فیلم برداری

[LaDy Ds DeMoNa]

فیلم برداری ( Cinematography )
فیلم برداری یا سینما توگرافی ( این واژه از دستگاه اختراعی برادران لومیر به نام سینما توگراف گرفته شده ) ، مهم ترین مرحله تولید فیلم است. این مرحله به ویژه با مهم ترین ابزار و وسایل فیلم سازی ، یعنی دوربین و متعلقات آن ، انواع نورافکن ها و ... سرو کار دارد. در این مرحله علاوه بر فیلم برداری ، نورپردازی ، کارگردانی ، صدابرداری ، بازیگری و برخی جلوه های ویژه ، نیز هم زمان انجام می شوند. پیش از اینکه وارد این مرحله شویم باید صحنه کاملا آماده باشد و بازیگران نیز برای ایفای نقش حاضر باشند.

در سال های آغازین تاریخ سینما ، دوربین فیلم برداری ، فقط وسیله ای بود که رویای بشر ، یعنی دیدن تصاویر واقعی بر پرده را محقق ساخته بود. با دوربین می شد هر آنچه را می توان با چشم دید ، ضبط کرد و بعد بر پرده مشاهده کرد ، به طوری که انگار این تصاویر بر پرده جان گرفته اند و همین برای تماشاگر آن زمان کافی بود. دوربین را در فاصله ای مشخص از سوژه ، بدون حرکت یا چرخشی قرار می دادند و هر آنچه از دریچه دوربین قابل رویت بود ، بر روی فیلم ضبط می کردند و سپس همان ها را بر پرده ، مقابل دید تماشاگران ، قرار می دادند. اما امروزه دیگر این گونه نیست. با تکنیک ها ، حرکت دوربین ها و تمهیداتی که از طریق عدسی دوربین ، فیلتر ، انواع نورپردازی و ... اعمال می شود ، تصاویر و صحنه ها دیگر آن چیزی نیستند که در مقابل دریچه دوربین قرار دارد ، این تکنیک ها دنیای فیلم سازی را دگرگون کرده اند و فیلم برداری به چنان پیشرفت و ظرافتی دست یافته است که باید به حق آن را هنر عصر تکنولوژی و یا به تعبیری هنر تکنولوژیک نامید.

فیلم برداری تاریخش را با فیلم های سیاه و سفید آغاز کرد. اما با وجود آنکه تنها دو رنگ وجود داشت ، باز هم با تکنیک ها و تمهیداتی که از سوی فیلم برداران توانمندی چون استنلی کورتز ( Stanley Cortez ) و گرگ تولند ابداع شدند ، می شد رنگ خاکستری ، سایه روشن های پیچیده و عمق میدان های عجیب و ... ایجاد کرد و با وجود محدودیتی که در رنگ وجود داشت ، حس صحنه را به خوبی منتقل کرد. ورود رنگ به سینما نیز آغازگر ابداعات جدید در عرصه فیلم برداری برای هر چه بهتر شدن تصاویر و تاثیر گذاری آنها بود. همچنین با وجود آنکه سینما یک هنر دو بعدی است ، اما تماشاگر به خوبی در آن ، عمق ، اندازها و فاصله ها را به صورت قابل قبول احساس می کند و همه این ها به مدد شیوه های مختلف فیلم برداری و پیشرفت هر چه بیشتر در ساخت ابزار فیلم برداری است.

فیلم برداری مناسب و حرفه ای از سه عامل مهم سود می جوید :

کادر و گروه فیلم برداری

اعضای این گروه ، که متشکل از یک فرد اصلی به نام مدیر فیلم برداری و دستیاران و همکاران او مانند فیلم بردار ، مسئول دوربین و ... است ، باید علاوه بر آگاهی از علم فیلم برداری و آشنایی کامل با ابزار مورد استفاده ، از دیدی درست نسبت به سینما و نسبت به آنچه کارگردان از آنها می خواهد ، برخوردار باشند ، تا بتوانند به ذهنیات او به درستی عینیت ببخشند. در واقع باید در نظر داشت که سینما تنها به یک تصویر واضح و خوب نیاز ندارد ، بلکه به خلق یک فضای تاثیر گذار ، قابل قبول و جذاب نیاز دارد که بخش نسبتا بزرگی از بار خلق این فضا به دوش فیلم برداری است که از طریق انواع تمهیدات فیلم برداری به انجام می رسد.

نورپردازی

نورپردازی ، در کنار فیلم برداری ، باید به درستی انجام شود ، زیرا بدون نورپردازی درست ، نه تنها ممکن است تصویری واضح بر پرده ظاهر نشود ، بلکه اساسا بدون نور ، تصویری وجود ندارد. اما نورپردازی تنها برای دیدن تصویر نیست بلکه نورپردازی حرفه ای و هنرمندانه در تاثیر دراماتیک تصویر نیز بسیار موثر است.

ابزار و وسایل فیلم برداری

همان طور که پیش از این نیز گفته شد ، پیشرفت های بسیاری در این زمینه صورت گرفته. دوربین فیلم برداری از اجزای ویژه ای تشکیل شده که هر یک دارای تنوع در نوع و موارد مورد استفاده هستند ، اجزایی مانند فیلم ، عدسی و... . همچنین با وجود شرکت ها و کارخانه های متعددی که به تولید این محصولات می پردازند ، باید نسبت به خرید نوع اعلای آن با توجه به ظرافت و حساسیتی که این ابزار از آنها برخوردارند ، دقت کافی را به کار برد.

[LaDy Ds DeMoNa]

دوربین فیلم برداری ( Camera )
دوربین ، وسیله اصلی ضبط یک رشته تصاویر به هم پیوسته و متوالی ، روی نواری از فیلم است. به طور خلاصه آنچه در هنگام فیلم برداری روی می دهد این است که:
دوربین در هنگام فیلم برداری از هر صحنه ، با یک سرعت مشخص ( مثلا 24 قاب در ثانیه ) ، به طور متوالی عکس هایی از صحنه مورد نظر می گیرد. این عکس ها بر روی فیلم به صورت قاب به قاب ضبط می شوند. سپس این فیلم را در دستگاه نمایش می گذارند و با همان سرعتی که فیلم برداری صورت گرفته ، آن را به نمایش در می آورند و به این ترتیب به دلیل خاصیت تداوم دید در چشم انسان ، توهم حرکت ایجاد می شود.

امروزه دوربین های بسیاری ، در اندازه های متفاوت و قابلیت های مختلف تولید می شود و در انواع روش ها و موقعیت های فیلم برداری مورد استفاده قرار می گیرد.


اجزاء اصلی دوربین

منبع انرژی دوربین

دوربین های اولیه کوکی بودند ، به این معنی که قبل از فیلم برداری ، ضامن کوک را چندین بار گردش می دادند تا انرژی لازم در فنر دوربین ذخیره شود و دوربین در موقع لزوم از آن استفاده کند. به تدریج نیروی الکتریسیته و جریان برق جایگزین کوک شد. همه دوربین های امروزی با برق کار می کنند. در دوربین های کوچک و نسبتا سبک که قطع فیلم هم کوچک است ( برای مثال 8 میلیمتری ) ، معمولا از باطری های خشک استفاده می کنند اما در قطع های بزرگ تر فیلم ( مانند 16 ، 35 و ... ) که انرژی بیشتری برای حرکت فیلم ، مورد نیاز است ، باطری هایی که با اسید کار می کنند ، مقرون به صرفه تر هستند. البته امروزه دیگر از باطری های شارژی استفاده می شود که استفاده از آنها آسانتر و بهتر است. اما در دوربین های حجیم تر و حرفه ای تر از موتور برقی نیز استفاده می شود.
دوربین بدون منبع انرزی کار نمی کند ، پس باید پیش از شروع به کار مطمئن شد که انرژی لازم برای دوربین فراهم است. در دوربین هایی که با باطری کار می کنند معمولا لامپ کوچکی هست ، که فیلم بردار را از اوضاع باطری آگاه می کند. مثلا اگر لامپ قرمز بود ، یعنی باطری قوی است و برای فیلم برداری مناسب است ، اما اگر لامپ خاموش بود و یا نور آن کم رنگ بود باید یا باطری را عوض کرد و یا آن را شارژ نمود.


کلید سرعت

با استفاده از کلید سرعت ، مشخص می کنیم که می خواهیم فیلم با چه سرعتی ضبط شود.
اگر فیلم صامت باشد ، معمولا سرعت را روی 18 قاب ( فریم ) در ثانیه تنظیم می کنند ، به این معنی که در هر ثانیه ، با فواصل زمانی ثابت تنها بر روی 18 قاب تصویر ضبط شود. اگر فیلم ناطق باشد معمولا با سرعت 24 قاب در ثانیه فیلم را ضبط می کنند. به این ترتیب اگر فیلم گرفته شده را با سرعتی برابر سرعتی که آن را ضبط کرده اند به نمایش در آورند ، حرکت ها طبیعی به نظر می رسند.

اگر بخواهند حرکت ها سریع تر از حد معمول باشند ، یعنی فست موشن ( Fast Motion ) ، سرعت را بر روی سرعتی کمتر از آنچه در بالا گفته شد ، مثلا 9 قاب در ثانیه تنظیم می کنند ، و لی در هنگام نمایش با سرعتی بیشتر ، معمولا سرعت معمول به نمایش در می آورند. و اگر بخواهند حرکت ها کندتر از حد معمول باشند ، یعنی اسلو موشن (Slow Motion) ، سرعت را بر روی سرعتی بیشتر از آنچه گفته شد ، مثلا 36 قاب در ثانیه ، تنظیم می کنند ، ولی در هنگام نمایش با سرعتی کمتر ، معمولا سرعت معمول به نمایش در می آورند.

البته باید توجه داشت برخی از دوربین ها تک سرعته هستند ، مثلا 24 قاب در ثانیه ، در این دستگاه ها دیگر سرعت دست فیلم بردار نیست ولی در دوربین های چند سرعته باید پیش از شروع کار فیلم برداری ، سرعت را تنظیم کرد.


ویزور چشمی

ویزور ، دریچه ای است که فیلم بردار می تواند ، سوژه را از داخل آن ببیند. از آنجا که قدرت دید اشخاص مختلف با هم فرق می کند ، برخی دوربین ها مجهز به ویزور چشمی متغیر هستند. به این ترتیب فیلم بردار باید قبل از شروع به کار ، با گرداندن ویزور و تغییر فاصله آن با بدنه دوربین وضعیت چشم خود را با تصویر داخل ویزور تطبیق دهد. برای این کار ابتدا دوربین را در فاصله 30 متری از یک سوژه قرار می دهند و با توجه به آن ویزور را تنظیم می کنند.



فیلتر

فیلتر ، وسیله ای است که از آن برای خوش رنگ تر شدن فیلم و نیز تنظیم میزان روشنی و تاریکی در بخش های مختلف صحنه استفاده می کنند. فیلتر ها انواع مختلف و موارد استفاده گوناگون دارند. فیلم بردار باید تشخیص دهد با توجه به نوری که در صحنه موجود است ( نور طبیعی یا نور مصنوعی ) ، رنگ های به کار رفته در صحنه و ... چه نوع فیلتری استفاده شود و در چه حالتی قرار گیرد.



شاتر

شاتر ، مسدود کننده ای است که در مواقع لازم اجازه می دهد مقداری از نور سوژه به فیلم برخورد نماید. پیش از فیلم برداری ، باید اندازه شاتر و در بعضی دوربین ها درجه شاتر را با توجه به سرعتی که سوژه دارد تنظیم کرد. سرعت سوژه یا معمولی است مانند پیاده روی و دوچرخه سواری ، یا سرعت زیاد است مانند حرکت اتومبیل ، و یا سرعت خیلی زیاد است مانند حرکت قطار و هواپیما. هر چه سرعت بیشتر می شود اگر شاتر با اندازه و عدد تنظیم می شود آن را بیشتر و اگر با درجه تنظیم می شود ، درجه را کمتر می کنند. البته در بعضی از دوربین ها اندازه شاتر ثابت است و از آنها باید در فیلم برداری از نوع خاصی از سرعت حرکت مثلا معمولی استفاده کرد.


فیلم خام

فیلم های خام مورد استفاده با توجه به قطع دوربین ( مثلا 8 ، 35 و ... میلیمتری ) ، از نظر ظهور و چاپ ( مثلا نگاتیو ، پوزتیو و ریورسال ) و ... فرق دار ند و فیلم بردار باید فیلم خام درست و مناسب را به درستی در دوربین قرار دهد. همچنین مراقب باشد که به فیلم نور نخورد و از بین نرود.


کونتور

کنتور ، مقدار مصرف شده از فیلم خام ( معمولا بر حسب فوت یا متر ) و در بعضی دوربین ها مقدار باقیمانده از فیلم خام را نشان می دهد و به این ترتیب فیلم بردار را از ادامه کار، آگاه می کند. البته در دوربین ها علامت ( مانند نوشته ) یا چراغی نیز وجود دارد که فیلم بردار را از اتمام فیلم خام آگاه می کند.


عدسی ( لنز )

عدسی ها در اندازه ها و شکل های مختلف ساخته می شوند و کارشان تمرکز اشعه های نورانی بر امولسیون فیلم است. هر لنز دو فاکتور مشخص و مهم دارد :
1- فاصله کانونی.
2- دیافراگم.
فیلم بردار باید با استفاده از یک عدسی مناسب ، صحنه را به گونه ای فیلم برداری کند که اجزای اصلی و بخش های مهم و مورد نظر کارگردان دارای وضوح خوبی باشند و اصطلاحا حالت فوکوس داشته باشند.


نورسنج

نورسنج ، وسیله ای الکترونیکی است که شدت و میزان نور در صحنه را اندازه می گیرد. با توجه به اندازه ای که نورسنج اعلام می کند باید میزان باز شدن دیافراگم را تعیین کرد ، تا با این میزان نور ورودی ، به فیلم ( با توجه به حساسیت آن به نور ) ، صدمه وارد نشود.


دیافراگم

دیافراگم، که به خاطر شباهت با شبکیه چشم ، به آن شبکیه هم گفته می شود ، میزان نور عبوری از عدسی و نوری که به فیلم می رسد را کنترل می کند. دیافراگم مانند دریچه ای است ، قابل کنترل ، که معمولا از تکه های نازک فلزی ، که روی همدیگر را می پوشانند ، تشکیل می شود.



طرز کار دوربین

فیلم خام درون فیلمدان قرار می گیرد. فیلم با گیر کردن حاشیه سوراخ دار ش در دندانه های چرخ دنده در حال چرخش ، در دوربین به گردش در می آید. هز قاب فیلم تک تک با مکانیسمی شبیه چنگک که روی سوراخ های حاشیه فیلم عمل می کند به پایین کشیده می شود. هرقاب به مدت کسری از ثانیه ( بر اساس سرعت تعیین شده ) ، پشت شاتر می ماند ، شاتر باز می شود و عدسی فرصت می یابد تا با نوری که از سوژه می تابد ، تصویری روی فیلم بیندازد. سپس شاتر بسته می شود و قاب دیگری دوباره پشت شاتر قرار می گیرد . در این حال ، قاب های نور خورده به کمک چرخنده در فیلمدان دیگری جمع می شوند. این کارها به طور مداوم انجام می شود ، تا فیلم خام تمام شود. برای جلوگیری از پاره شدن فیلم در اثر فشارهایی که طی حرکت ، توقف و حرکت دوباره به آن وارد می آید ، حلقه های متحرکی را در بالا و پایین دریچه قرار داده اند.

[LaDy Ds DeMoNa]

فیلم ( Film )
نواری از جنس ماده ای نرم ، شفاف و کم ضخامت که از فیلم پایه ای تشکیل شده که یک روی آن به امولسیونی آغشته است. امولسیون ، لایه ای از نمک های نقره و معلق در ژلاتین است که همان طور که گفته شد ، بر یک روی نوار فیلم مالیده می شود. امولسیون به نور حساس است ، به همین خاطر این روی فیلم ، رو به عدسی دوربین قرار می گیرد ، تا هنگام عبور نور از عدسی ( هنگام فیلم برداری ) ، تصویر نهانی روی آن شکل گیرد. لازم به ذکر است که آن سمت فیلم که به امولسیون آغشته است ، تیره تر از سمت دیگر آن است.

در گذشته برای فیلم های سینمایی ، فیلم پایه اصلی از جنس نیترات سلولز بود ، اما این ماده قابلیت اشتعال بسیار زیادی داشت و در ضمن خیلی زود تجزیه و فاسد می شد. از سال 1950 به بعد ، فیلم پایه استات سلولز ( تری استات ) به بازار آمد ، که قابلیت اشتعال آن کمتر و دوام آن نیز بیشتر بود. امروزه همچنین در برخی از فیلم های سینمایی از فیلم پایه استار استفاده می شود که از پلی استر ساخته شده و بادوام تر از تری استات است ، اما هزینه آن نیز به مراتب بیشتر است.

لازم به ذکر است که در فیلم هایی که صدا را نیز ضبط می کنند ، حاشیه ای باریک با نام حاشیه صدا وجود دارد ، که در کنار نوار تصویر قرار می گیرد.



حساسیت سنجی فیلم ( Sensitometry )

فیلم های مختلف دارای حساسیت های مختلف در برابر شدت و ضعف نور هستند. به همین خاطر بر روی فیلم های خام آزمایشی صورت می گیرد که به آن حساسیت سنجی گویند. هدف از این آزمایش ، بررسی تاثیر نور در وضعیت ها و شدت های مختلف ، بر اولسیون فیلم است. در این آزمایش ها ، قطعه ای از فیلم را که به آن نوار آزمون می گویند ، در معرض نوری که شدت آن به تدریج اظافه می شود ، قرار می دهند و با استفاده از دستگاهی به نام حساسیت سنج یا سنسیتومتر ( Sensitometer ) ، میزان حساسیت امولسیون را اندازه می گیرند. این اندازه را شاخص نوردهی گویند.
این اقدامات ، ویژگی ها و مشخصات هر فیلم خام را روشن می کند و به فیلم بردار کمک می کند تا بتواند در موقعیت های مختلف ، فیلم خام مناسب را به کار گیرد و در نهایت به تصویری مطلوب دست یابد. برای مثال هنگامی که نور کمی در دسترس است ( برای نمونه در فیلم برداری های مستند با نور طبیعی ) ، از فیلم های خام بسیار حساس به نور استفاده می شود.




فریم (Frame )

در واقع هر نوار فیلم ، دارای تکه هایی است که به آنها فریم یا قاب گفته می شود. هنگام فیلم برداری ، این قاب ها به ترتیب در برابر دریچه دوربین قرار می گیرند ، تا نور به آنها بخورد و تصویری بر روی هر یک از این قاب ها تشکیل شود. هر قاب پس از ظهور و چاپ ، تصویر یک لحظه از یک کنش پیوسته است. وقتی این تصاویر ، یکی پس از دیگری ( با سرعت 18 قاب در ثانیه برای فیلم های صامت و 24 قاب در ثانیه برای فیلم های ناطق ) بر روی پرده به نمایش در می آید ، بر اساس ویژگی پایداری دید در چشم ، توهم حرکت و پیوستگی آن خلق می شود.



انواع فیلم از نظر رنگ

فیلم سیاه و سفید ( Black – And – White Film )

این نوع فیلم ، وقتی ظاهر شود ، تصویری با سایه روشن هایی از رنگ خاکستری ارائه می دهد. فیلم سیاه و سفید فقط یک لایه امولسیون دارد که به مدد یک زیر لایه روی فیلم پایه چسبیده است.
فیلم های خام سیاه و سفید اولیه تک فام یا مونو کروماتیک ( Monochoromatic ) بودند ، به این معنی که تنها به ناحیه آبی طیف نور حساس بودند و تصویر یک دست سیاه و سفیدی ارائه می کردند.
در اواخر دهه 1910 ، فیلم ارتوکروماتیک ( Orthochromatic ) به بازار آمد. این نوع فیلم ها به نواحی سبز و آبی طیف رنگ حساس بودند ، اما نسبت به ناحیه قرمز حساس نبودند. به این ترتیب در این نوع فیلم ها ، رنگ های سبز و آبی سایه های مختلفی از خاکستری را به نمایش می گذاشتند ، اما رنگ قرمز به رنگ سیاه در می آمد. فیلم های ارتوکروماتیک از جمله فیلم های حساس بودند ( امولسیون انها به نور بسیار حساس بود ) ، در نتیجه هنگام استفاده از آنها دریچه را کمی بسته تر می کردند و به این ترتیب عمق صحنه زیاد می شد.
در اواسط دهه 1920 فیلم خام و سیاه و سفید پانکروماتیک ( Panchromatic ) به بازار آمد. این فیلم به همه رنگ های طیف نور حساس بود و با توجه به رنگ های مختلف موجود در صحنه ، خاکستری ها یی با شدت و ضعف مختلف ارائه می داد. در سال 1926 ، رابرت فلاهرتی ( Robert Flaherty ) ، مستند ساز معروف آمریکایی ، برای اولین بار این فیلم خام را در ساخت فیلم مهم خود ، موانا ( 1926- Moana ) ، به کار برد و نشان داد که فیلم های پانکروماتیک می توانند حال و هوایی طبیعی خلق کنند. به این ترتیب فیلم های پانکروماتیک بازار را تسخیر کردند. اما این فیلم ها نسبت به نور چندان حساس نبودند ، به همین خاطر هنگام استفاده از آنها باید دریچه دوربین را زیاد باز می کردند و در نتیجه عمق صحنه از دست می رفت. بعدها فیلم برداران تمهیداتی را اندیشیدند که این عیب را بر طرف کنند.
لازم به ذکر است که تا اواخر دهه 1950 ، اغلب فیلم های تجاری به صورت سیاه و سفید ساخته می شدند و فیلم های رنگی به صورت بسیار محدود تولید می شدند تا اینکه کمپانی ایستمن کالر ( Eastman Color ) ، تولید فیلم رنگی را از استثنا به قاعده بدل کرد و به این ترتیب فیلم های رنگی به سرعت جای فیلم های سیاه و سفید را گرفتند.


فیلم رنگی ( Color Film )

هر فیلمی که می توان در آن رنگ های مختلف را مشاهده کرد ، فیلم رنگی است. فیلم رنگی سه لایه امولسیون دارد که هر یک با احیاکننده ای همراه است که به یکی از رنگ های اصلی حساسیت دارد. زیر لایه فوقانی حساس به آبی است ( این لایه صافی ویژه ای دارد به رنگ زرد که مانع از آن می شود تا نور آبی به لایه زیرین برسد ) ، لایه زیرین حساس به سبز و آبی و لایه آخر حساس به قرمز و آبی است.
ساخت فیلم های رنگی تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته. از سال های آغازین تاریخ سینما ، ساخت فیلم های رنگی در دستور کار مخترعان عرصه سینما قرار داشت. برای مثال در سال 1896 در کمپانی ادیسون فیلمی با دست رنگ شد و به نمایش در آمد. در فرانسه نیز ژرژ ملیس ( George Melies ) همین شیوه را در برخی از فیلم های کوتاه خود به کار برد تا فیلم هایش را با تصویر رنگی ارائه دهد.
لازم به ذکر است که کاربرد هنری رنگ در سینما با توسعه فنی آن همراه بوده است. فقط کافی است رنگ غیر طبیعی و کارتونی فیلم های ترسناک دهه 1950 را با کاربرد خیره کننده و هراس انگیز رنگ در فیلم های ترسناک دهه های اخیر مقایسه کنید تا بفهمید که این فرایند تا چه حد پیشرفت کرده است.



انواع فیلم از نظر ظهور و چاپ



فیلم منفی ( Negative Film )

این فیلم ها پس از فیلم برداری و ظهور و چاپ ، دارای تصویری منفی هستند ، به این معنی که در فیلم های سیاه و سفید جای سیاهی ها و سفیدی ها عوض شده است و در فیلم های رنگی جای مناطق تاریک و روشن عوض شده و رنگ ها نیز ، رنگ مکمل رنگ واقعی خود را گرفته اند. برای مشاهده و به دست آوردن تصویر اصلی ، از روی نسخه های منفی ، نسخه مثبت گرفته می شود و این عمل در لابراتوار انجام می گیرد.

« دو تصویری که در سمت چپ می بینید تصاویر منفی هستند. تصویر گل ، تصویری منفی از یک عکس سیاه و سفید است و تصویر درخت تصویری منفی از یک عکس رنگی است. »


فیلم مثبت ( Positive Film )

فیلمی که بعد از ظاهر شدن ، نور و تاریکی و رنگ آن ، مشابه همان چیزی است که از آن فیلم برداری شده است. نسخه مثبت معمولا از روی نسخه منفی به دست می آید و همین نسخه از فیلم است که تکثیر می شود و به اکران در می آید.


فیلم ریور سال ( Reversal Film )

این فیلم ها پس از نوردیدن در هنگام فیلم برداری و انجام مرحله ظهور ، تصویر مثبتی روی فیلم پایه اصلی آنها ایجاد می شود و به این ترتیب ، مرحله چاپ نسخه مثبت از روی نسخه منفی ، در آن ها حذف می شود. فیلم ریور سال در ضمن تصویری با کیفیت بسیار خوب ارائه می دهد. از سوی دیگر به دلیل حذف مرحله چاپ ، استفاده از فیلم ریور سال ارزان تر تمام می شود و چون روی نسخه اصلی آن می توان کار تدوین انجام داد و همان را هم اکران کرد ، کار با آن به نسبت ، ساده تر و سریع تر است. با توجه به این دلایل ، از فیلم های ریورسال ، در دوربین های کوچک و در فیلم سازی آماتوری بسیار استفاده می شود.



نگه داری از فیلم

فیلم ها دو دشمن اصلی دارند که موجب می شود آنها فاسد شده و از بین بروند :

گرما : فیلم ها را باید به دور از گرمای زیاد و همچنین نور شدید نگه داشت ، زیرا گرمای زیاد سبب تجزیه امولسیون فیلم می شود.

رطوبت : فیلم ها را باید به دور از رطوبت نگاه داشت زیرا بخار موجود در محل های مرطوب ، بر امولسون فیلم اثر گذاشته و با آن ترکیب می شود و فیلم را از بین می برد.

نگه داری از فیلم بسیار مهم است ، به همین خاطر لابراتوارها ، شرکت های بزرگ فیلم سازی و ... ، مکان ویژه ای را برای نگه داری از فیلم ها در نظر می گیرند و در آنها شرایط مطلوب و مناسب برای نگه داری از فیلم ها را فراهم می کنند.

[LaDy Ds DeMoNa]

عرض فیلم به میلیمتر را ، قطع یا اندازه فیلم گویند. عرض های استاندارد فیلم عبارت اند از 8 ، 16، 35 ، 65 و 70.
هر چه قطع و اندازه فیلم بزرگ تر باشد ، تصویر حاصل از آن روی پرده هم ، شفاف تر و واضح تر است.


فیلم هشت میلیمتری

کوچکترین قطع فیلم به عرض 8 میلیمتر که بیشتر در تولید فیلم های آماتوری و آموزشی استفاده می شود ، زیرا هم ارزان است و هم کار با آن آسان می باشد. اما این فیلم ها تصویری کوچک با کیفیت نازل تولید می کنند و کیفیت صدا نیز در آنها ، چندان مطلوب نیست. در این نوع فیلم ها ، هر 80 قاب ، در یک فوت قرار دارد.


فیلم هشت میلیمتری سوپر

این فیلم ها از سال 1966 جایگزین فیلم های 8 میلیمتری معمولی شدند. در این فیلم ها ، سوراخ های حاشیه ای کوچکتر شده است و در نتیجه قاب بزرگتری در اختیار می گذارد ( این فیلم ها تا 50 درصد ، فضای تصویری بیشتری نسبت به فیلم 8 میلیمتری معمولی را ارائه می دهند ). چون سطح تصویر این فیلم ها بزرگ تر است ، وضوح تصویری آن نیز بیشتر است و کیفیت رنگ آن هم به نسبت نوع معمولی این فیلم ها ، بهتر است. در این فیلم ها ، در هر فوت 72 قاب وجود دارد. گرچه این فیلم ها بیشتر توسط فیلم سازان غیر حرفه ای مورد استفاده قرار می گیرند ، اما از آنها برای تولید فیلم های آموزشی و صنعتی حرفه ای هم استفاده می شود. این فیلم ها را سوپر 8 هم می نامند.


فیلم 16 میلیمتری

این فیلم ها در سال 1923 به بازار آمدند و بیش از همه ، فیلم سازان آماتور را به عنوان مشتری در نظر داشتند ، زیرا هم ارزان بودند و هم کار با آنها آسان بود ، اما از طرفی ، چون امکانات قابل توجهی داشتند در فیلم سازی حرفه ای نیز مورد توجه قرار گرفتند.
از این فیلم ها در تولید فیلم های صنعتی ، دولتی و آموزشی بسیار استفاده می شد و می شود. با روی کار آمدن این فیلم ها ، دوربین های سبک 16 میلیمتری به اصلی ترین وسیله تولید فیلم های خبری تلوزیونی بدل شد ، هر چند امروزه جای آنها را دوربین های سبک ویدئویی گرفته است. همچنین فیلم 16 میلیمتری ، محبوب ترین فیلم برای تولید آثار مستند و تجربی بوده و هست و فیلم سازان مستقل معمولا علاقه خاصی به استفاده از آنها دارند. در حال حاضر فیلم های 16 میلیمتری چنان کیفیت بالایی یافته اند که از آنها در تولید فیلم های بلند داستانی هم استفاده می کنند و سپس از آن ، نسخه 35 میلیمتری تهیه می کنند ، تا این فیلم ها برای نمایش نیز ، مناسب شوند.


فیلم 16 میلیمتری سوپر

این فیلم در سال 1971 به بازار آمد. این فیلم ها به نسبت فیلم های 16 میلیمتری معمولی دارای 40 درصد فضای تصویری بیشتر هستند. این فیلم ها تصویری عریض ارائه می دهند و برای بزرگ کردن به نسخه 35 میلیمتری ، مناسب تر هستند.


فیلم 35 میلیمتری

این قطع فیلم ، قطع استاندارد برای فیلم سازی حرفه ای است و عمده فیلم های سینمایی به صورت 35 میلیمتری ساخته می شوند. این قطع فیلم دارای چهار سوراخ حاشیه در دو طرف هر قاب است و در هر فوت آن 16، قاب وجود دارد. این نوع فیلم را برای اولین بار ، شرکت ادیسون و ایستمن کداک( Eastman Kodak ) در سال 1899 به بازار عرضه کردند ، که با توجه به رواج دستگاه های ادیسون ، به زودی به قطع استاندارد فیلم سازی بدل شد.
این قطع فیلم ، تصاویر واضح ، شفاف ، خوب و قابل قبولی برای تماشاگر ارائه می دهد. با ورود صدا به سینما در سال 1929 ، ابتدا لازم شد که فیلم ها قطع مربعی بگیرند تا برای لبه صدا نیز جا باشد ، اما به زودی نسبت ابعاد آن به نسبت آشناتر 33/1 به 1 برگردانده شد.


فیلم 65 میلیمتری

فیلم 65 میلیمتری قابی با نسبت ابعاد 85/1 به 1 دارد و در نتیجه عریض تر از فیلم های 35 میلیمتری است. همچنین فضای تصویری این قطع فیلم 5/4 برابر بیشتر از فیلم های 35 میلیمتری معمولی است و در نتیجه تصویری با تفکیک و کیفیت بهتر عرضه می کند ، اما هزینه گزاف و مشکلاتی که در فیلم برداری با آن وجود دارد ، سبب شده که کاربرد این نوع فیلم ها محدود باشد. لازم به ذکر است که بعد از فیلم برداری از فیلم ها با این نوع فیلم ، از آنها نسخه 70 میلیمتری تهیه می شود تا جا برای لبه صدای استریو فونیک نیز وجود داشته باشد.



فیلم 70 میلیمتری

این قطع فیلم ، عریض ترین فیلم در صنعت فیلم سازی تجاری است که معمولا برای تولید نسخه های اکران فیلم های باشکوه ، حماسی و پر خرج مورد استفاده قرار می گیرد.
فیلم 70 میلیمتری که عرضی دو برابر عرض فیلم 35 میلیمتری دارد و نیز به خاطر پرده عریض آن به نسبت 2/2 به 1 ، هنگامی که به نمایش در می آید ، تصویری با وضوح و شفافیت عالی دارد. لازم به ذکر است که در سال های اخیر ، روش بزرگ کردن تصویر فیلم 35 میلیمتری به روی نسخه 70 میلیمتری رواج یافته است و این تا حد زیادی از هزینه های گزاف استفاده مستقیم از فیلم 70 میلیمتری و حتی 65 میلیمتری می کاهد.

[LaDy Ds DeMoNa]

صفحه شفاف یا نیمه شفافی که جلو یا پشت عدسی دوربین قرار می گیرد تا انتقال امواج متفاوتی از نور و طیف رنگ آن را ، کنترل کند و یا ابعاد و اشکال را تغییر دهد. فیلتر های ( صافی ) مختلفی در فیلم برداری مورد استفاده قرار می گیرند و هر یک کاربردهای ویژه ای دارند ، برای مثال از صافی های پخش کننده برای ارائه حالت کانونی محو ، از صافی های مه برای خلق جلوه مه ، از صافی های فرابنفش برای کاهش مه و غبار استفاده می شود و ... .

نقش فیلتر در فیلم برداری بسیار حائز اهمیت است. استفاده درست و کارامد فیلم بردار ، از فیلتر ها ، به او کمک می کند تا رنگ فیلم ، بهتر ، شفاف تر و جذاب تر شود و جلوه های مختلفی چون شب ، مه ، جلوه های تشعشعی ، حالت متفاوت رنگ فضا در ساعات مختلف شبانه روز و... به خوبی خلق شود. استفاده نابجا از فیلتر ، عمدتا موجب بد رنگ شدن تصویر و ندرتا موجب روشن یا تاریک شدن بیش از اندازه بخش هایی از فیلم می شود.

یک فیلم بردار با تجربه ، همواره انواع فیلترها را به همراه دارد و در موقعیت های مختلف از آنها استفاده می کند. فیلم برداران کم تجربه باید از فیلترهای مختلف در نورهای مختلف استفاده کنند تا فیلتر مناسب را بیابند.



انواع فیلتر از نظر جنس


فیلترهای شیشه ای ( Glass Filter )
این فیلتر ها از جنس شیشه هستند و نمی توان آن ها را برش داد ، ولی در اندازه های مختلف و برای عدسی های متفاوت ساخته می شوند. این فیلترها ، ممکن است بی رنگ یا رنگی باشند.



فیلترهای ژلاتینی ( Gelatin Filter )
جنس این فیلترها از ژلاتین مخصوصی است. این فیلترها را با توجه به اندازه عدسی می توان برش داد و به قطعات کوچکتری تقسیم کرد. از این نوع صافی ها بیشتر برای کاهش شدت نور استفاده می شود.



کاربرد فیلترها

فیلترها از نظر کاربرد دو دسته هستند :

فیلترهایی تصحیح نور
این فیلترها نور موجود در صحنه را اصلاح می کنند ، رنگ نور را با توجه به موقعیت صحنه تغییر می دهند و یا آن را تلطیف می کنند و یا شدت می دهند.

فیلترهای تروکاژی
این فیلترها ، نور را تغییر نمی دهند ، بلکه اشکال ، ابعاد و تعداد اجسام را تغییر می دهند.



چند نکته

• هر فیلتر را باید به عدسی بست که حلقه اش برابر با دهانه آن عدسی باشد. اگر حلقه فیلتر بزرگ تر از دهانه عدسی باشد ، می توان از آن استفاده کرد ، اما اگر کوچکتر باشد ، نمی توان ، زیرا آن بخش از تصویر که نورش از فیلتر ، به دلیل کوچکی آن ، عبور نکرده نیز در تصویر می افتد و سایه ایجاد می کند.

• کاربرد فیلتر ، ربطی به اندازه فیلم یا دوربین ندارد و از تمام فیلترها برای تمام فیلم ها ، در هر اندازه ای که باشند ( 8 ، 35 و ... میلیمتر ) و همه دوربین ها می توان استفاده کرد.

• در استفاده از فیلتر ، تفاوتی بین دوربین عکاسی و دوربین فیلم برداری وجود ندارد. هر دوی این دوربین ها می توانند از فیلتر استفاده کنند و معمولا تاثیر فیلتر ها در تصویر هر دوی آنها یکسان است.


همچنین ببینید :

• فیلترهای تصحیح نور• فیلترهای تروکاژی

[LaDy Ds DeMoNa]

صافی هایی که در زیر از آنها نام برده شده است ، مهم ترین و پر کاربرد ترین صافی های تصحیح نور هستند.

صافی تنظیم نور ( Light – Balancing Filter )
این صافی ، معمولا دارای هاله ای از نور عنابی یا آبی رنگ است. صافی تنظیم نور تغییرات اندکی در دمای نور صادره از موضوع ایجاد می کند تا با مشخصات فیلم خام ، جور دربیاید. به این ترتیب این صافی منابع نوری با دماهای مختلف را برای استفاده تنظیم می کند.


صافی چگالی خنثی ( Neutral Density )
این نوع صافی ، خاکستری رنگ است و بدون آنکه کیفیت رنگ یا وضوح تصویر را کم کند ، از میزان نور ورودی به دوربین می کاهد. چنین صافی هایی به این جهت به کار می آیند که ، بتوان بدون کوچک کردن دیافراگم دوربین ، نور ورودی را کاهش داد و حتی دیافراگم را بازتر کرد.
چون صافی چگالی خنثی موجب کاهش نور می شود ، گاهی اوقات از آن در هنگام روز ، جهت ایجاد حالت شب استفاده می شود. همچنین از آنجا که با استفاده از این فیلتر ، می توان دیافراگم را باز کرد و دیافراگم باز موجب کاهش عمق میدان می شود ، بعضی مواقع از این فیلتر برای کم کردن پرسپکتیو استفاده می شود.


صافی تضاد ( Contrast Filter )
این صافی ، عمدتا در فیلم های سیاه و سفید به کار می رود و نقش آن تفکیک این دو رنگ و ارائه رنگی خاکستری ، در حد فاصل آنهاست. برای مثال صافی قرمز ، رنگ مکمل خود یعنی سبز را حذف می کند و در عین حال رنگ خود را به جا می گذارد. در نتیجه آنچه در صحنه رنگ قرمز دارد در تصویر سیاه و سفید ، روشن تر از آنچه در صحنه رنگ سبز دارد ، به نظر می رسد. این صافی برای تیره تر کردن آسمان و ارائه حالتی غبارگونه به آن نیز بسیار مفید است.



صافی قطبی کننده ، پلاریزور ( Polarizing Filter )
بعضی از اجسام مانند شیشه ، آب ، فلزات براق و ... نورهای تابشی از منابع مختلف را منعکس کرده و دوباره پخش می کنند. این مسئله در هنگام فیلم برداری موجب خطای نورسنج و همچنین موجب محو تصویر اصلی می شود. برای جلوگیری از این مشکل ، استفاده از صافی پولاریزور بسیار واجب است. به همین خاطر هنگام فیلم برداری از دریا ، استخر ، ویترین های شیشه ای و اجسام براق و نیز هنگام فیلم برداری از پشت شیشه ، از این صافی استفاده می شود. در ضمن از این صافی برای تاریک کردن آسمان و حذف مه و غبار در هنگام فیلم برداری نیز استفاده می شود.

« شکل سمت چپ ، بدون استفاده از صافی پلاریزور و شکل سمت راست با استفاده از آن تصویر برداری شده است. »


صافی یو – وی ، صافی اولتر اویوله ( U.V Filter ، Ultraviolet Filter )
اگر هنگام عصر به آسمان نگاه کنیم ، بیشتر از مواقع دیگر آبی است. علت این امر آن است که اشعه فرابنفش خورشید بیش از همیشه است. اگر در این فضا فیلم برداری انجام شود ، فیلم ، رنگ آبی به خود می گیرد و همچنین از پرسپکتیو تصویر به مقدار زیادی کاسته می شود. برای پرهیز از این مشکل و حذف اشعه فرابنفش ، از این فیلتر استفاده می شود.


صافی آسمان ( Sky Filter )
این فیلتر تقریبا شبیه فیلتر یو – وی عمل می کند ، به این ترتیب که رنگ آبی را به طور نسبی کاهش می دهد و با جذب اشعه فرابنفش ، حالت مه ایجاد می کند.


صافی دیفیوز ، صافی پخش کننده ( Diffuse Filter )
این فیلتر در جلوی عدسی قرار می گیرد تا لبه ها و جزئیات سوژه مورد فیلم برداری از حالت تیز به در آید. همچنین از این فیلتر برای از بین بردن چین و چروک صورت هنرپیشه استفاده می شود و چهره او را لطیف تر نشان می دهد.




صافی جلوه سپیا ( Sepia Effect )
از این فیلتر برای خلق رنگ زرد مایل به قهوه ای استفاده می شود. این فیلتر تصویر را ، شبیه عکس های قدیمی می کند ، به همین خاطر گاهی این فیلتر را برای ایجاد حس و حالی قدیمی در فیلم ها به کار می برند.


« شکل سمت چپ ، بدون استفاده از صافی جلوه سپیا و شکل سمت راست با استفاده از آن تصویر برداری شده است. »


صافی 85- راتن
از این فیلتر برای تبدیل فیلم شب به فیلم روز استفاده می شود. رنگ ظاهری این فیلتر نارنجی است ، به همین خاطر به آن فیلتر نارنجی هم گفته می شود.


صافی 80 – آ
از این فیلتر برای تبدیل فیلم روز به فیلم شب استفاده می شود. رنگ ظاهری این فیلتر آبی تیره است ، به همین خاطر به آن فیلتر آبی هم می گویند.


صافی شب ( Night Filter )
این نوع صافی به نمای فیلم برداری شده در نور روز ، حال و هوایی شبیه شب می دهد. این نوع صافی ها بیشتر در فیلم های سیاه و سفید مورد استفاده قرار می گیرند.


صافی تضعیف ( Attenuated Filter )
این صافی مقدار رنگ آبی ، سبز یا سرخ را می کاهد تا توازن رنگی را تغییر دهد ، یا اصلاح کند.


صافی عمومی دوربین ( Universal Camera Filter )
این صافی ها تنها در تنظیم نور به کار می روند و توازن رنگی را تغییر نمی دهند.


صافی مه ساز ( Fog Filter )
این صافی حالتی شبیه به مه گرفتگی ایجاد می کند. همچنین این صافی در اطراف سوژِه خطوطی روشن اما ناواضح ایجاد می کند و به همین دلیل موجب کنده شدن سوژه از زمینه پشتش می شود.


صافی تک فام ( Monochromatic Vision Filter )
این صافی تمام رنگ ها را حذف می کند و نشان می دهد که صحنه مورد نظر در تاریکی چگونه به نظر می آید.


فیلتر پاپ ( Pop Filter )
این فیلتر بسته به رنگش ، سوژه و صحنه را به رنگ خاصی در می آورد. این فیلترها به رنگ های قرمز ، نارنجی ، صورتی ، بنفش ، آبی و سبز وجود دارند.

[LaDy Ds DeMoNa]

فیلترهایی که در زیر از آنها نام برده شده است ، مهم ترین و پر کاربرد ترین فیلتر های تروکاژی هستند.


فیلتر ( منشور ) چند تصویری ( Multi – Image Filter )

این نوع فیلترها در حقیقت هر کدام از چند عدسی متصل به هم ساخته شده اند ، به همین خاطر است که به آنها منشور هم گفته می شود. این فیلترها کارشان نشان دادن چند تصویر در کنار یکدیگر ، از یک سوژه است. این فیلترها را می توان در هنگام فیلم برداری چرخاند و در نتیجه تصویری دوار به دست آورد.
از این فیلترها به ویژه در صحنه هایی که در آن یک شخصیت از هوش رفته و به هوش می آید ، استفاده می شود. زیرا در حالت به هوش آمدن معمولا شخص آنچه را که در اطرافش است بیش از یکی می بیند ، و همچنین به صورت چرخان.

فیلترهای چند تصویری بر اساس تعداد تصویری که از یک سوژه ایجاد می کنند متفاوتند و نام های مختلفی نیز دارند :

فیلتر مولتی کلوزاپ ( Multi Close – Up )
این فیلتر که به آن دو منشوری نیز گفته می شود از یک سوژه ، در یک زمان دو تصویر درشت ارائه می دهد.


فیلتر سه – پی ( P-3 )
این فیلتر که به آن سه منشوری موازی نیز گفته می شود ، از یک سوژه ، در یک زمان ، سه تصویر موازی ارائه می دهد.


فیلتر سه – تی ( T-3 )
این فیلتر که به آن سه منشوری سه گوش نیز گفته می شود ، از یک سوژه در یک زمان ، سه تصویر به صورت سه گوش ارائه می دهد.



فیلتر چهار- آی ( I-4 )
این فیلتر که به آن پنج منشوری نیز گفته می شود ، از یک سوژه ، در یک زمان ، تصویری در وسط قاب و چهار تصویر در اطراف آن ارائه می دهد.


فیلتر شش – آی ( I-6 )
این فیلتر که به آن شش منشوری هم گفته می شود ، از یک تصویر ، در یک زمان ، یک تصویر در وسط و پنج تصویر در اطراف آن ارائه می دهد.


فیلتر شش – پی ( P-6 )
این فیلتر که به آن شش منشوری موازی هم گفته می شود شش تصویر موازی از یک سوژه ، در یک زمان ارائه می دهد.



فیلتر چند تصویری رنگی ( Color Multi – Image Filter )

این فیلترها علاوه بر ارائه چند تصویر از یک سوژه در یک زمان ، آنها را رنگی هم می کند. برای مثال وقتی از سوژه سه تصویر ارائه می دهد ، هر کدام رنگی مخصوص دارند ، مثلا یکی قرمز ، یکی سبز و یکی آبی.




فیلترهای کراس ( صلیبی ) ( Cross Filter )

در حالتی که به دلیل ازدیاد منابع نوری در صحنه ، ممکن است تمام یا قسمتی از فیلم سفید شود ، از این فیلتر استفاده می شود. برای مثال زمانی که فیلم بردار مجبور است ، به منظور خاصی در اواسط روز از خورشید فیلم برداری کند. همچنین این فیلترها جلوه خاصی به نور می دهند و فضای زیبایی را ایجاد می کنند.
کار این فیلترها ، آن است که تشعشعات نوری رسیده از طرف منبع نور را ، با تغییر شکل آن از دایره به اشکال دیگر محدود کنند و از شدت آن بکاهند و در عین حال تصویر مورد نظر را به دست دهند.

این فیلترها در سه نوع هستند:

فیلتر کرس اسکرین ( Cross screen )
این فیلتر دارای خطوطی است که وقتی در برابر عدسی دوربین قرار می گیرد ، سبب می شود که روشنایی تند ، در امتداد خطوط آن شکسته شود. این صافی با خطوطی که روی آن است نور را به شکل + در می آورد .



فیلتر واری کرس
این فیلتر ، به شیوه فیلتر کرس اسکرین عمل می کند ، اما منبع نور را به شکل ستاره در می آورد.


فیلتر اسنو کرس ( Snowcross Filter )
این فیلتر منبع نور را به شکل دانه های برف در می آورد.



فیلتر اسپکترا ( Spectra Filter )

این فیلتر ها علاوه بر تغییر شکل هندسی منبع نور ، شعاع های آن را نیز به رنگ های مختلف تجزیه می کنند. این فیلتر ها به شماره های 2 ، 4 ، 8 ، 48 و 72 وجود دارند.

[LaDy Ds DeMoNa]

نورسنج ( Light Meter )
نورسنج ، وسیله ای است ، الکترونیکی که میزان نور را اندازه می گیرد. در نتیجه می توان با توجه به شدت و میزان نور ، حساسیت فیلم و سرعت شاتر ، مقدار گشودگی دیافراگم را برای رسیدن به تصویری واضح و مناسب ، تعیین کرد.


انواع نورسنج

نورسنج اتوماتیک

این نور سنج ها ، داخل برخی از دوربین های فیلم برداری قرار دارند و علاوه بر آنکه میزان و شدت نور را اندازه می گیرند ، به دیافراگم دوربین نیز دسترسی دارند و مستقیما ، بدون دخالت فیلم بردار ، دیافراگم را متناسب با مقدار نور ، حساسیت فیلم و سرعت شاتر ، تنظیم می کنند.


نورسنج دستی

این نور سنج ها ، تنها میزان نور را اندازه می گیرند و نمی توانند نتیجه را بر روی دیافراگم دوربین اعمال کنند. این نورسنج ها معمولا جدا از دوربین هستند.
هر نورسنج دستی ، دو عامل متغیر دارد که این دو عامل عبارت اند از :
1- درجه حساسیت فیلم.
2- سرعت شاتر.
برای استفاده از این نوع نورسنج ها ، فیلم بردار باید قبل از نورسنجی ، درجه حساسیت نورسنج را با درجه حساسیت فیلم و سرعت نورسنج را با سرعت شاتر تطبیق دهد و سپس اقدام به نورسنجی کند. در این حالت باید نورسنج را در موقعیت مناسبی قرار داد ، سپس ضامن نورسنج را فشار داد ، تا عقربه نورسنج حرکت کند و بر روی صفحه مدرج بر روی عددی قرار گیرد ، سپس ضامن را رها کرده تا عقربه ثابت شود. در این حالت نورسنج عدد مناسب را نشان می دهد و بر اساس آن باید صفحه دیافراگم را چرخاند تا متناسب با عدد نورسنج شود.



انواع نورسنج بر اساس سوژه مورد اندازه گیری

نورسنج ها دارای سلول حساسی هستند ( سلول فتو رزیستانس ) که برای اندازه گیری نور ، آن سلول باید در موقعیت مناسب قرار گیرد.


نورسنج تابشی ( Incident Light Meter )

این نورسنج ها نور تابیده شده از منابع نوری را اندازه می گیرند.
این نورسنج ها بر دو نوع هستند :
نوع نیمکره ای : سلول حساس نورسنج نیمکره ای به طرف دوربین نگه داشته می شود ، تا متوسط شدت نور منابع مختلف را که به دوربین می رسد ، اندازه بگیرد.
نورسنج تخت : سلول حساس نورسنج تخت ، مستقیما رو به منبع نور قرار می گیرد و نور هر یک از منابع نوری را ، به طور جداگانه اندازه می گیرد. از این نورسنج ها به ویژه برای اندازه گیری نور اصلی استفاده می شود.


نورسنج بازتابی ( Reflected Light Meter )

این نورسنج ها نور بازتابیده از سوژه را اندازه می گیرند. نورسنج بازتابی ، باید به عدسی دوربین نزدیک باشد و سلول حساس آن ، باید در جهتی باشد که عدسی دوربین هست ، زیرا این نورسنج برای اندازه گیری نور بازتابیده شده از سوژه ، که به عدسی دوربین می رسد ، مورد استفاده قرار می گیرد. بهترین حالت این عدسی ها آن است که از نوع اتوماتیک باشند.



نورسنج نقطه ای ( Spot Light Meter )

این نورسنج ها زاویه پذیرش تنگی دارند و برای اندازه گیری نور بازتابیده از ناحیه ای کوچک ، یا برای اندازه گیری نور بازتابی ، از اجسامی که یا خیلی کوچک اند و یا در فاصله ای دور قرار گرفته اند مورد استفاده قرار می گیرند. این نورسنج ها را معمولا در محل استقرار دوربین قرار می دهند و سپس با استفاده از چشمی که روی آن تعبیه شده ، آن را روی ناحیه مورد نظر تنظیم می کنند و میزان نور را اندازه می گیرند.

[LaDy Ds DeMoNa]

نورپردازی ( Lighting )
بخش عمده ای از تاثیر گذاری تصویر ، ناشی از کار نورپردازی آن است. نورپردازی توسط مدیر فیلم برداری انجام می شود ، اما کاملا با نظر کارگردان.

در سینما ، نورپردازی چیزی فراتر از نورتاباندن به اشیا ، فقط برای نمایاندن آنها است. بخش های روشن تر و تیره تر درون قاب به ساخته شدن ترکیب بندی هر نما کمک می کنند و به این ترتیب نگاه ما را به اشیا و کنش های خاص معطوف می دارند. یک لکه که نور بیشتری دریافت کرده ، می تواند چشم بیننده را به یک نکته مهم جلب کند ، در مقابل ، سایه جزئیات را پنهان می کند یا تعلیق ایجاد می کند درباره اینکه چه چیزی ممکن است در آنجا ، در پشت سایه باشد.

نورپردازی کمک می کند تا بافت ها جلوه گر شوند : خطوط یک صورت ، ظرافت تار عنکبوت ، بافت زبر چوب ، درخشندگی یک قطعه جواهر و ... .


همچنین نورپردازی به ترکیب بندی کلی نما شکل می دهد. مثلا در شکل سمت چپ که نمایی از فیلم جنگل آسفالت ( 1950- The Asphalt Jungle ) ساخته جان هیوستون ( John Huston ) است ، نوری که از یک لامپ آویزان می تابد ، اعضای باند ( انها قصد دزدی از یک جواهر فروشی را دارند ) را به صورت یک تن واحد نشان می دهد و در عین حال با تاکید بر قهرمان ، از طریق اختصاص دادن روشن ترین و تمام رخ ترین حالت به او ، نقش او را برجسته تر کرده است.

نورپردازی می تواند حس ما از شکل و بافت اشیای نمایش داده شده را تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال اگر به توپی از پهلو نور بتابد یک نیم دایره خواهیم دید و اگر از جلو به آن نور بخورد ، گرد به نظر خواهد رسید.

سایه (Shadow )

یکی از مسائل بسیار مهم در نورپردازی سایه است ، زیرا سایه ها به شدت می توانند به حس فضا کمک کنند. دو نوع مهم سایه وجود دارد که هر دو در ترکیب بندی سینمایی نقش مهمی دارند :

سایه پیوسته ( Attached Shadow ): هنگامی که بخشی از یک شیء ، جلوی تابش نور ، بر بخش دیگر آن را بگیرد سایه ایجاد شده ، سایه پیوسته است. برای مثال وقتی در اتاق تاریکی رو به روی شمعی می ایستید ، بخش هایی از صورت و بدنتان در تاریکی قرار می گیرد. این پدیده سایه پیوسته است.

سایه افکنده ( Cast Shadow ): در همان مثال شمع ، بدن شما جلوی تابش نور را می گیرد و سایه ای روی دیوار پشتی ایجاد می شود ، این سایه ، سایه افکنده است.


چهار ویژگی مهم نور ، در نورپردازی یک صحنه

کیفیت
کیفیت نورپردازی به شدن نسبی نور بستگی دارد. به این ترتیب دو حد نورپردازی داریم :

نورپردازی سخت : همان طور که از نامش نیز پیداست ، نورپردازی را سخت گویند که در آن از نورهای شدید استفاده می شود. برای مثال در طبیعت ، آفتاب ظهر نور سخت ایجاد می کند. در نورپردازی سخت ، سایه ها کاملا مشخص و تند هستند و بافت ها و کناره های تیز ایجاد می شود.

نورپردازی نرم : در نورپردازی نرم ، روشنایی ها پخشیده هستند و شدت نور به نسبت نورپردازی سخت کمتر و ملایم تر است. برای مثال نور آسمان ابر آلود ، نرم است. در این نورپردازی ، خطوط و بافت ها کمی نرم ، پخشیدگی نور بیشتر و تضاد ملایم تری بین نور و سایه وجود دارد.

جهت
جهت نورپردازی ، بر مسیری اشاره می کند که نور به شی ء می تابد. این مسیرها عبارت اند از :

نور جلویی : نوری که از رو به رو به سوژه می تابد.


نور پشتی : این نور از پشت موضوعی که قرار است فیلم برداری شود به آن می تابد و می تواند در زوایای مختلف از پشت بتابد برای مثال مستقیم ، از بالا ، از پهلو و ... . نور پشتی اگر همراه دیگر نورها نباشد اثری ضد نور دارد و سوژه را تاریک و تیره می کند. همچنین این نور کمک می کند خطوط مرزی مشخص شوند و سوژه از پس زمینه جدا شود.

« به تصویر سمت چپ توجه کنید ، که چگونه تنها استفاده از نور پشتی ، سوژه را تاریک و در نتیجه آن را مبهم و مرموز کرده است.»

نور پایین : نوری که از جلو و از پایین به سوژه می تابد برای مثال کسی که در کنار آتش نشسته و نور آتش از پایین چهره او را روشن می کند. از آنجا که نورپردازی از پایین ، چهره را تحریف می کند ، ممکن است برای خلق وحشت از آن استفاده شود.

نور بالا : نوری که از جلو و از بالا به سوژه می تابد. این نور اگر بر چهره بازیگر بتابد استخوان بندی صورت او را به خوبی نشان می دهد ، به همین خاطر هر گاه فیلم ساز بخواهد حالت چهره و حس موجود در چهره بازیگر ، نمایان شود از این نور استفاده می کند.

جهاتی که در اینجا گفته شد جهات اصلی هستند کمی تغییر زاویه می تواند ، جهات نوری دیگر و در نتیجه کاربردهای بیشتر ایجاد کند.

منبع
منبعی که نور را تولید می کند. ممکن است فیلم ساز نخواهد از یک منبع نور مصنوعی استفاده کند و نور طبیعی که در محیط وجود دارد را مناسب بداند و تنها با کمی تغییر در شدت و ضعف و یا سمت و سوی آن ، از طریق فیلتر های نوری یا موانعی که بر سر راه نور ایجاد می کند ، نور مورد نیازش را تامین کند ( این کار در فیلم های مستند بیشتر مرسوم است ). همچنین فیلم ساز می تواند برای رسیدن به نور مورد نظرش در صحنه ، از انواع پروژکتورها و نورپرداز ها استفاده کند.
در اغلب فیلم های داستانی از منابع نوری اظافی برای اعمال کنترل بیشتر بر کیفیت تصویر استفاده می شود. در بیشتر فیلم های داستانی ، چراغ های رو میزی ، چراغ های خیابانی و لامپ هایی که در میزانسن می بینیم ، منبع اصلی تامین نور فیلم برداری نیستند و هم زمان با آنها منابع نوری دیگری خارج از صحنه ، بخش های مختلف آن را روشن می کنند.
فیلم ساز باید تلاش کند ، تا طرحی از نورپردازی ایجاد کند ، که با منابع نوری موجود در صحنه مانند همان چراغ های رومیزی و ... هم خوانی داشته باشد. برای مثال در حالی که در تصور می بینیم ، تنها یک شمع به عنوان منبع نور در صحنه وجود دارد ، نمی توان صحنه را خیلی رو شن و پر نور کرد.

رنگ
فیلم سازهایی که می خواهند بر نورپردازی کنترل داشته باشند ، با نور تا حد امکان سفید خالص کار می کنند. فیلم سازها با استفاده از فیلترهایی که در جلو منبع نور قرار می دهند ، می توانند نور را به هر رنگی که می خواهند در بیاورند. برای مثال ، برای القای نور شمع به ته رنگی نارنجی نیاز است و یا برای القای رنگ شب به آبی متمایل به ارغوانی. رنگ نور بسیار مهم است و تاثیرگذار. با به کار بردن رنگ مناسب در نور می توان به خلق فضا بسیار کمک کرد ، مانند آنچه در مثال نور شمع و نور شب گفته شد.

ما عادت کرده ایم که به نور محیط هر روزه خود بی توجه باشیم ، از این رو نورپردازی فیلم هم می تواند به سادگی برایمان عادی شود و حتی بدتر بی اهمیت جلوه کند ، با این حال ظاهر یک نما و حس نهفته در آن ، با ویژگی هایی که نور صحنه از آن برخوردار است می تواند کنترل شود. فیلم ساز به طرق مختلف می تواند با دستکاری این عوامل و با ترکیب آنها به تجربه بیننده شکل بدهد.

پس از آنکه نورپردازی هر صحنه کامل شد ، باید مراقب بود که نور برای دوربین کافی باشد. در این مرحله مدیر فیلم برداری با نورسنج ، مقدار نور تابانده شده به صحنه و مقدار نوری را که توسط اجسام ، به ویژه اجسام براق بازتابیده می شود را اندازه می گیرد و با استفاده از آن ، ابزار لازم برای فیلم برداری از آن صحنه را فراهم می کند.

[LaDy Ds DeMoNa]

در نورپردازی سنتی که به آن نورپردازی سه نقطه ای هم می گویند ، حداقل سه منبع نوری را برای هر نما در نظر می گیرند و با کم یا زیاد کردن ، تغییر زاویه دادن و ... به نور مورد نظر دست می یابند :

منبع نور اصلی ( Key Light ) :
نور اصلی یک صحنه که معمولا با زاویه 45 درجه نسبت به موضوع تابانده می شود. نور اصلی می تواند از نور خورشید نیز تامین شود. نورهای دیگر را برای کنتراست ، ایجاد سایه روشن و تزئین صحنه ، به این نور می افزایند.

منبع نور فرعی یا تلطیف کننده ( Fill Light ) :
نور ملایمی که معمولا کنار دوربین و در کنار یا رو به روی نور اصلی قرار می گیرد تا مناطق نور ندیده را نور دهد و یا سایه های ایجاد شده توسط نور اصلی را تلطیف کند و به این ترتیب از شدت تضاد نور و سایه بکاهد. از این نور برای تزئین صحنه هم استفاده می شود. اما این نور نباید روی میزان نور صحنه اثر خاصی بگذارد و از خود سایه ای به جا بگذارد.

منبع نور پشتی یا ضد نور ( Backlighting ) :
نور پشت ، از پشت سوژه و معمولا از بالا می تابد. و به حاشیه های سوژه نور می دهد تا سوژه را از پس زمینه جدا کند.

معمولا هر کاراکتر و سوژه اصلی در صحنه ، نور اصلی ، نور تلطیف کننده و نور پشتی خود را خواهد داشت ، اما نورپردازی باید به گونه ای باشد که کاراکتر و سوژه اصلی به خوبی نمایان باشد.
نورپردازی سه نقطه ای در دوران استودیویی هالیوود شکل گرفته است و بعدها به طور گسترده در سینمای سایر کشور ها به کار گرفته شد. امروزه هم این روش روش پر کاربردترین روش نورپردازی است. در این سیستم نورپردازی لازم است ، هر وقت دوربین به قاب بندی جدیدی نیاز دارد ، محل منبع های نور ، دوباره تنظیم و برای قاب جدید آماده شوند.


سبک های اصلی نورپردازی

نورپردازی با مایه روشن ( High – Key Lighting )


این نوع نورپردازی به معنای روشنایی دادن زیاد به صحنه و حداقل سایه است. در این سبک ، نور اصلی تند و مسلط است. نورپردازی پر مایه برای نشان دادن محلی با نور زیاد و خیره کننده برای مثال یک بعد از ظهر آفتابی یا یک سالن مراسم شادی ، به کار می رود. همچنین از این نور برای نشان دادن ساعات مختلف روز نیز استفاده می شود.
به طور کلی ، نورپردازی با مایه روشن ، حس و حالی براق ، شاد و امن دارد ، به همین خاطر بیشتر در فیلم های کمدی و شاد مورد استفاده قرار می گیرد.
شکل سمت چپ نمایی از فیلم یک شب در اپرا ( 1935 - A Night at the Opera ) ، ساخته سام وود ( Sam Wood ) ، نمونه ای از نورپردازی با مایه روشن است.



نورپردازی با مایه تیره ( Low - Key Lighting ) :


در این سبک ، نور اصلی نقش مسلط ندارد و نور عمومی صحنه بیشتر مایل به خاکستری یا تیره است. البته چند نقطه نورانی برای ایجاد تضاد با تاریکی به کار می آیند ، اما صحنه بیشتر به تاریکی گرایش دارد و حضور سایه ها در آن سنگینی می کنند. نورپردازی با مایه تیره کنتراست های بیشتر و سایه های تیز تر و تاریک تر ایجاد می کند. اغلب نور تلطیف کننده کم است یا به کلی حذف شده است.
نورپردازی با مایه تیره به کار صحنه هایی می آید که فضایی محزون ، مرموز ، اضطراب آمیز و تهدید کننده دارند ، به همین خاطر از این سبک در فیلم های جنایی و ترسناک بسیار استفاده می شود.
شکل سمت چپ نمایی از فیلم مردی که آنجا نبود ( 2001 - The Man Who Wasn't There) ، ساخته جوئل کوین ( Joel Coen ) نمونه ای از نورپردازی با مایه تیره است.

این دو سبک تا حدودی افراطی هستند و بار حسی زیادی دارند ، فیلم سازان علاوه بر استفاده از این دو سبک به سبک های بینابینی نیز گرایش دارند و صحنه های مختلف را با توجه به محتوای آنها ممکن است با شدت و ضعف و در درجات مختلف به سمت تاریکی ، روشنایی یا خاکستری ببرند.


پروژکتورهای مهم و پر کاربرد

پروژکتور نور لکه ای یا اسپات لایت ( Spotlight )

این منبع نور باریکه قابل کنترلی از نور ارائه می دهد و این باریکه را آنقدر می توان باریک کرد که لکه نور روی فرد یا محل مورد نظر بیفتد. چنین منبع نوری معمولا از یک محفظه استوانه ای شکل تشکیل می شود و بازتاب دهنده ای در پشت چراغ آن و یک عدسی در جلوی آن قرار دارد. کانونی کردن و باریکه کردن نور با حرکت چراغ و در مواردی با حرکت عدسی امکان پذیر است. چراغ های لکه ای رو باز ، معمولا عدسی ندارند و باریکه پهن تری ارائه می کنند. این پروژکتور معمولا به پایه ای U یا Y شکل متصل می شود و به مدد آن می تواند بر روی پایه های بلند نصب شود. این پروژکتورها دارای قدرت های مختلف بین 100 تا 10000وات هستند.

پروژکتور فتوفلود ( Photoflood )

این پروژکتورها به صورت لامپ های نیمه کروی هستند که معمولا قسمتی از سطح داخلی آنها نقره اندود شده است. این پروژکتورها با ولتاژی بیش از ولتاژ عادی کار می کنند ( 250 تا 1000 ) و می توانند نور زیادی تولید کنند ، اما این کار به قیمت کاهش عمر و دوام لامپ تمام می شود. توان این پروژکتورها 375 یا 500 ( در نوع های جدید بالاتر ) وات است.
این پروژکتورها را به هر نوع سرپیچی می توان وصل کرد.

لامپ کوارتز ( Quartz Bulb )

این پروژکتور دارای لامپ های دو قطبی کشیده بزرگ می باشد. همچنین دارای دو درب فلزی است که به وسیله آنها می توان نور را کم یا زیاد کرد و آن را جهت داد. این لامپ حاوی رشته تنگستن در یک گاز هالوژنه چون ید یا برم است. این نورپردازها از سال 1960 رایج شدند و بسیار مورد استفاده قرار می گیرند ، زیرا نه تنها سیاه نمی شوند ، بلکه با دمای رنگی ثابتی می سوزند. جنس شیشه این پروژکتورها معمولا کوارتز است و در دماهای زیادی که از چراغ ساطع می شود ، ذوب نمی شود. این پروژکتورها سبک بوده و برای فیلم برداری در محل های مختلف به ویژه فیلم های خبری مناسب هستند. توان این پروژکتورها از 500 تا 2000 وات است.

لامپ قوس زغالی ( Carbon Arc Lambs )

این چراغ ها منبع نور بسیار قوی اما کم ولتاژ هستند. در این پروژکتور ها با ایجاد کمان الکتریکی توسط زغال های مخصوص ، صحنه مانند روز روشن می شود. این چراغ گرچه با سر و صدای زیادی کار می کند و عمر نسبتا کمی هم دارد ، اما زمانی تنها و بهترین منبع نوردهی داخل استودیو به حساب می آمد و هنوز هم وقتی به نور زیادی نیاز است ، منبع بسیار خوبی است.

پروژکتور دینکی ( Dinky )

این پروژکتور که شکل ظاهری آن به صورت استوانه بلند است ، دارای توانی برابر 1000 تا 3000 وات است. بعضی از این پروژکتورها دارای آداپتوری هستند که به وسیله آن می توان دهانه نوردهی پروژکتور را کوچک و یا بزرگ کرد.

پروژکتور کاسه ای ( Scoop )

پروژکتوری که دارای بازتابه ای بزرگ و یک لامپ لخت به قدرت 500 یا 1000 وات است و می تواند نوری گسترده و پهن ارائه دهد. از این منبع نور معمولا برای روشن کردن پس زمینه استفاده می شود.

پروژکتور گزنون ( Xenon )

چراغی پر قدرت که بین دو الکترود تنگستن آن ، در محفظه ای سرشار از گاز گزنون ، یک قوس الکتریکی تشکیل می شود.



در نورپردازی ، وسایل کمکی زیادی به کار می آید که توجه به آنها هم ضرورت دارد ، زیرا در خلق جلوه های نوری مطلوب بسیار مفیدند. دروازه که نوعی نورگیر است و در برابر منبع نور قرار می گیرد ، سبب می شود که به بخش های خاصی از صحنه نور نرسد. دیگر انواع نورگیرها هم در کاهش نور نقاط مختلف ، یا تاریک کردن بعضی نقاط دیگر موثرند و برخی از انواع آن ، سایه هایی به اشکال مختلف ایجاد می کنند. انواع پایه ها ، گیره ها ، بازوها و ریل ها در استودیو وجود دارند تا مناطق خاصی از صحنه را به روش مطلوب نور بدهند.