راهنمای پيشگيري و درمان کرم آسكاريازيس

[Mina_Mehr]

راهنمای پيشگيري و درمان کرم آسكاريازيس





آسکاریس در همه جا دیده می شود ، بیشترین موارد بیماری در کشورهای دارای آب و هوای گرم دیده می شود . آسکاریس یک عفونت منتقل شونده از راه خاک است که این انتقال به انتشار تخم ها در شرایط مساعد محیطی برای بلوغ آنها بستگی دارد . دفع غیربهداشتی مدفوع و استفاده از کود انسانی ۲ فعالیت عمده غیربهداشتی هستندکه مسئول بومی شدن آسکاریازیس می باشند .

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، عفونت با آسکاریش شایع ترین آلودگی کرمی در انسان است که حدود ۱ بیلیون نفر را در سراسر جهان آلوده کرده است . این عفونت در بچه های سنین قبل از مدرسه یا سالهای اولیه مدرسه شایع تر است .
نحوه انتقال بیماری به انسان از دست به دهان است که در آن انگشت ها در اثر تماس با خاک آلوده شده اند . راه دیگر انتقال ،‌ مواد غذایی است بویژه آن دسته از غذاهایی که عموماً به صورت خام استفاده می شوند و توسط حشرات یا با استفاده از کود آلوده می گردند . تخم های موجود در خاک تا ماهها خاصیت عفونت زایی خود را حفظ می کنند ، و در هوای سرد ( ۵ تا ۱۰ درجه سانتیگراد ) تا ۲ سال زنده می مانند .
مرحله عفونت زای آسکاریس ،‌تخم های رسیده حاوی دارو است . تخم ها از طریق مدفوع آلوده دفع می گردند و طی ۵ روز تا روز شرایط مساعد محیطی بالغ شده و عفونت زا می گردند .

آلودگي به انگلهاي روده اي و از جمله كرم آسكاريس يكي از مشكلات بهداشتي در كشورهاي در حال توسعه مي باشد و در حال حاضر ساليانه 1 تا 2 ميليارد نفر از مردم جهان به اين بيماري مبتلايند و از اين تعداد حداقل 20 هزار نفر جان خود را بر اثر بيماري از دست مي دهند.
كرم آسكاريس بالغ حلقوي استوانه اي شكل با انتهاي باريك و به اندازه 15 تا 35 سانتيمتر (نر كوچكتر از ماده) مي باشد. عفونت در انسان از طريق خوردن تخم جنين دار موجود در خاك به همراه خوردن سبزيجات و صيفي جات آلوده ايجاد مي شود. تخم پس از وارد شدن به بدن در روده باز و لارو آزاد مي شود.
لارو پس از عبور از ديواره روده و سير مراحل تكاملي خود در كبد، قلب، ريه ها مجدداً به روده باز مي گردد و به صورت بالغ در آنجا زندگي مي كند.
اين كرم از محتويات غذايي روده بيماران تغذيه مي كند و موجب سؤ تغذيه، كمبود ويتامين A و كاهش رشد فصلي در كودكان مناطق آندميك و … مي گردد؛ همچنين در صورتي كه تعداد كرمها زياد باشد انسداد مجاري مثل روده، پانكراس، راههاي هوايي و آپانديسيت، يرقان انسدادي، آبسه كبدي و … را به دنبال دارد.
▪ بیماری زائی :
پس از بلع تخم ها توسط انسان ، لاروها از داخل تخم ها آزاد شده و پیش از مهاجرت به ریه ها از طریق جریان خون وریدی ،‌ بداخل دیواره روده نفوذ می کنند . بیماری زائی آسکاریاز ریوی ناشناخته است اگر چه یک پدیده افزایش حساسیتی درگیر ماجراست .
کرم بالغ با انسداد مجرای گوارشی یا صفراوی و یا دخالت در تغذیه بیمار ، بیماری گوارشی ایجاد می کند .
وجود کرم بالغ در روده کوچک علائم مبهمی مانند درد شکم و نفخ ایجاد می کند . انسداد روده که بسیار نادر است و حداکثر سن بروز آن ۱تا ۶ سالگی است ناشی از توده کرم ها در کودکان به شدت آلوده است .
آسکاریازیس ریوی پس از آلودگی شدید با تخم کرم ایجاد می گردد و بیشتر در افرادی بروز می کند که در مناطق دارای انتقال فصلی آسکاریس زندگی می کنند .
بيماري در حالت مزمن و پيشرفته موجب مرگ تعدادي از بيماران و همچنين صرف هزينه هاي بسيار زياد و جراحــــــــي مي گردد. اين انگل در شرايطي كه بشر در حال قدم گذاشتن به قرن بيست و يكم است همچنان شايع ترين كرم روده اي انسان در جهان است.
▪ عوامل شيوع آسكاريازيس:
1 ـ عامل زنده بيماريزا
2 ـ مخزن عفونت
3 ـ لوازم آلوده: مدفوع انسان تنها مخزن عفونت است.
4 ـ ميزبان: ميزان آلودگي در كودكان زياد است و كودكان عمده ترين پخش كننده آلودگي هستند.
5 ـ عوامل محيط زيست: آسكاريس يكي از كرمهاي منتقله از راه خاك است. تخم كرمهاي آسكاريس در شرايط مساعد ماهها و حتي سالهــــا زنده مي ماند. مهمترين اين عوامـل براي تنظيم تعداد تخم هاي آسكاريس عبارتند از:
گرما، رطوبت، فشاراكسيژن، پرتوهاي فرابنفش آفتاب؛ كم بودن گرماي محيط مانع از تكامل تخم كرم مي شود و خاك هاي رس براي تكامل تخم كرم از همه مساعدتر هستند.
6 ـ عادات انسان: زياد شدن تخم كرم در خاك به سبب عادات انسان در دفع مدفوع در فضاي آزاد به صورت پراكنـــده روي مي دهد و مهمترين عاملي است كه موجب انتشار گسترده آسكاريس در جهان مي شود. اين حالي است كه كودكان خردسال عادت به استفاده از مستراح ندارند و خانه و اطراف آن را آلوده مي كنند! تخم آلوده كننده مي تواند دستها و خوراكي هاي كودكاني را كه روي زمين بازي مي كنند آلوده كند.
7 ـ دوره واگيري: تا زماني كه تمام آسكاريس هاي بارور در روده از بين نروند و مدفوع از نظر تخم كرم منفي نشود آلوده كنندگي وجود دارد.

▪ راه انتقال:

راه انتقال مدفوع ـ دهـــاني: از راه خوردن تخم هاي آلوده كننده همراه با خوراك يا آب است. خوراكيهايي كه خام خورده مي شوند مانند سالاد و سبزي ها آلودگي را منتقل مي نمايند. راههاي ديگر انگشتان آلوده به خاك يــا خوردن خاك آلوده (خاك خوري) گردوغبار است كه مي تواند در انتشار آلودگي به آسكاريس در مناطق كويري نقش مهمي داشته باشد.
▪ دوره كمون : دو ماه

پيشگيري و مبارزه با آسكاريسالف ـ پيشگيري اوليه: براي كنترل بيماري روشهاي مختلفي وجود دارد از جمله:
1 ـ احداث توالت هاي بهداشت و دفع بهداشتي مدفوع و آموزش بهداشت جامعه در مورد به كارگيري مستراح هاي بهداشتي، بهداشت فردي ـ همگاني و دگرگوني الگوهاي رفتاري.
2 ـ راه اندازي سيستم هاي بهداشتي (آب آشاميدني سالم، مصرف موادغذايي سالم، نظارت بر نحوه تهيه و توزيع موادغذايي و اماكن، دفع صحيح زباله و تصفيه فاضلاب).
3 ـ استفاده نكردن از كود انساني در كشاورزي.
ب ـ پيشگيري ثانويه:
براي درمان بيماران (مخزن عفونت) داروهاي مؤثري وجود دارد، اما در مناطق داراي ميزان بالاي آلودگي به دليل تأثير اين اقدامات در دراز مدت و با توجه به لزوم اجراي برنامه هاي ضربتي براي كاهش سريــع آلودگي براساس دستورعمل هاي سازمان جهاني بهداشت، درمان همگاني آسكاريازيس يكي از روشهاي مؤثر و سريع كنترل آلودگي در مناطق با شدت آلودگي بالاتر از 40 درصد مي باشد.
▪ علايم شايع :
تحريك پذيري
بيقراري مثانه
اشتهاي متغير يا بي اشتهايي
خستگي مكرر
كاهش وزن يا فقدان وزن گيري مناسب (در كودكان )
دردهاي پيچشي شكم
اسهال (گاهي )
سرفه و خس خس (به ندرت )
كرم ها ممكن است گاهي در مدفوع يا بستر كودكان ديده شوند. به ندرت ممكن است كرم ها با استفراغ خارج شوند.
▪ علل :
انگلي به نام آسكاريس كه تخم هاي آن از طريق آب ، غذا يا خاك آلوده وارده بدن انسان مي شود.
عوامل افزايش دهنده خطر
زندگي در شرايط پرجمعيت يا غيربهداشتي
▪ عواقب موردانتظار
معمولاً با درمان در عرض يك هفته بهبود مي يابد.
▪ عوارض احتمالي
در صورت عدم درمان :
مهاجرت كرم ها به ساير نواحي بدن
انسداد روده (به ندرت )

▪ وضعيت بيماري در ايران
در ايران نيز آسكاريس به عنوان يكي از مشكلات بهداشتي به شمار مي رود. در مطالعه سال 1347، استان اصفهان بيش از 90 درصد آلودگي كشور را داشت.
مطالعه سال 1353 نشان داد كه بيش از نصف جمعيت كشور مبتلا به آسكاريس هستند. مطالعه سال 1356 در مناطق روستايي استان آذبايجان شرقي و غربي ميزان آلودگي را بيش از 90 درصد گزارش كرد.
در مطالعه اي كه در سال 1370 در كليه مناطق روستايي كشور انجام گرفت، ميزان آلودگي به آسكاريس 75 درصد گزارش شد، در اين ميان استان همدان با 6/39 درصد بالاترين ميزان آلودگي را در سطح كشور به خود اختصاص داده بود.
▪ پیشگیری :
شستشوي مكرر دست ها هميشه قبل از غذا خوردن
خودداري از وارد كردن انگشتان به دهان
اگر چه آسکاریازیس شایع ترین عفونت کرمی در جهان است بعلت اختلاف نظرهای موجود در اهمیت بالینی آن و ویژگیهای همه گیری شناسانه منحصر به فرد این بیماری ، توجه کمی به نحوه کنترل آن شده است . تلاش در جهت کاهش تعداد کرم ها در جوامع انسانی با استفاده از روش های درمانی همگانی تا حدی مفید بوده است .
به دلیل میزان بالای عفونت مجدد ، درمان شیمیائی باید هر ۳ تا ۶ ماه تکرار شود . عملی بودن و هزینه انجام این اقدام را باید با استعمال گسترده آن ارزیابی نمود .
انجام اقدامات بهداشتی با هدف از بین بردن تخم انگل در مدفوع انسان پیش از استفاده آن به عنوان کود و تهیه امکانات لازم برای دفع بهداشتی فاضلاب مؤثرترین اقدامات پیشگیری طولانی مدت بر علیه آسکاریازیس هستند .
▪ درمان :
اصول كلي :
- بررسي هاي تشخيصي ممكن است شامل آزمايش مدفوع يا بررسي كرم بالغ (در صورت دفع شدن همراه مدفوع ) براي شناسايي كرم ، و راديوگرافي ريه (گاهي ) باشد.
- درمان در منزل امكان پذير بوده و شامل داروهاي ضد كرم و ساير مراقبت هاي بهداشتي است .
- شستشوي با دقت دست ها پس از توالت رفتن يا قبل از غذا توصيه مي شود. از وارد كردن انگشتان به دهان خودداري كنيد. ناخن ها را كوتاه و تميز نگه داريد.
- نواحي مقعد و تناسلي را حداقل روزي دوبار با صابون و آب گرم بشوييد. شستشو را با دفت و ترجيحاً زير دوش انجام دهيد. از حمام وان استفاده نكنيد.
- در صورت امكان همه لباس هاي راحتي ، لباس هاي خواب ، زيرپوش ها و حوله هاي آلوده اي را كه توسط فرد مبتلا استفاده شده بجوشانيد. لباس هاي بافتني كه قابل شستشو نيستند را در محلول آمونياك (يك فنجان محلول خانگي آمونياك در پنج گالن آب سرد) بخيسانيد.
- پس از درمان ، صندلي توالت ، كف حمام و اثاثيه را به دقت شستشو و تميز كنيد. قاليچه ها، روميزي ها، پرده ها، مبلمان و صندلي ها را به دقت با جاروبرقي تميز كنيد. اسباب بازي هاي فلزي يا اشياي فلزي مشابه را در يك اجاق داغ استريل كنيد.
▪ داروها :
داروهايي براي از بين بردن كرم ها، نظير پيرانتل پاموات ، پيرازين يا مبندازول (اين دارو ممكن است باعث ناهنجاري جنين گردد؛ بنابراين مصرف آن در خانم هاي باردار ممنوع است ). اين داروها را مي توان به صورت يك مقدار واحد تجويز كرد.

▪ فعاليت :
با بهبود علايم بيمار مي تواند هرچه سريعتر فعاليت هاي طبيعي خود را از سر گيرد.
رژيم غذايي
رژيم خاصي نياز نيست .
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر شما يا كودكتان داراي علايم كرم هاي گرد باشيد.
ظهور مجدد كرم هاي گرد پس از درمان
اگر دچار علايم جديد و غيرقابل توجه شده ايد . داروهاي تجويزي ممكن است با عوارض جانبي همراه باشند.