دندان ترميم شده مراقبت بيشتري مي‌خواهد

[sarina_]

دكتر عليرضا آشوري:
دندانپزشكي ترميمي و زيبايي يكي از مهمترين درمان‌هاي رشته دندانپزشكي است كه در دو دهه اخير پيشرفت‌هاي بسيار زيادي را به‌خود ديده است.
دندانپزشكي ترميمي و زيبايي در زمره درمان‌هاي پرطرفدار در تمام دنياست ولي بايد گفت در ايران ما اطلاعات چندان دقيق و كاملي از اين روش‌هاي درماني در اختيار مردم قرار نگرفته است.
به انگيزه برگزاري هشتمين كنگره انجمن متخصصان ترميمي ايران پاي صحبت‌هاي رئيس اين كنگره، دكتر فرخ آصف‌زاده نشستيم تا اطلاعات بيشتري از دندانپزشكي ترميمي و زيبايي در اختيار شما قرار دهيم. دكتر فرخ آصف‌زاده يكي از متخصصان صاحب‌نام و مطرح ايران در رشته دندانپزشكي ترميمي و زيبايي و عضو هيأت علمي دانشكده دندانپزشكي دانشگاه شاهد است. اين گفت‌وگو پيش از برگزاري كنگره انجام شده است.
به عنوان شروع بحث، درباره محورهاي هشتمين كنگره انجمن متخصصين ترميمي ايران توضيح دهيد؟
تمركز ما در اين كنگره بيشتر روي درمان‌هاي محافظه‌كارانه و دندانپزشكي زيبايي و روش‌هاي نوين در ترميم تاج دندان است. جدا از همكاران داخلي از چند سخنران برجسته خارجي هم دعوت كرده‌ايم كه در كنگره از نظراتشان استفاده خواهيم كرد.
اصلا دندانپزشكي ترميمي يعني چه؟
دندانپزشكي ترميمي قسمتي از علم دندانپزشكي است كه در آن تاج دندان ترميم و بازسازي مي‌شود. در دندانپزشكي ترميمي هدف ما روكش كردن دندان نيست بلكه ترميم با اضافه‌كردن ماده مصنوعي انجام مي‌شود، يعني بافت‌هاي از دست رفته دندان با مواد ترميمي بازسازي مي‌شوند كه امروزه عمدتا از جنس كامپوزيت (مواد ترميمي همرنگ دندان) يا پرسلن (چيني) هستند.
با توجه به پيشرفت‌هاي اخير در زمينه كامپوزيت‌ها، پرسلن‌ها و باندينگ (موادي كه به واسطه آنها مي‌توان مواد مختلف ترميمي را به دندان يا به مواد ترميمي ديگر چسباند) چند سالي است كه رشته‌اي به نام دندانپزشكي زيبايي از دل رشته ترميمي متولد شده است. به هر حال در رشته ترميمي بيشتر از كامپوزيت و پرسلن استفاده مي‌شود. ما آن قسمتي از دندان را كه سالم مانده حفظ كرده و بافت‌هاي تخريب شده را با اضافه‌كردن مواد ترميمي بازسازي مي‌كنيم. البته اگر دندان در حدي تخريب شده باشد كه تاج آن از بين رفته باشد، آن وقت دندان بايد روكش شود كه در حيطه كار پروتز است و به عنوان آخرين تير تركش براي حفظ دندان از آن استفاده مي‌شود.
چه اتفاقي مي‌افتد كه نسج دندان از بين مي‌رود و چطور بايد با آن مقابله كرد؟
پوسيدگي مهمترين عامل از بين رفتن نسوج دنداني است و به دليل عدم‌رعايت بهداشت دهان و دندان اتفاق مي‌افتد. جلوگيري از اين قضيه به بحث رعايت بهداشت و پيشگيري مربوط مي‌شود. از كودكي يعني از زماني كه دندان شيري در داخل دهان ظاهر مي‌شود بايد با روش‌هاي مختلف از پوسيدگي پيشگيري كرد؛ روش‌هايي مثل مسواك زدن، اضافه كردن فلورايد به آب آشاميدني شهري، استفاده از ژل‌هاي فلورايد، استفاده از نخ دندان و استفاده از فيشور سيلنت (شيارپوش). اين وظيفه پدر و مادر است كه از كودكي فرزند را به رعايت بهداشت دهان و دندان عادت بدهند. بچه بايد از دوران كودكي تحت نظر دندانپزشك باشد تا سطوح صاف دنداني با فلورايد و شيارهاي سطوح جونده با فيشور سيلنت در برابر پوسيدگي مقاوم شوند.
اگر هر دنداني در مراحل اوليه پوسيدگي تشخيص داده شود، مي‌توان با يك ترميم ساده يا حتي با فلورايدتراپي يا با روش‌هاي نوين‌تر آن را درمان كرد تا اينكه پوسيدگي به عصب برسد و نياز به درمان ريشه و روكش داشته باشد.
چه روش‌هاي نويني براي درمان پوسيدگي دندان وجود دارد؟
در حال حاضر دستگاه‌هاي متعددي براي اين كار روانه بازار شده كه ما در كنگره خود آنها را معرفي خواهيم كرد. در يكي از اين روش‌ها دستگاه مورد نظر روي دندان با پوسيدگي اوليه سطح جونده قرار داده شده و حالت خلأ روي دندان ايجاد مي‌كند، سپس حجم بسيار بالايي از ازن را در مجاورت شيارهاي پوسيده قرار مي‌دهد. اين كار باعث مرگ باكتري‌ها شده و سپس روي آن را با فيشور سيلنت پر مي‌كنند. در نتيجه باكتري‌ها مرده‌، سطح دندان كاملا ضدعفوني شده و بدون اينكه دندان دست خورده باشد روي آن پوشانده مي‌شود. به اين ترتيب دندان فرصتي پيدا مي‌كند تا مجددا مواد معدني را جذب كند.
يكي از مهمترين بحث‌هاي حال حاضر دندانپزشكي در تمام دنيا به درمان‌هاي زيبايي مربوط مي‌شود. اصولا درمان زيبايي يعني چه؟
چيزي كه الان به عنوان دندانپزشكي زيبايي مطرح است سال‌هاي قبل از طرف دندانپزشكان مرتبط با هاليوود پايه‌ريزي شد. در دهه ۴۰ يك دندانپزشك آمريكايي كه بيمارانش بازيگران هاليوود بودند، چيزي ابداع كرد به نام لبخند هاليوودي(Hollywood Smile). او پوسته‌هايي شبيه لامينيت‌هاي چيني امروزي ولي از جنس آكريل درست مي‌كرد و در مدت فيلمبرداري روي دندان بازيگران مي‌چسباند. البته اين كار موقت بود و آن پوسته خيلي زود از دندان جدا مي‌شد. آن موقع نمي‌توانستند آن را به طور دائمي روي دندان بچسبانند.
اين كار نوعي گريم كردن دندان بود. در ۲۰ سال گذشته پيشرفت‌هايي كه در زمينه پرسلن، باندينگ و كامپوزيت صورت گرفت باعث تكامل رشته دندانپزشكي زيبايي شد. به نحوي كه اين رشته از حالت تخصصي خارج شد و الان همه مردم مي‌توانند از اين امكانات درماني استفاده كنند نه فقط هنرپيشه‌ها. اين چيزي كه امروزه به عنوان دندانپزشكي زيبايي مطرح مي‌شود شامل درمان‌هاي همرنگ دندان‌ها با كامپوزيت، لامينيت، روكش‌هاي تمام سراميك و بليچينگ (سفيد كردن دندان) است. البته دقت كنيد كه مثلا در ارتودنسي هم به نوعي دندانپزشكي زيبايي را داريم كه دندان‌هاي نامرتب، شكل و وضعيت زيبا و متناسبي پيدا مي‌كنند اما اينجا منظور ما از دندانپزشكي زيبايي آن چيزي است كه از دندانپزشكي ترميمي منشعب شده است؛ يعني همين مواردي كه در بالا ذكر كرديم.
نكته بسيار مهم در دندانپزشكي زيبايي اين است كه زيباتر كردن شكل و فرم دندان‌ها با حداقل تخريب نسج دنداني همراه بوده و كاملا محافظه‌كارانه است.
بليچينگ يكي از پرطرفدارترين درمان‌هاي دندانپزشكي زيبايي است كه متقاضيان زيادي هم دارد. درباره اين روش توضيح دهيد.
بليچينگ يعني سفيد كردن دندان با يك ماده اكسيدان. اين ماده از سطح خلل و فرج ميكروسكوپي مينا جذب دندان شده و رنگ دندان را سفيد مي‌كند كه هم در مطب و هم در خانه قابل انجام است و توصيه بر اين است كه در كنار درمان در مطب حتما درمان در خانه هم طبق دستور دندانپزشك ادامه پيدا كند. اين كار بايد يكي، دو هفته انجام شود. بليچينگ در مواردي استفاده مي‌شود كه فرم و ساختار دندان مناسب و سالم است و فقط رنگ آن بايد تغيير كند، مثلا اگر دنداني جرم داشته باشد يا پوسيده باشد يا دندان پر از پركردگي‌هاي متعدد قديمي و نامناسب باشد بليچينگ درمان مناسبي نخواهد بود. يا اگر فردي سيگاري باشد درصورتي كه بليچينگ انجام شود خيلي زود دوباره دندان‌ها رنگ مي‌گيرند، همين طور اگر فردي قهوه يا چاي زياد مصرف مي‌كند، در عين حال بيمار بايد بهداشت مناسبي داشته باشد.
يعني اگر كسي زياد سيگار بكشد يا چاي و قهوه بخورد نمي‌تواند بليچينگ كند؟
در اين موارد ابتدا بايد تصحيح عادات غذايي و ترك سيگار مد نظر قرار گيرد و اگر بيمار توانست عادات قبلي‌اش را اصلاح كند و بهداشت مناسبي هم داشته باشد آن موقع برايش بليچينگ انجام مي‌گيرد.
دوام اين درمان چقدر است؟
رنگ دندان بليچينگ شده بسته به بهداشت و رژيم غذايي به رنگ قبلي برمي‌گردد. معمولا بليچينگ بايد هر ۶ ماه تا يك سال تكرار شود.
در حال حاضر كيت‌هاي بليچينگ در داروخانه‌ها در دسترس مردم قراردارد. آيا استفاده از اين كيت‌ها از نظر علمي تأييد شده است؟
اين كيت‌ها توسط هيچكدام از انجمن‌هاي دندانپزشكي در سراسر دنيا تأييد نشده است و بهتر است مردم از آنها استفاده نكنند. بليچينگ بايد تحت نظارت دندانپزشك و با كيت‌هاي حرفه‌اي انجام شود. در خيلي از موارد مشكل بيمار اصلا با بليچينگ حل نمي‌شود.
ما همه روزه مي‌بينيم كه بسياري از مردم مي‌خواهند دندان‌هايشان را سفيد كنند تا بشوند شبيه فلان هنرپيشه بدون اينكه عوامل ديگري مثل نژاد، رنگ پوست و ... را در نظر بگيرند و براي انجام اين كار روش‌هاي مخربي را انتخاب مي‌كنند. مثلا بدون مشورت دندانپزشك كيت‌هاي بليچينگ را از داروخانه تهيه كرده و استفاده مي‌كنند يا با خميردندان‌هاي سفيدكننده و ساينده و با مسواك‌هاي زبر به‌شدت مسواك مي‌زنند.
برخي از بيماران فكر مي‌كنند با محكم مسواك زدن و استفاده از خميردندان ساينده، دندان‌هايشان سفيد مي‌شود. اين افراد نتيجه معكوس مي‌گيرند چون ميناي دندان ساييده شده و قسمت سفيد آن از بين مي‌رود و قسمت زرد دندان كه همان عاج زير ميناست پديدار مي‌شود.
من بيماران زيادي دارم كه با اين روش‌ها مسواك زده‌اند و به من مي‌گويند هرچه مسواك مي‌زنيم دندانمان زردتر مي‌شود! اينجا ميناي دندان كاملا از بين رفته و عاج زردرنگ از زير ديده مي‌شود! با اين روش ها لثه تحليل مي‌رود، ريشه دندان پديدار شده و مشكلات ديگري هم به مشكل قبلي اضافه مي‌شود. تازه بعضي‌ها بعد از مسواك ليموترش و آبليمو هم روي دندان مي‌مالند كه اسيد آنها مينا را بيش از پيش تخريب مي‌كند. ما با موارد فراواني از سايش سطوح صاف روبه‌رو هستيم كه در اثر مسواك زدن شديد و استفاده از مواد اسيدي ايجاد شده. براي چنين بيماراني اغلب نمي‌توان و نبايد بليچينگ كرد، چون به دندان صدمه بيشتري وارد مي‌شود.

به‌نظر مي‌رسد اين سفيد كردن دندان‌ها و بليچينگ بيشتر به‌صورت يك مد درآمده است؟
بله درست است. مسئله بليچينگ الان به‌خصوص در آمريكا خيلي مد شده . آنجا دوست دارند رنگ دندان‌هايشان از حالت سفيد طبيعي خارج شده و به سفيد صدفي و غيرطبيعي تبديل شود كه اين رنگ حتي در نمونه‌هاي رنگ دندانپزشكي وجود ندارد. دندان مي‌شود شبيه يك كاشي سفيد.اين يك مد است و مثل هر مد ديگري لزوما چيز صحيحي نيست و الان وارد ايران هم شده است. تغيير رنگ دندان به اين شكل مورد تأييد بسياري از دندانپزشكان به‌خصوص دندانپزشكان آمريكايي نيست. خيلي از دندانپزشكان از جمله خود من اين رنگ سفيد را نمي‌پسندند چون غيرطبيعي است. آن رنگ سفيدي زيبا است كه طبيعي باشد و به عوامل مختلفي بستگي دارد، مثل رنگ پوست، رنگ چشم و نوع لبخند و فرهنگي كه فرد در آن زندگي مي‌كند.

فرهنگ چه تأثيري در اين قضيه دارد؟
مثلا اين رنگ سفيد در اروپا بسيار كمتر طرفدار دارد چون اين قبيل مدها در آمريكا به خاطر وجود هاليوود بيشتر مورد توجه قرار مي‌گيرد. همان طور كه اشاره كردم دندانپزشكي زيبايي اصلا از هاليوود به‌وجود آمد. اكثر بازيگران هاليوود يا لامينيت دارند يا بليچينگ انجام داده‌اند و دندان‌هاي طبيعي خودشان چنين رنگي ندارد. مردم هم به‌شدت تحت تأثير رسانه‌ها هستند و مي‌خواهند شبيه بازيگران باشند.
لامينيت يكي ديگر از درمان هاي بسيار شايع و رايج دندانپزشكي زيبايي است، در اين روش چه عملي انجام مي‌شود؟
لامينيت همانطور كه قبلا هم اشاره كردم براي بازيگران هاليوودي استفاده مي‌شد ولي الآن يك ترميم دائمي است و همه مي‌توانند از آن استفاده كنند. اين درمان تقريبا محافظه‌كارانه محسوب مي‌شود و مثل روكش دور تا دور دندان تراشيده نمي‌شود. فقط سطح بيروني دندان به مقدار بسيار كمي تراشيده شده و يك پوسته چيني شبيه ناخن مصنوعي كه توسط لابراتوار ساخته مي‌شود روي دندان به طور دائمي چسبانده مي‌شود. لامينيت چون از جنس چيني است، نياز به مراقبت‌هاي خاصي دارد.دندان‌هايي كه سايز و ارتفاعشان كمي دچار مشكل است را مي‌توان لامينيت كرد ولي بايد ميناي دندان كافي باشد.
اگر دندان‌ها ريز باشند و فواصل متعددي بين آنها وجود داشته باشد يا اگر درهم ريختگي مختصري در دندان‌ها وجود داشته باشد و فرد نخواهد ارتودنسي كند مي‌توان آنها را با لامينيت مرتب كرد. البته اگر اين درهم ريختگي در حد متوسط يا شديد باشد بايد حتما با ارتودنسي درمان شود. تغيير رنگ‌هاي خيلي شديد مثل تغيير رنگ ناشي از تتراسيكلين كه به بليچينگ جواب نمي‌دهد با لامينيت به راحتي قابل درمان هستند. اگر در دندان‌هاي جلو چندين پركردگي كامپوزيت قديمي و نامناسب وجود دارد مي‌توان تمام آنها را برداشت و روي همه را با لامينيت به‌صورت يك دست پوشاند. براي افرادي هم كه دندان‌هايشان خيلي سريع و شديد رنگ مي‌گيرد هم مي‌توان از لامينيت استفاده كرد چون سطح آن صيقلي بوده و رنگ پذيري كمتري دارد.
آيا همه مي‌توانند از اين درمان استفاده كنند؟
كسي كه بهداشت خوبي ندارد، لثه‌هايش عفوني است يا دچار تحليل شده است، يا اگر دندان‌ها بيش از حد كوتاه باشد يا ميناي دندان از بين رفته باشد، دندان پوسيدگي‌هاي شديدي داشته باشد يا نسج دندان خيلي تخريب شده باشد درمان لامينيت تجويز نمي‌شود.
بعضي از بيماران اصرار دارند ترميم‌هاي آمالگام( فلزي) دندان‌هاي عقبي‌شان با كامپوزيت جايگزين شود؟
اگر آمالگام‌ها سالم باشند و زير آمالگام پوسيدگي نداشته باشد، من توصيه نمي‌كنم تعويض بشوند چون هر بار كه دندان پر و خالي مي‌شود مقداري از نسج سالم دندان هم ناخواسته از بين مي‌رود.
متأسفانه بعضي‌ها فكر مي‌كنند دندان كه پر شد ديگر ضد‌ضربه شده و نيازي به نخ و مسواك ندارد!
اين طرز فكر كاملا اشتباه است. مثل همان طرز فكري كه خيلي‌ها تا دندانشان درد نگيرد به دندانپزشك مراجعه نمي‌كنند. همه بايد هر ۶ ماه يكبار به دندانپزشك مراجعه كرده تا دندان‌هايشان چك شود و اگر نيازي به درمان هست انجام شود و آموزش بهداشت مجدد به بيمار داده شود. وقتي دنداني ترميم مي‌شود آسيب‌پذيرتر مي‌شود و بايد با دقت و وسواس بيشتري از آن مراقبت كرد.
ويژگي‌هاي يك خميردندان خوب چيست؟
فلورايد داشته باشد، قدرت پاك كردن آن مناسب باشد، باعث سايش و تخريب دندان نشود و حساسيت دندان را كاهش دهد. در ضمن درباره خمير دندان‌هاي سفيدكننده كه امروزه طرفداران زيادي دارد بايد عرض كنم استفاده از اين خميردندان‌ها به عنوان روشي براي سفيدكردن دندان مورد تأييد نيست و نمي‌توانند دندان را سفيد كنند.
خميردندان‌هايي هم كه تحت عنوان خميردندان براي سيگاري‌ها در دسترس است مواد ساينده زيادي دارد تا بتواند جرم سيگار را پاك كند ولي فرد سيگاري هر بار كه سيگار بكشد دوباره آن رنگ برمي‌گردد. بنابراين افراد سيگاري در درجه اول بايد سيگار را ترك كنند و اگر به هر دليلي نمي‌توانند اين‌كار را انجام دهند بهتر است هر ۶ ماه به مطب دندانپزشكي مراجعه كرده تا اين رنگ‌ها به‌صورت حرفه‌اي و صحيح از روي دندان‌ها پاك شوند. بنابراين به طور كلي ما زياد خميردندان‌هاي سفيدكننده و ساينده را پيشنهاد نمي‌كنيم چون مي‌توانند باعث از بين رفتن مينا و حساسيت دندان شوند.