استان فارس در چه زمانی به وجود اومد ؟

[آناهیتا الهه آبها]

سلام خسته نباشید من میخواستم بدونم در چه زمانی استانهای ایران مرزبندی شدند آیا در زمان پیامبر(ص) استان فارس وجود داشته؟ ممنون

[کاوه]

پیشینه تقسیمات کشوری ایران :



محدوده و بخش‌بندی کشوری که اکنون ایران نامیده می‌شود در طول تاریخ تغییرات زیادی داشته‌است. در این مقاله پیشینه تقسیمات کشوری ایران عرضه می‌شود . . .

دوره ساسانیان

در زمان ساسانیان تقسیمات کشوری ایران به قرار سرزمین (ایالت)، خوره (استان) و تسوگ (شهرستان) و رُستاگ (دهستان) بود.




دوره قاجار

در اوایل دوره قاجار ایران به پنج حکمرانی و دوازده حاکم‌نشین تقسیم می‌شد:

• حکمرانی آذربایجان (که آذربایجان، همدان و زنجان را شامل می‌شد) مقر ولیعهد و تحت فرمان او بود.

• حکمرانی دوم شامل ایالت‌های کردستان، کرمانشاه، سرحد عراقین و لرستان

• حکمرانی سوم فارس بود که علاوه بر ایالت فارس، بنادر و جزایر خلیج فارس، کهگیلویه، بختیاری و خوزستان را در بر می‌گرفت.

• حکمرانی چهارم عبارت از خراسان و سیستان بود

• حکمرانی پنجم را کرمان و بلوچستان تشکیل می‌داد.

از آغاز قرن سیزدهم هجری شمسی این تقسیم‌بندی تغییر کرد و قلمرو بعضی از حکمرانی‌ها تقسیم شد. در اواسط سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ایران دارای چهار ایالت و ۲۳ ولایت بود:


ایالت‌ها

• ایالت آذربایجان
• ایالت خراسان و سیستان
• ایالت فارس
• ایالت کرمان و بلوچستان

ولایت‌ها

• ولایت گیلان
• ولایت مازندران
• ولایت استرآباد
• ولایت تهران
• ولایت قزوین
• ولایت خمسه
• ولایت همدان
• ولایت عراق (اراک)
• ولایت ثلاث (ملایر، نهاوند و تویسرکان)
• ولایت قم
• ولایت ساوه
• ولایت کاشان
• ولایت کمره
• گلپایگان
• خوانسار و محلات
• ولایت اصفهان
• ولایت بختیاری
• ولایت یزد
• ولایت بروجرد
• ولایت کردستان
• ولایت کرمانشاهان
• ولایت لرستان
• ولایت خوزستان
• ولایت بنادر خلیج فارس
• ولایت کویرهای مرکزی

نخستین قانون تقسیمات کشوری

پس از نهضت مشروطیت در اولین دوره قانون‌گذاری به سال ۱۲۸۵ هجری شمسی قانونی تحت عنوان قانون تشکیلات ایالات و ولایات به تصویب رسید .
ماده ۲ قانون مزبور واژه‌های ایالت و ولایت را تعریف و اسامی ۴ ایالت را که عبارت بودند از آذربایجان ، کرمان و بلوچستان ، فارس و بنادر و نیز خراسان و سیستان مشخص نمود .
در تعریف ایالت و ولایت چنین آمده‌است «ایالت قسمتی از مملکت است که دارای حکومت مرکزی و ولایت حاکم‌نشین جزء است» و «ولایت قسمتی از مملکت است که دارای یک شهر حاکم‌نشین و توابع باشد ، اعم از اینکه حکومت آن تابع پایتخت یا تابع مرکز ولایتی باشد» . واحدهای دیگر تقسیماتی مشخص شده در قانون ؛ بلوکات و ناحیه بوده‌است .
گرچه اسامی ولایات در قانون نیامده بود , ولی در عمل ۱۲ ولایت وجود داشت که عبارت بودند از : استرآباد ، مازندران ، گیلان ، زنجان ، کردستان ، لرستان ، کرمانشاهان ، همدان ، اصفهان ، یزد ، خوزستان و عراق (اراک) .
در سال ۱۳۴۱ هجری قمری ایران به ۸ ایالت بزرگ تقسیم شد که اسامی آنها عبارتند بودند از : آذربایجان ، گیلان ، مازندران ، استرآباد , خراسان (ولایت شرقی قائنات و قهستان و سیستان جزو آن محسوب می‌شدند) . ایالت کرمان مشتمل بود بر بلوچستان و مکران و بنادر دریای عمان , فارس که کهگیلویه و بنادر خلیج فارس از مضافات آن بود. و خوزستان حدود ایالات ، ولایات و بلوکات به موجب اصل سوم متمم قانونی اساسی (۱۴ ذیقعده ۱۲۸۵ هـ . ش) ثابت و تغییر در آنها بحکم قانون بوده‌است .




دومین قانون تقسیمات کشوری

تا ۱۶ آبانماه سال ۱۳۱۶ هجری شمسی که قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران به تصویب می‌رسد ، تغییرات عمده‌ای در محدوده تقسیمات کشوری به عمل نمی‌آید . الحاق ابرقو به یزد و خلجستان به قم از موارد معدود تغییرات تقسیماتی است . البته طی سالهای مذکور تغییرات متعددی در تغییر نام عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری به وجود می‌آید که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
تغییرنام علی آباد به شاهی , ترشیز به کاشمر , منصورآباد به مهران , ناصری به اهواز , مشهد سر به بابلسر , اشرف به بهشهر و ... .
همزمان با تصویب قانون مذکور ، اسامی واحدهای تقسیماتی و همچنین مسئولان واحدها تغییر می‌یابد . براساس مصوبه‌ای نامهای استان ، شهرستان ، بخش و دهستان ، اسامی جدید واحدهای تقسیماتی گردیده و در ماده یک قانون تقسیمات کشوری و وظایف فرمانداران و بخشداران ، کشور ایران مطابق نقشه و صورت ضمیمه به ۶ استان و ۵۰ شهرستان تقسیم می‌شود . هر استان مرکب از چند شهرستان و هر شهرستان مرکب از چند بخش و هر بخش مرکب از چند دهستان و هر دهستان مرکب از چند قصبه .




استان‌های کشور با توجه به موقعیت جغرافیایی استقرار آنها و جهات اربعه ، نامگذاری گردید

• ستان شمال غرب شامل شهرستان‌های خوی، رضائیه (ارومیه)، مهاباد، تبریز، اردبیل و مراغه.
• استان شمال شامل گیلان، مازندران، تهران، اصفهان، مرکزی، زنجان و سمنان فعلی
• استان غرب شامل کردستان تا خوزستان
• استان جنوب شامل نواحی فارس و یزد و کرمان و هرمزگان فعلی
• استان شمال شرق شامل خراسان و شاهرود
• استان مکران شامل سیستان و بلوچستان فعلی.

در نوزدهم دیماه سال ۱۳۱۶ ، با اصلاح قانون تقسیمات کشوری و براساس ماده یک آن ، کشور ایران مطابق نقشه و صورت ضمیمه به ده استان و ۴۹ شهرستان تقسیم شد . در این اصلاحیه نیز ، هر استان مرکب از چند بخش و هر بخش مرکب از چند دهستان و هر دهستان مرکب از چند قصبه و ده‌است .




در ماده دوم ، استان‌های کشور و شهرستان‌های تابعة استان یکم شامل زیر بوده‌است .

• استان یکم شامل شهرستان‌های :

۱ـ زنجان ۲ـ قزوین ۳ـ ساوه ۴ـ سلطان‌آباد ۵ ـ رشت ۶ ـ شهسوار

• استان دوم شامل شهرستان‌های :

۱ـ قم ۲ـ کاشان ۳ـ تهران ۴ـ سمنان ۵ ـ ساری ۶ ـ گرگان

• استان سوم شامل شهرستان‌های :

۱ـ اردبیل ۲ـ تبریز

• استان چهارم شامل شهرستان‌های :

۱ـ خوی ۲ـ رضائیه ۳ـ مهاباد ۴ـ مراغه ۵ ـ بیجار

• استان پنجم شامل شهرستان‌های :

۱ـ ایلام ۲- شاه آباد ۳- کرمانشاه ۴- سنندج ۵- ملایر ۶- همدان

• استان ششم شامل شهرستان‌های :

۱ـ خرم‌آباد ۲ـ گلپایگان ۳ــ اهواز ۴ـ خرمشهر

• استان هفتم شامل شهرستان‌های :

۱ـ بهبهان ۲ـ شیراز ۳ـ بوشهر ۴ـ فسا ۵ ـ اقلید

• استان هشتم شامل شهرستان‌های :

۱ـ کرمان ۲ـ بم ۳ـ بندرعباس ۴ـ خاش ۵ ـ زابل

• استان نهم شامل شهرستان‌های :

۱ـ بیرجند ۲ـ تربت‌حیدریه ۳ـ مشهد ۴ـ قوچان ۵ ـ بجنورد ۶ ـ گناباد ۷ ـ سبزوار

• استان دهم شامل شهرستان‌های :

۱ـ اصفهان ۲ـ یزد
طی تبصره مندرج در ماده ۲ قانون ، جزایر مجاور هر یک از شهرستان‌ها ، تابع آن شهرستان می‌باشد . در صورت ضمیمه قانون اصلاح قانون در تقسیمات کشوری نام ۴۹ شهرستان و ۲۹۰ بخش قید شده‌است .
از سال ۱۳۱۶ به بعد تغییراتی در تفسیمات کشوری به استناد تبصره ماده ۲ قانون سال ۱۳۱۶ به وجود می‌آید . در سال ۱۳۲۵ استان سوم و چهارم تبدیل به یک استان به نام استان آذربایجان گردیده و سال ۱۳۲۶ حوزه بلوچستان به مرکزیت زاهدان و ۳ فرمانداری تابعه تحت نظر یک نفر مأمور
عالی‌رتبه به نام فرماندار کل که هم‌ردیف با استاندار است اداره ، و در سال ۱۳۲۶ علاوه بر تأسیس فرمانداری کل بلوچستان ، استان تهران نیز در تاریخ ۲۳/۷/۱۳۲۶ با ترکیب شهرستان‌های قزوین ، ساوه ، قم و دماوند و محلات ایجاد شد .
در سال ۱۳۳۳ ، فرمانداری‌های کل بنادر و جزایر خلیج‌فارس و بنادر و جزایر دریای عمان و در سال ۱۳۳۶ فرمانداری کل خرم‌آباد و همچنین استان سیستان و بلوچستان ایجاد و فرمانداری کل بختیاری و چهارمحال و همچنین استان کردستان و استان‌های سوم و چهارم در سال ۱۳۳۷ تأسیس شدند .
در سال ۱۳۴۰ فرمانداری‌های کل سمنان , همدان , و لرستان ایجاد و فرمانداری کل بویراحمدی و کهگیلویه به مرکزیت یاسوج در سال ۱۳۴۲ تاسیس شد . فرمانداری‌های : کل ایلام و لرستان پشتکوه در سال ۱۳۴۳ و فرمانداری‌های کل بنادر و جزایر بحر عمان و خلیج‌فارس منحل و استان ساحلی بنادر و جزایر خلیج‌فارس و دریای عمان به مرکزیت بندرعباس تأسیس می‌شود.
در سال ۱۳۴۸ فرمانداری‌های کل زنجان ، یزد و بوشهر ایجاد گردیده و در سال ۱۳۵۲ ، استانهای یزد و چهارمحال و بختیاری ، لرستان ، زنجان ، همدان و بوشهر تأسیس می‌یابد . در سال ۱۳۵۵ ، فرمانداری‌های شمیرانات و ری منحل و در محدودة شهرستان تهران ، شمیرانات و ری شهرستان‌های جدیدی به مرکزیت شهر تهران از ترکیب بخش‌های حومه ، ری ، فشاپویه ، لواسانات و رودبار قصران تأسیس شد . در همان سال استان‌های بویراحمد و کهگیلویه و سمنان تأسیس یافته و نام استان ساحلی و بنادر و جزایر خلیج‌فارس و دریای عمان به استان هرمزگان تغییر می‌یابد . در سال ۱۳۵۶ ، مرکز استان مرکزی به اراک انتقال یافته ، شهرستان قزوین به استان زنجان الحاق , و فرمانداری‌های تهران و کرج در محدودة شهرستان‌های مربوطه مستقیماً زیر نظر وزارت کشور قرار گرفت . در سال ۱۳۵۷ ، در محدوده شهرستان تهران و کرج و ورامین ، استان تهران به مرکزیت شهر تهران ایجاد شده و شهرستان‌های شمیران و ری بار دیگر تاسیس گردید .
در سال ۱۳۵۷ و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ، کشور ایران دارای ۱۶۵ شهرستان و ۴۷۵ بخش بوده‌است .




پس از پیروزی انقلاب اسلامی


پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، در سال ۱۳۵۸ عمده تغییرات ، در تغییر نام عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری بود . در همان سال علاوه بر تغییر نام‌ها و انتزاع و الحاق‌ها ، شهرستان‌های مهریز ، خوانسار ، شادگان ، قائنات ، ترکمن ، رامسر ، دلیجان ، مشیز ، علی‌آباد ، فریدون‌شهر و آستانه اشرفیه تأسیس و در سال ۱۳۵۹ شهرستان‌های کهنوج ، فلاورجان ، دیر ، تاکستان ، لردگان فارسان ، شیروان و چرداول ، سوادکوه ، کردکوی ، سربند ، کنگاور ، سرپل ذهاب ، گیلان‌غرب و اندیمشک ایجاد و شهرستان کیش به بخش تبدیل شد . در سال ۱۳۶۱ , شهرستان ابوموسی ایجاد شده و از سال مذکور به بعد به علت انجام مطالعات مربوط به تهیه و تدوین قانون جدید تقسیمات کشوری ، کلیه تغییرات تقسیماتی متوقف گردید .

سومین قانون تقسیمات کشوری


قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری در سال ۱۳۶۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید . چارچوب این قانون همان چارچوب قانون مصوب ۱۹/۱۰/۱۳۱۶ بوده بدین‌گونه که واحدهای تقسیماتی و سطوح موجود در هر دو قانون ، عبارت بودند از استان ، شهرستان ، بخش و دهستان . در قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری برای هر یک از سطوح تقسیماتی تعاریف ، معیارها و ضوابط معینی برای شناسایی و ایجاد و تأسیس آنها در نظر گرفته شد . این معیارها شامل پارامترهای جمعیت با در نظر گرفتن تراکم ، و شاخص‌های اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی ، سیاسی و … مناطق است.
در اجرای مراحل اولیه قانون ، نزدیک به ۲۳۲۰ دهستان و ۸۱۰ بخش تأسیس شده ولی , ایجاد و تأسیس شهرستان تا سال ۱۳۶۶ متوقف بود . ا شهرستان جاسک به عنوان اولین شهرستان پس از تصویب قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری در ۱۲/۱۰/۶۶ به تصویب رسیده , و از آن پس و در سال ۱۳۶۷ با ایجاد شهرستان‌های دلفان و کوه‌دشت در استان لرستان بار دیگر تاسیس شهرستان‌ها آغاز شد . در سال ۱۳۶۸ شهرستان‌های دورود در لرستان هریس و کلیبر و بناب و شبستر در آذربایجان شرقی ، ساوجبلاغ و شهریار در تهران ، جوانرود در باختران ، مینودشت و بابلسر در مازندران ، شوش در خوزستان ، کبودرآهنگ در استان همدان ، برخوار و میمه در اصفهان سرخس ، نهبندان ، خواف و چناران در استان خراسان ، لامرد در استان فارس ، نیک‌شهر در سیستان و بلوچستان ، رودان در هرمزگان و بوکان در آذربایجان غربی ایجاد و تأسیس شد . همچنین در سال ۱۳۶۹ شهرستان‌های اردل در چهارمحال و بختیاری ، اسدآباد در همدان ، مبارکه در اصفهان ، میبد در یزد ، باغ‌ملک در خوزستان ، شاهین‌دژ و تکاب در استان آذربایجان غربی ایجاد و تأسیس گردید .
در سال ۱۳۷۰ شهرستان‌های بیله‌سوار و پارس‌آباد در آذربایجان شرقی و همچنین فریمان در خراسان ، بهار و رزن در همدان ، صحنه در باختران و حاجی‌‎آباد در هرمزگان به تصویب رسیدند . در همان سال (۱۳۷۲) طی یک ماده واحده , قانون تأسیس استان اردبیل تصویب ، و طی آن به دولت اجازه داده می‌دهد نسبت به تأسیس استانی تحت عنوان اردبیل به مرکزیت شهر اردبیل در محدوده شهرستان‌های پارس‌آباد ، بیله‌سوار ، گرمی ، اردبیل ، مشگین‌شهر و خلخال اقدام نماید .
این روند در سال ۱۳۷۳ نیز ادامه یافته و شهرستان‌های دیواندره و کامیاران در استان کردستان ، اسلامشهر در تهران ، سلسله ، ازنا و پلدختر در لرستان و ابرکوه در استان فارس بوجود آمد . در سال ۱۳۷۴ شهرستان‌های بردسکن در خراسان ، جلفا در آذربایجان شرقی ، محمودآباد ، نکا و چالوس در مازندران ، ملکان در آذربایجان شرقی ، آبدانان در ایلام ، بوانات در فارس ، دیلم در بوشهر و تفت در یزد و نیز آران و بیدگل در اصفهان ، نمین و کوثر در اردبیل ، ماه‌نشان در زنجان ، امیدیه در خوزستان ، رباط‌کریم ، فیروزکوه و بوئین‌زهرا در تهران ، راور در کرمان و چالدران در آذربایجان شرقی ایجاد و تأسیس گردید .
درسال ۱۳۷۵ قانون ایجاد استان قم به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید . استان قم به مرکزیت شهر قم و متشکل از بخش‌های مرکزی جعفرآباد ، خلجستان ، سلفچگان و نوفل لوشاتو . علاوه بر آن در سال مذکور شهرستان‌های جاجرم در خراسان ، رضوانشهر ، املش و سیاهکل در گیلان ، ایجرود و طارم در زنجان ، خرم‌بید در فارس ، جویبار در مازندران ، تیران و کرون در اصفهان ، ارسنجان در فارس ، اسکو و آذرشهر در آذربایجان شرقی ، پاکدشت در تهران ، اشکذر در یزد و بندرگز در مازندران به تصویب رسید .
در سال ۱۳۷۶ دو استان گلستان و قزوین به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید . استان گلستان مشتمل بر شهرستان‌های گرگان ، گنبدکاووس ، مینودشت ، بندرترکمن ، کردکوی ، علی‌آباد ، بندرگز و استان قزوین متشکل از شهرستان‌های قزوین ، بوئین‌زهرا و تاکستان .
در سال ۱۳۷۸ , شهرستان‌های زرین‌دشت و خاتم در استان یزد و کلاله و آق‌قلا در گلستان , سرباز در سیستان و بلوچستان ، چاراویماق در آذربایجان شرقی بستک در هرمزگان ، دنا در کهگیلویه و بویراحمد ، مانه و سملقان ، در خراسان ایجاد و تأسیس شد . در سال ۱۳۸۰ شهرستان‌های آزادشهر و ارسباران و عجب‌شیر در استان آذربایجان شرقی ، رامیان در گلستان ، کوهرنگ در چهارمحال و بختیاری ، آبیک در قزوین ، مهر ، قیر و کارزین در استان فارس به تصویب رسیدند . در سال ۱۳۸۱ شهرستان‌های ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه ، سروآباد در کردستان ، منوجان در کرمان ، چادگان در اصفهان ، زرندیه و کمیجان در استان مرکزی ، جم در بوشهر ، نظرآباد در تهران ، فراشبند در استان فارس و رشتخوار در خراسان به تصویب رسیده و ایجاد گردیدند . در سال ۱۳۸۲ شهرستان‌های کلات ، سربیشه و خلیل‌آباد در خراسان ، عنبرآباد در کرمان ، لالی و هندیجان در خوزستان و سمیرم سفلی در اصفهان به تصویب رسیدند . در سال ۱۳۸۳ شهرستان‌های فاروج ، گاوبندی ، روانسر ، لیکک ، خمیر ، کوهبنان ، الوند و خنج تاسیس و استان‌های خراسان شمالی و خراسان جنوبی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده‌است . در سال ۱۳۸۴ نیز شهرستانهای اسدیه ، فیض‌آباد، کرندغرب ، سعادت شهر، گتوند، رامشیر، کنارک، گلوگاه ، سرایان ، زهک ، رودبار و قلعه گنج به تصویب رسیدند. در سال ۱۳۸۴ کشور ایران دارای ۳۳۶ شهرستان ، ۸۸۹ بخش ، ۲۴۰۰ دهستان و ۱۰۱۶ شهر می‌باشد.
با توجه به تغییرات ایجاد شده ، تعداد عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری تا ۲۷ مهرماه ۱۳۸۷ بدین گونه می‌باشد . ۳۶۳ شهرستان ، ۹۲۰ بخش ، ۲۴۳۰ دهستان و ۱۰۶۸ شهر.






پایگاه اطلاع رسانی وزارت کشور








اینم یه مقاله برای دانلود >>> لینک دانلود

[آناهیتا الهه آبها]

ممنون از راهنمایی خوبت.