلي شعله آبي‌رنگ باشد و از جسم گرم شونده كمي فاصله داشته باشد.
بعضي اوقات داخل ظرف واكنش گاز قابل اشتعال و يا مخلوط گاز قابل انفجار و هوا مي‌تواند تشكيل شود. اگر ظرف شيشه‌اي ترك بخورد مخلوط گاز و هواي داخل ظرف سبب آتش‌سوزي مي‌شود.

خطرات برق
دستگاه‌هاي برقي ممكن است از طرفي توليد آتش‌سوزي و انفجار كنند و از طرف ديگر سبب برق گرفتگي اشخاص شوند. معمولاً الكتريسيته ساكن منشاء آتش‌سوزي و انفجار در حين نقل و انتقال مايعات غيرهادي قابل انفجار و مواد ديگر قابل انفجار مي‌باشد.

برق گرفتگي
سيم‌هاي هادي برق‌دار سبب توليد خطرات حتمي مي‌گردند. بدن هر شخص به عنوان آمپر متر حساس عمل مي‌كند. مقاومت بدن انسان در مقابل برق در افراد مختلف و موقعيت‌هاي مختلف متفاوت است. در مقابل كوچكترين جريان برق بدن انسان عكس‌العمل نشان مي‌دهد. اثر جريان برق متناوب جدّي‌تر است. اگر ميانگين جريان برق متناوب 60 سيكل تا mA10 (ميلي‌آمپر) باشد بدن آنرا احساس مي‌كند. اگر جريان برق 6 الي mA9 در بدن جاري شود قابل تحمل است. بالاتر از اين مقدار گرفتگي عضلات پيش مي‌آيد كه در اين حال مصدوم نمي‌تواند حركت عضلاني خود را كنترل كند در جريان برق mA 25 تنفس مشكل و شايد غيرممكن مي‌باشد و حالت خفگي دست مي‌دهد و دستگاه تنفسي از كار مي‌افتد در اين وضعيت مصدوم را مي‌توان با تنفس مصنوعي مداوم نجات داد.

[1] - Non-Luminous Flame

[2] - Woolff

[3]- Dewar

[4] - Reduction

[5] - Inter crystalline

[6] - Non-luminous Flame