کاربرد جغرافیا در علوم مهندسی و معماری(مهندسی ارزش)

[Mr.Engineer]

کاربرد جغرافیا در علوم مهندسی و معماری(مهندسی ارزش)

جغرافیا دانشی است که به مطالعه رابطه انسان و محیط می‌پردازد. فضا و پدیده های آن یکی از مباحث مهم در دانش جغرافیا محسوب می‌گردد. در مهندسی ارزش تحلیل کاربرد وسنجش ارزش ها اصول کار را تشکیل می‌دهد که بخشی از آن مربوط به مسائل انسانی می‌شود که به عنوان مبحث بین جغرافیا و مهندسی ارزش مطرح می‌گردد. این رشته مهندسی بر خلاف دیگر رشته ها به روابط انسانی توجه خاصی نشان می‌دهد.
جغرافبا با دیدن کلان در فضا بر کاربری صحیح از امکانات و منابع تأکید دارد و مهندسی ارزش در محدوده‌ی مکانی خاص بر کاربری بهینه از منابع توجه دارد، مهمترین ارتباط بین جغرافیا و مهندسی ارزش یافتن مناسب‌‌ترن مکان به وسیله جغرافی‌دانان به منظور اجرای طرح ها و پروژه ها می‌باشد.
مقدمه:
امروزه سیری از علوم با یکدیگر در ارتباطند و تعیین نمودن حد و مرز دانش‌های مختلف در ارتباط با موضوعی خاص بسیار مشکل است.
دانش جغرافیا با توجه به گستردگی زیاد و ارتباطی که با علوم و فنون مختلف دارد نمی‌تواند از این قائده مستثنی شود. تأثیر دانش ها و علوم مختلف در دانش جغرافیا کاملاً واضح و مشهود می‌باشد ، کامپیوتر، نقشه برداری ، اقلیم شناسی، زمین شناسی، خاک شناسی، نقشه‌برداری شهرسازی ودانش های دیگر هر یک در جغرافیا جایگاه ویژه‌ای کسب نموده‌اند دانش‌ جغرافیا نیز به نوبه خود در دانش و علوم دیگر تأثیرگذار بوده است، مبحث مهندسی ارزش را در کشور ایران به عنوان یک دانش جدید مطرح شده را نمی توان بی‌ارتباط با دانش جغرافیا دانست، این دانش که با بکارگیری علوم دیگر اهدافی همچون استفاده بهینه از منابع وافزایش بهره‌‌وری را با توجه به مسلئل انسانی مد نظر دارد،الزامأ از رانش جغرافیا نیز باری خواهند گرفت.
مهندسی ارزش
«مهندی ارزش تکنیکی است، کارآمد برای بهبود ارزش طرح»
مهندسی ارزش (هزینه ساخت ،بهره برداری واستهلاک) را کاهش می‌دهد در فرایند طراحی و خدمات مهندسی به ازای هر واحد هزینه برای مهندسی ارزش، حدود 20 واحد سود حاصل می‌شود. مهندسی ارزش در یک بستر خلاق، با تکنیک تحلیل کارکرد و سنجش ارزش امکان بهبود طراحی را فراهم می‌سازد. مهندسان ارزش، در قالب یک تیم و گروه متخصص، امکان بازنگری و اصلاح طرح وارتقای کیفیت پروژه را فراهم می‌کنند. تحلیل کارکرد،قلب مهندسی ارزش است «شیوه‌ای که که با استفاده از رویکردی منظم [برنامه کار] و عملیاتی منسجم و با صرف حداقل هزینه کارکردهای مطلوب و قابل قبول همراه باشد.
کاربرد مهندسی ارزش :
1- کاهش هزینه مربوط به تهیه، اجرا و بهره برداری پروژه‌ها
2- افزایش بهره وری
3- تسریع در اجرای پرژه‌ها
4- برنامه ریزی اجرایی به منظور بهبود بازده اقتصادی
رابطه جغرافیا و مهندسی ارزش :

جغرافیا یکی ازدانش های کهن می باشدکه انسان از دیرباز با آن اشنا بوده و با گذشت زمان حوزه مطالعات خود را گسترش داده است و امروز با بسیاری از علوم و دانش ها در ارتباط می باشد . موضوع مهمی که در علوم و دانش های جدید قابلبررسی می باشد توجه به مطالعات تخصصی در موضوعات خاص است که در این رابطه شاهد پدید آمدن فنون و دانش‌های نوین می باشیم. این دانش ها از جایگاه میان رشته ای در بین علوم و دانش های پایه برخوردار است.

مهندسی ارزش با سابقه ی چهل ساله در دانشگاه ها و مراکز علمی و تحقیقاتی امریکا به عنوان یک تکنیک مطرح شده که امروره آن را به عنوان یک فن یا دانش جدید می توان معرفی نمود و با توجه به گستردگی حوزه مطالعاتی این دانش می توان مباحثی مانند مکان یابی، تحلیل کارکرد، سنجش و ارزش گذاری می توان از نظریات جغرافیایی بهره گرفت لازم به ذکر است که این موضوعات از مباحث مهم فضا در جغرافیای کاربردی می باشند.

1- جایگاه فضا در جغرافیا :
جغرافیا به عنوان دانشی که مبحثی مستقل به نام فضا دارد، شناخته شده است. فضا یک مفهوم تجربی نیست، بلکه مفهومی صوری و مبتنی بر دسته بندی است. فضا چاچوب مربوط به اجرای کشش در دنیای فیزیکی است.
اهمیت روابط فضای تنها شرط برای یک نظریه اجتماعی جامع است. این روابط می‌‌توانند به ما کمک کنند تا یک راه جغرافیایی مناسب برای تعیین حوزه‌ها و مراجع کشش انسانی بیابیم.
مقولات فضایی مثل فاصله، طول، عرض، ارتفاع، اندازه، حجم و جهت برای تحلیل و تبیین پدیده‌های غیرفیزیکی در نظریه‌پردازی‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی امری فراگیر و متداول است. مفاهیمی از قبیل تراکم، ساخت، شکل، الگو، پیچیدگی، مرکز، پیرامون، حجم، اعداد، شبکه، نسبت، سیستم، جهت، فاصله، و اندازه با نحوی حکایت از استعاره‌های ریاضی، هندسی و فیزیکی دارند که وارد دانش جغرافیا شده است.
ظاهراً به نظر می‌رسد که هر چه تشبیهت اندیشمندان دانش جغرافیا به روش‌های اثبات گرایانه علوم طبیعی بیشتر باشد، استفاده از مفاهیم و مقولات ریاضی، هندسی و فیزیکی نه تنها در اثبات یا ابطال مدعیات و فرضیات بلکه در نظریه‌پردازی‌های مختلف نیز بیشتر می‌شود. برای نمونه "قانون پیچیدگی هر چه بیشتر و عمومیت هر چه کمتر" حاکم بر فرآیند سلسله مراتب اگوست کنت در بحث ایجاد و امکان شرایط خاص در مکان‌های خاص قابل بررسی می‌باشد.

2- هندسه زندگی اجتماعی:
صرف نظر از اهمیت اعداد در جغرافیا و مقولات فضایی، مسائلی چون فاصله و تأثیرش بر روابط اجتماعی (استقرار حوادث فضایی) در مقوله مواضع منحصر به فرد اشیا در جهان فیزیک به دلیل آن که اشیا و اجسام عاملان هندسه زندگی اجتماعی، از ارزش زیادی برخوردارند. همزمان، نمی‌توانند موضع مشابهی را اشغال کنند، همواره فاصله‌ای بین آنها وجود دارد، که می‌توان با توجه به معیار واحد سنجید. در این رابطه قرابت فاصله فیزیکی عاملی مؤثر در شکل‌گیری روابط است.
مصنوعات مادی به مثابه اشکال تجسم یافته واقعیت‌های اجتماعی محدودیت‌ها و الزاماتی بر روابط و کنش‌های انسانی اعمال می‌کنند، این منصوعات در واقع «حکم قالب‌هایی دارند که ریخته‌گری اعمال واکنش‌های ما ناگزیر درون آنها انجام می‌شود».
بحث رقابت، تقسیم کار و همبستگی اجتماعی ارگانیکی تماماً حاکی از کاربرد مقولات ریاضی، هندسه و فیزیکی در مباحث علوم انسانی است که متأثر از فضاگرایی بوده و با استفاده از مقولات فضایی از قبیل فاصله،‌ طول، عرض، ارتفاع، حجم، ‌اندازه و جهت به منظور تبیین پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی استفاده می‌شود.
دورکیم در کتاب تقسیم کار اجتماعی در میان در میان عوامل مؤثر بر تقسیم کار و همبستگی اجتماعی ارگانیکی با استفاده از استعاره‌های ریاضی و هندسی به گونه‌ای بر تأثیر شکل فضایی بر روابط و فرآیندهای اجتماعی اشاره دارد. در این رابطه می‌توان ضرورت یافتن راهکارهای جدید برای استفاده بهینه از منابع موجود به منظور رسیدن به بالاترین میزان تولید در راستای اهدافی همچون عدالت اجتماعی را مطرح نمود امروز بعضی از دانش‌ها و فنون میان رشته‌ای که شامل بسیاری از رشته‌های حد به فنی و مهندسی مانند مدیریت پروژه، مدیریت اجرای و مهندسی ارزش می‌شوند با بهره‌گیری از اطلاعات علوم انسانی و فنون هندسی سعی دریافتن روش‌ها و راهکارهای نوین برای بهره‌وری بهینه از امکانات و منابع دارند.

کاربرد مباحث جغرافیایی در مطالعات مهندسی ارزش:
1- تعیین زاویه تابش آفتاب زاویه‌ای که آفتاب بر روی عرض‌های مختلف جغرافیایی در فصول مختلف می‌تابد متغییر است بدین ترتیب که هر چه از عرض‌های پایین‌تر به سمت عرض‌های بالاتر حرکت کنیم اندازه این زاویه کوچکتر می‌شود. اهمیت آگاهی و محاسبه این زوایه از جهات بسیاری دو زمینه‌های شهرسازی و معماری شایان توجه است به ویژه اینکه امروزه از لحاظ پیدا نمودن معادلات نورگیری فضاهای ساخته شده اعم از ساختمان با خیابان و یا معادلات حرارتی برای سیستم‌های گرم و سردکننده‌ی ساختمان، همچنین محاسبه‌ی ابعاد و جهت پنجره‌ها و نورگیرها و بالاخره از نظر مقاومت فیزیکی مصالح در مقابل تابش، محاسبه‌ی زاویه تابش آفتاب در فصول مختلف در عرض‌های جغرافیایی متفاوت اهمیت زیادی دارد.
2- قوانین کلی نورسنجی نورگیری هر نقطه کره زمین به موقعیت خورشید نسبت به آن نقطه بستگی دارد. این موقعیت به وسیله دو زاویه یعنی زاویه تابش مشخص می‌شود.

موقعیت جغرافیایی
1- موقعیت خاص موقعیت منحصر به فرد یا محلی هر نقطه عبارت از قلمرو فضایی آن نقطه بر روی زمین که ویژگی‌های آن مختص همان مکان با نقطه بوده و از طریق این ویژگی‌هاست که نقطه‌ی مورد نظر از نقاط محاور با مشابه خود متمایز می‌شود. مفهوم موقعیت خصوصی در مقایسه با موقعیت عمومی محدودتر بوده و تقریباً در انحصار و خاص یک نقطه با مکان با پدیده است.
2- موقعیت نسبی قرارگیری یک نقطه با یک مکان نسبت به پدیده طبیعی یا مصنوعی مهمتر با مشخص‌تر را موقعیت نسبی گوید. اطلاعات حاصل از موقعیت جغرافیایی ما را به وجود عواملی آشنا می‌سازد، که شناخت آن مستلزم کنجکاوی و پویش است و تنها با ارائه یک روال سیستماتیک و ارتباط منطقی میان عناصر سازنده موقعیت جغرافیایی، می‌توان به بسیاری از جنبه‌‌های محتوای محیطی خاص و نواحی مجاور آن پی برد.
حدود جغرافیایی
محدوده‌بندی و تعیین حدود قلمرو جغرافیایی (طبیعی و انسانی) منطقه‌ی مورد مطالعه در تهیه‌ی طرح‌های سرزمینی، برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌ریزی‌ها منطقه‌ای، شهری، تدوین برنامه‌های رشد و توسعه‌ی اقتصادی و عمران محلی، برنامه‌ریزی‌های جمعیتی و بهداشتی، تهیه طرح‌های ایجاد مسکن و آماده‌سازی زمین، بهره‌وری از منابع زمین و آمایش سرزمین ضروری است.
-ژنومورفولوژی:
تعیین شکل، تیپ و شناخت عوامل مهم تغییر دهنده شکل زمین در زمان و مکان‌های مختلف و آشنا شدن با منشاء پیدایش و تشکیل ناهمواری‌ها در مواجهه‌ی درست با چشم‌اندازهای طبیعی به ویژه به هنگام کاربری‌های مختلف می‌تواند در اتخاذ تصمیم صحیح کمک مؤثری بنماید.
- توپوگرافی
ارزیابی و تجزیه و تحلیل خصوصیات ناهمواری یک مکان جغرافیایی نه تنها در پراکندگی و با تجمع فعالیت‌های مؤثر است، بلکه در نهایت یکی از عوامل مؤثر در شکل و سیمای فیزیکی ساخت‌های فضایی به شمار می‌آید.

- اقلیم
عناصر و عوامل آب و هوایی و شناخت ویژگی‌های کیفی و کمی آن کاربردهای مختلف دارند. هر چند که جنبه‌‌های کاربردی مطالعات آب و هوایی تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است،‌لیکن باید توجه داشت که محیط جغرافیایی و دگرگونی در ساخت و سازهای موجود در آن به شدت به شرایط آب و هوایی حاکم بر محیط وابسته است.
- آب
مطالعات منابع آب در یک پروژه نه تنها به منظور تأمین آب برای مصارف معمول، بلکه برای اهداف و مقاصد جانبی دیگر اهمیت دارد از این رو نحدوه این مطالعات کاربردهای مختلفی را دربر می‌گیرد.
تامین آب مورد نیاز مصارف صنعتی، تأمین آب مورد نظر آبیاری، شناسایی حوزه‌های آبخیز، ارزیابی امکان ذخیره‌سازی، پیش بینی خطرات ناشی از سیل، آگاهی از قدرت تخریب جریان‌های سطحی، امکان جمع‌آوری آب‌های سطحی.
- خاک
اطلاعات خاکشناسی بیشتر برای عملیات ساختمانی، خاکبرداری و اجرایی در طرح‌ها مورد نمو است، که موارد با اهمیت در این زمینه را می‌توان به این شرح ذکر کرد. تعیین مقاومت خاک، تهیه پروفیل‌های خاک، تعیین دانه‌بندی (txture) خاک. تعیین PH خاک، تعیین جنس خاک و قابلیت نفوذ آب.
- پوشش گیاهی
بررسی پوشش گیاهان و شرایط اکولوژیک مورد نیاز رویش که با اهداف مختلف دنبال می‌شود، کاربردهای متفاوتی دارد. با آگاهی از مجموعه اهداف این بررسی‌ها، می‌توان کاربردهایی که مستقیماً در خدمت ایجاد فضایی مطبوع برای فعالیت و سکونت قرار می‌گیرد را شناسایی نمود که مهمترین این موارد زراعت، باغداری، ایجاد فضای سبز، تلطیف هوا و منظرسازی می‌باشد.
جمع‌بندی
مطالب مطرح شده در مقاله «کاربرد جغرافیا در مهندسی ارزش» پیش زمینه‌ای برای آشنایی با دانش جدید مهندسی ارزش برای، زشته‌های علوم انسانی می‌باشد در این مقاله اشاره‌ای به مباحث مشترک مطالعاتی دانش جغرافیا و مهندسی ارزش شده است و تلاشی در جهت شناخت دانش جغرافیا به جامعه مهندسی ارزش ایران می‌باشد. در این مقاله به معرفی مختصری از مباحث پایه در جغرافیا پرداخته شده که در علوم مختلف کاربرد دارند. در این رابطه مشترکات جغرافیا و مهندسی ارزش در بحث فضا که یکی از موضوعات مهم جغرافیای کاربردی است به بالاترین سطح خود می‌رسد. در بحث فضا موضوعات اصلی مهندسی ارزش مانند تحلیل کارکرد، سنجش و ارزش گذاری مطرح می‌گردد. که امروزه در جغرافیای انسانی مورد توجه و تأکید بسیار قرار گرفته است.
بر گرفته از وبلاگ : دیپارتمنت جغرافیه و علوم اجتماعی
(توسط محمدواثق حسینی)