کاربرد آیات قرآن در اندیشه دکتر شریعتی

[hoora]

مقدمه گردآورنده کتاب

کتابی که در دست دارید، شامل اغلب تفسیرها و تحلیل‏های دکتر شریعتی، از آیات مختلف قرآن است، که از متن تمامی مجموعه‏ی آثار وی (35 جلد) استخراج شده‏اند.

ضرورت تدوین این کتاب، از یک سو دست‏یابی آسان و سریع به تمامی تفسیرها و تأویل‏های قرآنی دکتر، و از سوی دیگر، نشان دادن این تأویل‏ها در نظمی هماهنگ و مطابق با ترتیب سوره‏های قرآن است.

گفتنی است که این برداشت‏ها و تحلیل‏ها، در پرتو نگاه معرفت‏شناختی و هستی‏شناختی پدیدآورنده‏اش، روح، معنا، و جهت پیدا می‏کنند و از این رو، قضاوت درباره‏ی تفسیر و تأویل هر آیه، بدون در نظر گرفتن این نگاه، ممکن است زمینه‏ساز انواع ایهامات، سؤالات، و حتّی بدفهمی‏ها شود. بنابراین، شناخت بینش و مبانی فکری و معرفتی پدیدآورنده‏ی این تأویل‏ها، شرط اساسی درک و فهم دقیق و راستین این کتاب است.

دکتر شریعتی، با اندیشه‏ی ژرف و موّاج و خلاّق خود، به حق توانسته است که نوترین، پویاترین، و هم‏دلانه‏ترین تأویل‏ها و تفسیرها را از کتاب مقدس بکند؛ به طوری که پس از گذشت حدود سه چهار دهه از آن‏ها، هم‏چنان تازگی و طراوت خود را حفظ کرده‏اند. او با این کار شگفت، گنجینه‏ی ارزش‏مندی را از خود به یادگار گذاشت، که می‏تواند نسل‏های تشنه‏ی حقیقت و راستی را همواره سیراب سازد.

در مورد گردآوری این کتاب، اشاره به نکات زیر بایسته است:

1. از 114 سوره‏ی قرآن، دست‏کم به آیات 94 سوره استناد شده است. این سوره‏ها، به ترتیب سوره‏های قرآن منظم شده و تقدم و تأخر آیات اشاره‏شده‏ی هر سوره، رعایت شده است.

2. در زیر عنوان هر سوره، تمام یک آیه ـ اگر آیه کوتاه باشد ـ یا قسمتی از یک آیه ـ اگر آیه بلند باشد ـ یا ابتدا، انتها، یا وسط یک آیه را ـ همان‏طور که در متن آمده ـ به منزله‏ی آیه‏ی محوری، در سطر اوّل قرار داده و در مقابل آن، شماره‏ی آیه یا آیات، شماره‏ی صفحه یا صفحات، و شماره‏ی مجموعه‏ی آثار مورد نظر (با علامت اختصاری «م.آ») نوشته شده است.

3. گاه به همراه تأویل آیه‏ی محوری، به یک یا چند آیه‏ی دیگر مربوط به سوره‏های مختلف نیز اشاره شده است و چون تفکیک موضوعی این آیات امکان‏پذیر نبود، فقط به ضبط خود آیات در جای خاص خودشان اکتفا شده است و در زیر آن‏ها، به متنی که یک بار در ذیل آیه‏ی محوری آمده، همراه با مشخصات لازم، رجوع داده شده است.

4. در برخی موارد، یک جمله یا یک بند، که معطوف به مضمون جملات و عبارات سابق بوده، بنا بر ضرورت حفظ پیوستگی و استقلال موضوع، از درون متن حذف شده اس.

5. از ضبط پاورقی‏هایی که از نظر موضوعی، با زمینه‏ی متن ارتباط نداشته‏اند، خودداری شده است. پاورقی‏هایی که در آن‏ها آیه و تفسیر آن آمده است، تماماً به متن منتقل شده، یا در برخی موارد، با متن پیوند خورده‏اند.

6. از ضبط آیات بدون ترجمه و تفسیر، ترجمه و تفیر آیاتی که نقل قول دیگری است، ترجمه و تفسیر آیه بدون ذکر خود آیه، ترجمه و تفسیر آیات مربوط به آثار ترجمه‏شده، و ترجمه‏ی آیاتی که صرفاً برای بیان شأن نزول تاریخی آمده است، خودداری شده است.

7. علامت سه‏نقطه در ابتدای شروع برخی بندها، نشان‏دهنده‏ی این است که متن از پیش ادامه داشته، امّا برای جلوگیری از اطاله‏ی کلام، با حفظ استقلال موضوع، قطع شده است. گاه برای روشن‏تر کردن معنای جمله، به جای سه‏نقطه، از واژه‏ای که داخل کروشه نهاده شده، استفاده شده است. هم‏چنین، از تمامی کروشه‏های موجود در متن اصلی، صرف نظر شده است.

8. تمامی تأویل‏ها و تفسیرهای آیات قرآن، از چاپ نخست مجموعه‏ی آثار استخراج شده‏اند.

در خاتمه، از انتشارات الهام، به‏ویژه مدیر محترم آن، بسیار سپاس‏گزارم که چاپ وسم این کتاب را در برنامه‏ی نشر خود قرار دادند تا دوست‏داران و علاقه‏مندن افکار و آرای قرآنی دکتر شریعتی، به سرچشمه‏های زلال ایمان و الهام، به سهولت دست یابند.


امیر رضایی
http://www.seapurse.net/contents.php?ID=88