نكات بسيار مهم قابل توجه معلمان

[نازخاتون]

قابل توجه معلمان

انگیزش

بارها دیده شده دانش آموزانی که از لحاظ توانائی و استعداد یادگیری بسیار شبیه به هم هستند در پیشرفت تحصیلی تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. این تفاوت نه تنها در یادگیری دروس آموزشگاهی بلکه در سایر فعالیتهای غیر تحصیلی نیز به چشم می خورد. این جنبه از رفتار آدمی به حوزه انگیزش در روانشناسی مربوط می شود. شناسایی مفهوم انگیزش و آگاهی از انگیزه های مختلف و تاثیر آنها بر فرایند یادگیری دانش آموزان و دانشجویان به معلم کمک می کند تا در طرح و اجرای برنامه های آموزشی خود روشهای بهتری را به کار گیرد.

[نازخاتون]

انگیزش چیست؟
به طور کلی می توان انگیزش را به عنوان نیروی محرک فعالیتهای انسان و عامل جهت دهنده آن تعریف کرد. بنابراین انگیزش عامل فعال ساز رفتار انسان است.
انگیزه چیست؟
انگیزه اصطلاحی است که غالبا با انگیزش مترادف به کار می رود. با این حال می توان انگیزه را دقیق تر از انگیزش، به عنوان حالت مشخصی که سبب ایجاد رفتاری معین می شود، تعریف کرد.
به سخن دیگر انگیزش عامل کلی مولد رفتار به حساب می آید و از لحاظ پرورشی، انگیزش هم هدف است و هم وسیله، در حالیکه انگیزه را علت اختصاصی یک رفتار مشخص می دانند.
درباره تاثیر انگیزش بر یادگیری پژوهشهای زیادی انجام گرفته است که نشان دهنده آن است که انگیزش بر یادگیری تاثیر مثبت و مستقیم دارد، یعنی انگیزش زیاد به یادگیری زیاد و انگیزش کم به یادگیری کم منجر می شود، البته با توجه به رابطه همبستگی بین انگیزش و پیشرفت تحصیلی نمی توان گفت که انگیزش علت و پیشرفت تحصیلی معلول آن است، بلکه باید رابطه موجود را اینگونه تفسیر کرد که هم انگیزش زیاد به پیشرفت زیاد منجر می شود، و هم پیشرفت زیاد در یک درس منجر به افزایش انگیزش یا علاقمندی یاد گیرنده نسبت به آن درس می گردد.

[نازخاتون]

انگیزش و مشوق

مشوق یک هدف واقعی است که دستیابی به آن انگیزه ای را ارضاء می کند. مشوق برای آدمی می تواند یک پاداش عینی یا پاداش نمادی باشد. برای دانش آموزان نمره خوب و رسیدن به جواب یک مسئله هر دو مشوق به حساب می آیند. در واقع مشوق ها همان تقویت کننده های مثبت هستند (تقویت کننده مثبت: محرک یا عاملی که جاندار برای دستیابی به آن می کوشد.)
مشوق ها یا تقویت کننده های مثبت را به عنوان عوامل ارضاء انگیزه ها، می توان به چند دسته تقسیم کرد:
1. تقویت کننده های نخستین که نیازهای فیزیولوژیکی موجود زنده را ارضاء می کند مانند: آب، غذا، حرارت مناسب...
2. تقویت کننده های شرطی مانند: پول، نمره، مقام، شغل...
3. تقویت کننده های اجتماعی مانند: توجه، محبت، تایید...
4. تقویت کننده های شخصی که به انگیزش درونی معروفند مانند: رضایت خاطر حاصل از یادگیری و کسب دانش. انگیزش درونی با انگیزه های بالا که انگیزش بیرونی نامیده می شوند از این جهت متفاوت است که در انگیزش درونی نیازی به تقویت کننده های مشخص خارجی نیست، بلکه فعالیت یادگیری و نتایج حاصل از آن خود اثر تقویتی دارند. هدف عمده فعالیت های پرورشی معلم این است که دانش آموزان او به تدریج از انگیزه های بیرونی گرفته شوند و تشویق گردند تا یادگیری را به خاطر یادگیری انجام دهند، نه به خاطر کسب مشوق های مادی و ملموس.

[نازخاتون]

انگیزش و پیشرفت تحصیلی

برای توضیح و توجیه اختلاف بین دانش آموزانی که استعداد یکسان برای یادگیری دارند اما پیشرفت تحصیلی آنها متفاوت است می توان از مفهوم انگیزش استفاده کرد. پژوهشهای انجام شده رابطه بین استعداد تحصیلی و پیشرفت تحصیلی را با ضریب همبستگی50/0r = نشان داده اند. این ضریبی نسبتا پائین است و نشان می دهد که در میان دانش آموزان افرادی یافت می شوند که با استعداد کم پیشرفت چشم گیری دارند و افرادی نیز هستند که با استعداد زیاد پیشرفت نسبتا اندکی نصیب آنها می شود. این موارد استثناء به ایجاد مفاهیم بیش آموزی و کم آموزی منجر شده اند. این اصطلاحات به پیشرفتی بیشتر یا کمتر از آنچه بر اساس هوش یا استعداد تحصیلی افراد پیش بینی می شود اشاره می کنند، و برای توجیه یادگیری های متفاوت دانش آموزانی که هوش مساوی دارند اما در پیشرفت تحصیلی متفاوتند مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از عوامل توجیه کننده این مطلب انگیزش است. یاد گیرنده کم آموز کمتر از یاد گیرنده بیش آموز در فعالیت یادگیری می کوشد.

[نازخاتون]

تاثیر موفقیت و شکست تحصیلی بر انگیزش ویادگیری

بلوم در مدل یادگیری آموزشگاهی خود شواهدی به دست داده حاکی از اینکه ویژگیهای عاطفی دانش آموزان یعنی علاقه و انگیزش آنها نسبت به درس در جریان یادگیری آموزشگاهی، هم نقش علت را بازی می کند و هم معلول. معنی این سخن آن است که یادگیرندگان علاقمند به یک موضوع، نسبت به یادگیرندگان کم علاقه، موفقیت بیشتری کسب می کنند، و این موفقیت بیشتر سطح علاقه و انگیزش آنها را نسبت به آن موضوع و موضوعهای مشابه آن افزایش می دهد.
به قول بلوم "عاطفه مربوط به یادگیری آموزشگاهی دانش آموز، پیشرفت آموزشگاهی او را تحت تاثیر قرار می دهد و پیشرفت آموزشگاهی او، به نوبه خود، بر عاطفه مربوط به یادگیری آموزشگاهی وی اثر می گذارد."
تجارب یادگیری دانش آموزان در درس های مختلف وقتی به صورت موفقیت ها یا شکست های پی در پی اندوخته می شوند به ایجاد تصوراتی در آنها نسبت به توانائیشان در رابطه با یادگیری موضوعهای مختلف می انجامد، و انگیزش آنها را در رابطه با یادگیری موضوعهای مشابه جدید تحت تاثیر قرار می دهند. اگر یادگیرنده معتقد شده باشد که در گذشته، در یادگیری مطالب مشابه با مطب جدید موفق بوده است، با علاقمندی به مطلب جدید برخورد خواهد کرد. اما اگر به این اعتقاد رسیده باشد که یادگیری مطلب جدید نیز مانند یادگیری مطالب مشابه گذشته منجر به شکست خواهد شد، علاقه ای نسبت به یادگیری آن مطلب از خود نشان نخواهد داد. این عواطف مثبت و منفی ابتدا مشخص و محدود به موضوعهای آموزشگاهی هستند، اما با افزایش تجارب مثبت یا منفی گسترش یافته تا آنجا پیش می روند که تمام درسهای آموزشگاه و به مرور فعالیتهای خارج از آموزشگاه را در بر می گیرند.
با کسب شواهد مستمر موید شایستگی خود، خصوصا در دوران نخستین کودکی و در دوره نهفتگی (6یا 11 سالگی) و نوجوانی، احساس قوی اعتماد و احترام به خود و یک من نیرومند در فرد ایجاد می شود. از آنجا که دوره مدرسه (6 تا 18 سالگی) هر دو مرحله فوق را شامل می شود، بنابراین می توان گفت دوره مدرسه که از سن 6 تا 18 سالگی می باشد و هر دو مرحله فوق را شامل می شود، شواهد مستمر توفیق و شکست در مدرسه ظاهرا بر سلامت روانی فرد تاثیرات اساسی دارند. اگر محیط مدرسه برای دانش آموز شواهدی که حاکی از شایستگی و لیاقت وی در کار مدرسه باشد، طی چندین سال خصوصا سالهای نخست تحصیلی، فراهم بیاورد و این تجارب موفقیت آمیز در چهار پنج سال بعد نیز تکرار شوند، به اعتقاد ما برای مدت نامحدودی در فرد نوعی مصونیت در برابر بیماریهای روانی ایجاد می شود. چنین فردی قادر خواهد بود تا بدون تحمل رنج و عذاب، بر بحران ها و فشارهای شدید زندگی غلبه کند. احساس او از شایستگی خود و مهارتهای شخصی و فنی اش وی را قادر خواهد کرد تا در مقابله با موقعیتهای بحرانی زندگی روشهای واقع بینانه ای به کار برد. از سوی دیگر می توان انتظار داشت که دو سوم دانش آموزان ثلث پائین کلاس (حدود 20 درصد) پس از تجربه شکست و احساس عدم شایستگی، طی چندین سال متوالی تحصیل، علایمی از پریشانی و بیگانگی از دنیای مدرسه و بزرگسالان بروز خواهند داد.
بنابراین معلم برای افزایش سطح علاقه و انگیزش دانش آموزان خود نسبت به یادگیری موضوعهای درسی، باید سعی کند شرایط یادگیری آموزشگاهی را بهبود بخشد و کیفیت روش آموزشی خود را افزایش دهد تا از این طریق دانش آموزان به موفقیت دست یابند و نسبت به توانائی خود در امر یادگیری اعتماد به نفس کسب کنند.


منبع: روانشناسی پرورشی دکتر علی اکبر سیف

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

روز معلم مبارک

[فاطمه قطب تحریری]

آنکه نقاش است و نقشی ساخته
با قلـــــــم طرح نویی انداخته
در مسیر واژه های دوستــــــــی
سطر سطــری زآشنایی داشته
آنکه چون اسطوره های پارســی
عین ولامی را به میم افراشته
هم ردیف انبیاء و عارفـــــــــــان
پوششی بر جـــــهل جاهل بافته
آنکه آهنگ و کلامی دل ربــا
از یرای درس خـــــــــود آراسته
چشمه های معرفت جوشــــد ز او
دانشی از حد فزون انبـــــــاشته
لحظه هایش پر شده از خـاطرات
خاطراتی که زدل جان باخـــته
هرچه از عطرش ببویم کم بود
او گلستان ها ز گل ها کاشته
آنکه معمار است و الگوی همه
لاله ای بر قلب خود بگذاشته
با سلاح علم در راه مـــــــــــــراد
چون جلوداران به کفران تاخته
آن معلّم آن مرّبی آن که او
از فنونش عالمی پرداختــــــــه
او عزیز است و مقامش پاس دار
چونکه یزدان نام او بنگاشته
عارف آن باشد که چون قطعه زمین
هرکسی او را لگد انداخته
یعنی از زهد و کلام و علم او
ذره ای از دانشش برداشته