حرکت بخار آب در خاک

[*مرتضی]

دونوع حرکت آبها در خاکها انجام میگیرد.حرکت رطوبت در داخل خاک و حرکت رطوبت به خارج خاک.
حرکت درونی در داخل خاک و منافذآن صورت میگیرد،حرکت بیرونی در سطح خاک صورت گرفته وآب بصورت بخار بر اثر تبخیر سطحی از بین میرود،بخار آب در اثر اختلاف در فشار بخار از یک نقطه به نقطه دیگر حرکت میکند.
بنابراین بخار آب از خاک مرطوب که هوای آن 100درصد از بخار آب اشباع شده است(فشار بخار زیاد)به خاک خشک که فشار بخار آن کمی کمتر است جریان می یابد.
بخار آب همچنین از منطقه ای که دارای نمک کم به منطقه ای که دارای نمک زیاد است حرکت میکند(در اطراف یک کود دانه شیمیایی).
نمک سبب پایین آوردن فشار بخار آب شده وسبب حرکت بخارآب از خاک اطراف به آنجا میگردد.
اگر دمای یک بخش از خاک مرطوب یکنواخت ،پایین بیاید فشار بخار کاهش یافته و فشار بخار تمایل خواهد داشت که به سمت این نقطه سرد حرکت کند،گرم کردن اثر مخالفی دارد،زیرا گرم کردن سبب افزایش فشار بخار شده وبخار آب از منطقه گرم شده به بیرون حرکت خواهد کرد.
مقدار واقعی بخار آب در رطوبت بهینه برای رشد گیاهان به طور شگفت انگیزی اندک میباشد،این مقدار شاید بیشتر از 10لیتر در 15سانتیمتر بالایی در یک هکتار خاک لوم سیلتی نباشد.
در مقایسه آب مایع در همان خاک 000/600لیتر در همان هجم خاک خواهد بود. به خاطر اینکه میزان بخار آب اندک است،حرکت آن در خاکها اگر رطوبت خاک نزدیک رطوبت بهینه برای رشد گیاه باقی بماند،دارای اهمیت عملی محدودی میباشد.
هر چند در خاکهای خشک حرکت بخار آب ممکن است دارای اهمیت قابل ملاحظه ای برای گیاهان بیابانی مقاوم به خشکی (زورفیتها)باشد که بسیاری از آنها در مقادیر بسیار پایین رطوبت خاک موجودند.برای نمونه در شب ،افق سطحی یک خاک بیابانی مکن است به اندازه کافی برای انجام حرکت به طرف لایه های بالایی سرد شود،در صورت بسندگی سرد شدن ممکن است بخار در اثر میعان به صورت دانه های شبنم در داخل منافذ خاک در آمده وسبب فراهم کردن آب برای بقای گیاهان خشکی پسند گردد.

منبع:کتاب سرشت و خصوصیات خاکها
تالیف:N.C.Brady
R.R.Weil