انواع نوآوري

نوآوري مي تواند در همه حوزه ها و زمينه ها روي دهد. برحسب موضوع و نوع حوزه انواع خلاقيت و نوآوري را مي توان به شرح زير دسته بندي نمود:

خلاقیت و نوآوري علمي

خلاقيت و نوآوري در هر يك از رشته هاي علم را مي توان خلاقيت و نوآوري علمي ناميد. كشفيات و نظريه هاي علمي مانند نظريه هاي علوم فيزيك، شيمي، روانشناسي، اقتصاد، مديريت و غيره خلاقيت ها و نوآوري هاي علمي محسوب مي شوند. بنابراين برحسب اين كه كدام رشته علمي درنظر گرفته شود انواع خلاقيت و نوآوري وجود دارد. مثلا منظور از خلاقيت و نوآوري فيزيك خلاقيت و نوآوري در حوزه علمي فيزيك و يا خلاقيت و نوآوري روانشناسي خلاقيت و نوآوري در حوزه علم روانشناسي مي باشد.

به همين ترتيب، خلاقيت و نوآوري شيمي، خلاقيت و نوآوري مديريت، خلاقيت و نوآوري رياضي و ساير موارد وجود دارند. بنابراين علوم مختلف در واقع تشكيل شده از مجموع خلاقيت ها و نوآوري هاي علمي در سطوح مختلف (خلاقيت ها و نوآوري هاي علمي اوليه و خلاقيت ها و نوآوري هاي علمي ثانويه) مي باشند.

خلاقيت هاي علمي اوليه يا بزرگ عبارت از آن دسته از خلاقيت ها و نوآوري هاي علمي است كه شامل خلق مفاهيم جديد علمي، كشفيات متحول كننده و ايجاد پارادايم علمي نوين مي باشد. نظريه مكانيك كوانتومي پلانك، نظريه نسبيت انيشتين، نظريه هاي رفتارگرائي واتسون و اسكينز، نظريه شناختي پياژه از جمله خلاقيت ها و نوآوري هاي علمي اوليه يا بزرگ مي باشند كه باعث ايجاد تحولات عميق علمي و شروع رويكردهاي جديد شده اند.

خلاقيت ها و نوآوري هاي علمي ثانويه يا كوچك عبارت از آن دسته خلاقيت ها و نوآوري هاي علمي است كه در پي خلاقيت ها و نوآوري هاي علمي اوليه بروز مي كنند و شامل بسط و توسعه مفاهيم آنها مي باشند. موضوعات تكميلي وابسته به نظريات ذكر شده فوق خلاقيت ها و نوآوري هاي علمي ثانويه يا كوچك محسوب مي شوند.

به عنوان مثال علم فيزيك عبارت از مجموع خلاقيت ها و نوآوري هاي اوليه و ثانويه فيزيك، علم رياضي عبارت از مجموع خلاقيت ها و نوآوري هاي اوليه و ثانويه رياضي و علم روانشناسي عبارت از مجموع خلاقيت ها و نوآوري هاي اوليه و ثانويه روانشناسي مي باشد بنابراين خلاقيت و نوآوري علمي عامل پيدايش و رشد و تكامل علوم است و دانشمندان رشته هاي مختلف علمي از طريق انجام مطالعات و پژوهش هاي علمي درصدد دستيابي به خلاقيت ها و نوآوري هاي اوليه و ثانويه علمي هستند.


خلاقيت و نوآوري فناورانه

خلاقيت و نوآوري در جنبه هاي كاربردي و فني علوم يا به عبارتي خلاقيت و نوآوري در فناوري (تكنولوژي) را مي توان خلاقيت و نوآوري فناورانه، (خلاقيت و نوآوري تكنولوژيكي) يا خلاقيت و نوآوري مهندسي ناميد.

خلاقيت و نوآوري فناورانه عبارت از خلق انديشه ها و طرح هاي نو در جنبه هاي كاربردي علوم و يافتن راههاي جديد حل مسائل فني و مهندسي اعم از نرم افزاري و يا سخت افزاري مي باشد. فناوري (تكنولوژي) معمولا تحت عنوان جنبه هاي كاربردي علوم تعريف مي شود و مي تواند در همه رشته هاي علوم وجود داشته باشد . بنابراين فناوري و مهندسي هم شامل مفاهيم سخت افزاري و مفاهيم نرم افزاري مي گردد و از اين رو براي همه رشته هاي علوم پايه و علوم انساني جنبه هاي فناوري و مهندسي وجود دارد.

رشته هاي فني مهندسي مانند مهندسي الكترونيك، مهندسي مكانيك، مهندسي مواد و ساير رشته هائي از قبيل ‹‹فناوري و مهندسي سخت افزاري›› مي باشند. همچنين حوزه هائي مانند فناوري روانشناسي و مهندسي رفتار، فناوري جامعه شناسي و مهندسي اجتماعي، فناوري آموزشي و مهندسي آموزشي، فناوري اقتصادي و مهندسي اقتصادي، فناوري مديريت و مهندسي مديريت، فناوري خلاقيت و نوآوري و مهندسي خلاقيت و نوآوري از جمله فناوري ها و مهندسي هاي نرم افزاري هستند. خلاقيت ها و نوآوري هاي تكنولوژيكي مي توانند به دوسطح كلي خلاقيت ها و نوآوري هاي تكنولوژيكي اوليه و خلاقيت ها و نوآوري هاي تكنولوژيكي ثانويه تقسيم شوند. خلاقيت ها و نوآوري هاي تكنولوژيكي اوليه عبارت از خلاقيت ها و نوآوري هاي تكنولوژيكي بنيادي و به عبارتي اختراعات بزرگ مانند اختراع اتوموبيل، لامپ خلاء، اختراع ترانزيستور، اختراع تلفن، اختراع راديو و اختراع تلويزيون مي باشند. خلاقيت ها و نوآوري هاي تكنولوژيكي ثانويه عبارت از خلاقيت ها و نوآوري هاي تكميلي و ابتكارات مي باشند.

به طور كلي فناوري (تكنولوژي) تشكيل شده از مجموع خلاقيت ها و نوآوري هاي تكنولوژيكي اوليه و ثانويه مي باشد.


خلاقيت و نوآوري صنعتي

انواع خلاقيت و نوآوري صنعتي را مي توان در چهار دسته كلي به شرح زير طبقه ندي نمود:

الف- خلاقيت و نوآوري بنيادي:

خلاقيت و نوآوري بنيادي عبارت است از نوعي خلاقيت و نوآوري اساسي و زيربنائي در فناوري سخت افزاري يا نرم افزاري سازمان صنعتي كه موجب تغيير و تحول اساسي و بنيادي در آن سازمان مي شود. به عنوان مثال تبديل فناوري لامپ خلاء به فناوري ترانزيستور ، تبديل فناوري مكانيكي ساخت ساعت به فناوري كوارتز، تبديل سازمان هاي فعلي به سازمان هاي مجازي از جمله خلاقيت ها و نوآوري هاي بنيادي هستند.

ب- خلاقيت و نوآوري فرآيندي:

خلاقيت و نوآوري در فرآيند عبارت از خلاقيت و نواوري در فرايند، تغيير روش ها و تغيير ساز و كارها است. خلاقيت ها و نوآوري هاي سازماني مانند شيوه هاي نوين مديريت كيفيت، روش هاي جديد مديريت بهره وري و شيوه هاي نوين مديريت منابع انساني، سيستم هاي نوين مديريت خلاقيت و نوآوري (مانند نظام مديريت خلاقيت و نوآوري فراگير ‹‹tcim››) از جمله خلاقيت ها و نوآوري هاي فرآيندي محسوب مي شوند.
خلاقيت و نواوري در فرايند معمولا موجب افزايش كارآئي، افزايش اثر بخشي، بهبود كيفيت و ارتقاء بهره وري سازمان مي گردد.

ج- خلاقيت و نوآوري فرآورده اي:

خلاقيت و نوآوري فرآورده اي عبارت از خلاقيت و نوآوري در يكي از ويژگي هاي محصول سازمان صنعتي مي باشد.
تغيير نوع و كيفيت محصول و يا توليد محصولات جديد و بديع در سازمان خلاقيت و نوآوري فرآورده اي محسوب مي گردد.


خلاقيت و نوآوري در سازمان

سازمانها بر برهه اي از زمان كه تحت عناوين مختلف از جمله عصر دانش، عصر فراصنعتي، عصر جامعه اطلاعاتي، عصر سرعت و بالاخره عصر خلاقيت و نوآوري مطرح شده است. خود را در جهت مديريت تغييرات شتابان و دگرگونيهاي ژرف جهاني آماده مي سازند. به گونه اي كه خلاقيت و نوآوري به عنوان اصلي اساسي از عوامل مهم بقاي سازمانها و شركتهاي جوان پذيرفته شده است. براساس اين استدلال، كشورهاي پيشرفته بر آموزش خلاقيت تاكيد بسيار كرده ودر اين راستا در انتخاب افراد خلاق، نوآور و آينده نگر، كه رهيافتهاي بديع و خلاق براي مسائل پيچيده ارائه كنند توجه خاص مبذول داشته اند.

سازمانهاي خلاق خصوصيات ويژه اي را دارا هستند. مهم ترين ويژگي اين سازمانها انعطاف پذيري آنها در رويارويي با بحران ها است. يكي از دلايل معرفي نظريه اقتضايي مديريت، تاكيـد بر اين موضــوع دارد. سازمانهاي انعطاف پذير با مسائل و تنگناها برخورد منطقي و محققانه داشته، در صورت نياز به تغيير و تحول، پس از بررسي دقيق و عالمانه، آن را اعمال مي كنند. ساختار خلاق، نمـايانگر روابط واحدهاي آن و نشـــان دهنده ميــزان انعـطاف پذيري آن است. سازمانهايي كه داراي ساختار غيرقابل انعطاف باشند، براي ايجاد همكاري و وحدت در دوران بحران، دچار آشفتگي مــــي شوند.

نگرش جديد ديگري تحت عنوان نگرش مديريت بر مبناي انتظارات مطرح شده كه سعي در توسعه انتظارات والاي انساني دارد. اين نگرش برتر و والاتر از ساير نگرشهاست، زيرا به جاي تاكيد بر عناصر عقلايي و عيني مديريت، بر عنصر انساني تكيه مي كند، چون با اين نگرش مدير تشويق مي شود تا امر هدايت و رهبري را براساس انتظارات انجام دهد. كليه طرحهاي سازنده، اقدامات و عمليات از انتظارات سرچشمه مي گيرند.

تغيير سازماني به عنوان اتخاذ يك فكـر يا رفتار جديد به وسيله سازمان مشخص مــــــي شود، اما نوآوري سازمان اتخاذ يك ايده يا رفتار است كه براي نوع وضعيت، سازمان، بازار و محيط كلي سازمان جديد است. اولين سازماني كه اين ايــده را معرفي مي كند به عنوان نوآور در نظر گرفته مي شود و سازماني كه كپي مي كند يك تغيير را اتخاذ كرده است. براساس اين تعاريف، خلاقيت لازمه نوآوري است. تحقق نوجويي وابسته به خلاقيت است. اگرچه در عمل نمي توان اين دو را از هم متمايز ساخت ولي مي توان تصور كرد كه خلاقيت بستر رشد و پيدايي نوآوريهاست. خلاقيت پيدايي و توليد يك انديشه و فكر نو است در حالي كه نوآوري عملي ساختن آن انديشه و فكر است. از خلاقيت تا نوآوري غالباً راهي طولاني در پيش است و تا انديشـه اي نو به صورت محصولي يا خدمتي جديد درآيد زماني طولاني مي گذرد و تلاشها و كوششهاي بسيار به عمل مي آيد. گاهي ايده و انديشه اي نو از ذهن فرد مي تراود و در سالهاي بعد آن انديشه نو به وسيله فرد ديگري به صورت نوآوري در محصول يا خدمت متجلي مــــــي گردد.

خلاقيت اشاره به قدرت ايجاد انديشه هاي نو دارد و نوآوري به معناي كاربردي ساختن آن افكار نو و تازه است.) به طور خلاصه با درنظر گرفتن نظريات فوق مي توان چنين نتيجه گرفت كه خلاقيت اشاره به آوردن چيزي جديد به مرحله وجود داشته و يا به عبارتي به معناي دلالت بر «پيداكردن» چيزهاي جديد است هرچند كه ممكن است به مرحله استفاده در نيايد. نوآوري به عنوان هر ايده جديدي است كه در برگيرنده توسعه يك محصول، خدمات يا فرآيند مـــــي گردد كه ممكن است نسبت به يك سازمان، يك صنعت، يا ملت و يا جهان جديد باشد. اين نوآوريها به تغيير و انطبـاق بهتر سازمان با ايــده هاي جديد منجر مي شود.