آشنایی با فیزیولوژی غده تیروئید

[LOADSTAR]

غده تیروئید شامل دو لوب و یک قسمت میانی بنام تنگه می باشد و وزن متوسط آن در حدود ۲۰ تا ۲۵ گرم است. غده تیروئید جنین انسان در روز ۲۹ جنینی می تواند هورمون های تیروئیدی را تولید نماید.
غده تیروئید دو نوع هورمون با خواص بیولوژیکی و فیزیولوژیکی کاملا مشخص ترشح می کند. تیروکسین مهمترین هورمون تیروئید است که اثرات فیزیولوژیکی مهمی در متابولیسم سلول های سراسر بدن برعهده دارد و ترکیبات مشابه آن مانند T3 وT2و T1نیز به مقادیر متفاوتی از تیروئید ترشح می شوند که همان اثر تیروکسین را دارند اگرچه T3 نسبت به بقیه آنها اثر قوی تری دارد. بعلاوه هورمون دیگری نیز بنام کلسی تونین که در تنظیم کلسیم و فسفر خون نقش دارد از تیروئید ترشح می شود.
* برای اینکه غده تیروئید بتواند به وظایف خود به درستی عمل نماید حضور شرایط زیر لازم است:
•غده از لحاظ بافت شناسی وضعیت طبیعی داشته باشد.
•هورمون تیروتروپین به مقدار مناسب از هیپوفیز ترشح شود.
• مقادیر کافی ید در اختیار غده قرار داده شود.
* نقش ید در بدن
مهمترین مورد استفاده ید در بدن شرکت آن در ساختمان هورمون های تیروئید است. اگرچه تیروئید دارای مکانیسم هایی است که می تواند تا حدودی کمبود نسبی ید را جبران کند ولی کمبود شدید آن موجب بروز اختلالات شدید در اعمال غده تیروئید می شود.

مصرف روزانه ید در مناطق مختلف دنیا متفاوت است .بطوریکه در کشور های غربی بدلیل افزودن ید به نان و نمک و سایر اغذیه مصرف روزانه ید در حدود ۵۰۰ میکروگرم و در سایر کشورها میزان متوسط مصرف روزانه در حدود ۱۵۰تا ۲۰۰ میکروگرم می باشد.نیاز روزانه ید در هر فرد بطور متوسط بین ۷۰ تا ۱۰۰ میکروگرم است که ۵ تا ۱۰ درصد آن از طریق آب آشامیدنی و بقیه از طرق دیگر تامین می گردد.

بهترین و غنی ترین منابع غذایی حاوی ید ، ماهیان و سایر مواد غذایی دریایی هستند چون برف و باران موجب شسته شدن ید سطحی ارتفاعات و دامنه ها ی آن شده و بتدریج که آبها به دریا سرازیر می شوند فرآورده ها و محصولات غذایی دریایی ید بیشتری جذب می کنند.
* اثرات فیزیولوژیک هورمون تیروکسین
تزریق هورمون تیروکسین و سایر ترکیبات مشابه در بدن شخص بالغ سبب افزایش سوخت و ساز ( متابولیسم) بدن ، افزایش مصرف اکسیژن ، تولید گرما، افزایش قطر رگهای پوست و برافروختگی صورت و کاهش وزن می گردد.

در صورتی که ترشح هورمون های تیروئید بیش از حد طبیعی باشد ، متابلیسم پایه ممکن است تا دو برابر مقدار طبیعی افزایش یابد. در این حالت تولید و تجزیه پروتئین ها نیز افزایش می یابد که در سنین رشد سرعت رشد و نمو را بالا می برد.سوخت و ساز بعضی از اندام ها مانند مغز ، شبکیه چشم ، ریه ها و طحال بر اثر هورمون های تیروئید تغییر نمی کند.
هورمون های تیروئیدی همچنین بر اعصاب و غضلات اثر می گذارند و فعالیت های آنها را افزایش می دهند. بعلاوه این هورمون ها ، بطور غیر مستقیم فعالیت سایر غدد درون ریز را افزایش می دهند، زیرا با توجه به تشدید فعالیت های متابولیکی بدن ، نیاز به سایر هورمون ها نیز بیشتر می شود.
* هیپوتیروئیدیسم( کم کاری غده تیروئید)
کاهش ترشح هورمون های تیروئیدی را گویند که در این حالت متابولیسم بدن کاهش یافته و وزن بدن افزایش می یابد. همچنین در هیپوتیروئیدی ، انقباض عضلانی و ضربان قلب و فشار خون کم می شود و حالت خستگی و خواب آلودگی شدید و خشک شدن پوست و کم شدن ترشح عرق و کند شدن تکلم و سایر اعمال مغزی و یبوست در فرد مشاهده می شود.
در کم کاری تیروئیدی بدلیل کمبود ویا فقدان هورمون های تیروئیدی در خون ، ترشح تیروتروپین هیپوفیزی افزایش می یابد و بر روی غده تیروئید اثر گذاشته و سبب افزایش حجم و تعداد سلول های غده تیروئید می شود که در نتیجه آن غده حجیم شده و اصطلاحا به آن گواتر گویند.
در مناطق جغرافیایی که میزان ید موجود در خاک کم است ترشح هورمون های تیروئیدی نیز کاهش می یابد و این امر سبب تحریک هیپوفیز برای ترشح بیشتر تیروتروپین می گردد و در نتیجه گواتر بومی یا اندمیک ایجاد می شود.
همچنین اختلال مادرزادی در تولید هورمون های تیروئیدی و التهاب حاد و یا مزمن غده تیروئید ( تیروئیدیت) و مصرف مواد ضد تیروئید می توانند ایجاد گواتر نمایند.
فقدان هورمون های تیروئیدی موجب بیماری میگزدم (Myxedema ) می شود که در آن زیر چشم ها متورم و صورت پف آلود می گردد و متابولیسم پایه تا حدود ۴۰ درصد کاهش می یابد.
هیپوتیروئیدی که در دوره های جنینی و کودکی ممکن است به علل ارثی یا اکتسابی ایجاد شود، موجب بیماری کریتینیسم(Cretinism ) می شود که در آن علاوه بر اختلال در رشد و نمو عمومی بدن، دستگاه عصبی مرکزی نیز ناقص باقی می ماند. و در صورتی که در ماههای پس از تولد درمان نشود باعث عقب ماندگی فکری و عقلی بیمار می گردد.