کویر زیبای ورزنه قطب کویر نوردی ایران

[آبجی]

مسجد شیخ لطف‌الله - اصفهان

آدرس: ضلع شرقی میدان نقش جهان مکان: مـذهبـی تاریـخی

ساخته شده در ۱۶۰۲ - ۱۶۱۹ میلادی شاهكاری از معماری و كاشی‏كاری قرن یازدهم هجری است به فرمان شاه عباس اول در مدت هیجده سال بنا شده و معمار و بنای مسجد استاد محمدرضا اصفهانی بوده است
. تزئینات كاشی‏كاری آن در داخل از ازاره‏ ها به بالا همه از كاشی‏های معرّق پوشیده شده است. باستان‌شناسان خارجی در مورد عظمت معماری این مسجد گفته‏ اند: «به سختی می‏توان این بنا را محصول دست بشر دانست».

شیخ‌ لطف‌‌الله جبل‌عاملی، پدر زن شاه عباس اول و از علمای‌ بزرگ‌ شیعه‌ در لبنان‌ امروزی‌ بود كه‌ به‌ دعوت‌ شاه‌ در اصفهان‌ اقامت‌ گزید. این‌ مسجد به‌ منظور تجلیل‌ از مقام‌ او و برای‌ تدریس‌ و نمازگزاری‌ وی‌ احداث‌ شد.

مسجد شیخ لطف الله‏ یكی از زیباترین آثار تاریخی اصفهان در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالی‌قاپو واقع شده و به واسطه كاشیكاری‌های معرق داخل و خارج گنبد و كتیبه‏های بسیار زیبای خط ثلث كه مقداری از آنها به خط علیرضای تبریزی عباسی است از زیبایی و ظرافت كمتر نظیر دارد.

این مسجد به علت اینکه نه دارای مناره است و نه دارای شبستان ورودی (حیاط) و همچنین اینکه ورودی آن پله می‌خورد، غیر طبیعی است. عدم وجود شبستان و صحن ورودی این مسجد را به مقتضیات تقارنی میدان نقش جهان (قرار گرفتن مسجد رو به روی عمارت عالی‌قاپو) که در نهایت منجر به این مسئله شده‌است که نتوان صحنی یا حیاطی رو به قبله که برای نمازگزاری استفاده شود، برای آن طراحی کرد


نارنج قلعه - نائین

آدرس: نائین مکان: تاریـخی

آثار باقیمانده بنایی که به نارنج قلعه ( نارین قلعه )معروف است حکایت از قدمت و دیرینگی آن دارد . سبک بنا و نوع مصالح(خشت خام) به کار رفته آن را به قبل از اسلام مربوط می کند
ارتفاع قلعه از سطح زمین 25 ذرع است . درباره کارکرد این قعله اطلاع صحیحی در دست نیست . اما بعید نیست که این فضا همواره با فضاهای مجاور آن حاکم نشین و مرکز اداری نظامی شهر بود باشد. مدارک و منافع متعدد به شهر هائی اشاره می کنند که قلعه های مانند نارنج قلعه داشته اند .حمدالله مستوفی در سال 740 هجری دور این قلعه را 4000 گام ذکر کرده است. اصطخری در کتاب خود از وجود پنج هزار قلعه در شهرها و کوهای پارس خبر داده است . اصطخری به آتشکده ای نیز اشاره می کند که بر بالای این قلعه قرار داشته است با توجه به این مطلب احتمال این که این قلعه در قبل از اسلام محل نگاهداری اتش بوده است بسیار است .در دوره صفویه نیز شهرهای متعددی وجود داشته اند که در آن قلعه های موسوم به نارنج قلعه بوده است . این قلاع جنبه نظامی داشته اند . بنا براین با توجه به این نکته و بادر نظر گرفتن خندقی که پیرامون این قلعه بوده است می توان(نارنج قلعه)نایین را هم یکی از قلاع نظامی به حساب آورد


چشمه اسكندریه نیاسر - کاشان

آدرس: نیاسر مکان: طبـیـعی

یکی از آثار جالب و دیدنی نیاسر، چشمه نیاسر و یا چشمه اسکندریه است.آب این چشمه از پای آتشکده جاری می‌شود
آب پاک و زلال از میان شکاف سنگ‌های درون گودالی می‌جوشد. این چشمه یقیناً عامل اصلی ایجاد و تداوم تاریخ چند هزار ساله نیاسر بوده است و اکنون نیز منشأ زیبایی‌های فراوان و منبع اصلی آب شهر و مزارع کشاورزی محل است.

آب این چشمه همسان با آب چشمه سلیمانیه فین است. به نقل از کتاب تاریخ کاشان، اسکندر بن فیلقوس که علم کشف الاسرار داشته و از یاران دانیال نبی بوده محل این چشمه را کشف نمود و به حجاران دستور داد تا آنجا را حفر کنند.آنها هم در یک شبانه روز این چشمه را احداث و احیا نمودند.

آب این چشمه بسیار زلال و مصفا بوده و پس از خروج از دل کوه و در مسیری نسبتاً طولانی بعد از عبور از باغ تالار و باغات به صورت آبشار بسیار زیبایی به پایین و به سمت شهر در حرکت است.این چشمه در تمام طول سال پر آب است و آب آن در تابستان خنک و در زمستان گرم و ولرم است.


کلیسای مریم - اصفهان

آدرس: اصفهان.محوطه‌ میدان بزرگ جلفا مکان: فرهنگی مـذهبـی تاریـخی

اولین ساختمان این کلیسا در سال 1610 ساخته می‌شود که بعد از آن در سال هزار و ششصد و سیزده کاملاٌ ساخته می‌شود

این کلیسا در سال هزار و ششصد و شصت و شش با نقاشی مزین می‌شود و کاشیهای دیوارهای آن بین سالهای هزار و ششصد و پنجاه و یک و هزار و ششصد و شصت و شش به تدریج نصب می‌شود این کلیسا بدون ستون برپا شده است .

این کلیسا دارای نقاشی‌های زیبایی است که بر دیوارهای نمازخانه نقش بسته‌اند در دیوارهای شمالی و جنوبی دو تابلوی رنگ روغن روی بوم وجود دارد اثر یک هنرمند ماهر ونیزی که توسط آقای گراک هدیه شده است که متعلق به سیصد سال پیش هستند .

چون این کلیسا به نام حضرت مریم نام نهاده شده زنها با علاقه‌ی بیشتری به این کلیسا می‌رفتند در قدیم روزهای چهارشنبه دختران و زنها گروه گروه از محله‌های جلفا به این کلیسا می‌رفتند و چهارشنبه‌ی قبل از عید پاک بعضی‌ها پابرهنه به این کلیسا می‌آمدند تا با خوشحالی و شادی حضرت مریم شریک شوند و او را به خاطر قیام حضرت مسیح بشارت دهند .

در قسمت شمالی محوطه‌ی کلیسا کلیساهای کوچکی به نام هاکوب مقدس وجود دارد که خیلی پیشتر از بنای اصلی کلیسا ساخته شده بود تا مردم در آن محل به دعا و نیایش بپردازند .

کلیسای مریم تا سال 1848 به جای ناقوس ، تخته‌ای داشت که از آن استفاده می‌شد ولی در همین سال یعنی هزار و هشتصد و چهل و هشت کشیش بارسق گالستانیان به هنگام بازگشت از هند با خود ناقوسی به جلفا می‌آورد و به جای ناقوس تخته‌ای نصب می‌کند .

محوطه‌ی این کلیسا بعد از کلیسای وانک بزرگترین محوطه را داراست و مراسم بیشتری در این کلیسا برگزار می‌شود .

این کلیسا دارای دو در ورودی است در شرقی و غربی که بیشتر از در غربی آن استفاده می‌شود در غربی دقیقاٌ روبروی در شرقی کلیسای بتلهم باز می‌شود


کلیسای وانک - اصفهان

آدرس: اصفهان.محوطه بزرگ میدان جلفا مکان: فرهنگی مـذهبـی تاریـخی

وانک اولین بار در سال 1604 ساخته شد که البته این بنا خیلی کوچکتر از بنای فعلی و با وسعت کم ساخته شد
ارامنه بعد از کوچ بزرگ یعنی در سال 1605 به دستور شاه عباس دوم به اصفهان آورده شدند . آنها از بدو ورود شروع به ساختن محل زندگی کردند و در وحله‌ی اول کلیساها را بنا کردند .

ارامنه مردمانی بودند که مذهب برایشان اهمیت بسیاری داشت . پس این باعث می‌شد که محلی برای دعا و راز و نیاز با خدای خود داشته باشند . اولین آنها کلیسای وانک بود

سال بعد از ساخت اولیه به خواست و تشویق خلیفه‌ وقت داویراول ( خلیفه شخصی است روحانی که ازدواج نمی‌کند و امور ارامنه در دست اوست این شخص از ارمنستان و یا لبنان که رئوس مذهبی ارامنه هستند انتخاب شده وبه نقاط مختلفی که ارامنه ساکن هستند فرستاده می‌شود )

این مکان ویران شده و جای آن بنایی با طرحی شکوهمند و عظیم ساخته می‌شود .

ساخت این مکان 9 سال به طول می‌انجامد .

و در سال 1664 در زمان سلطنت شاه عباس دوم به اتمام می‌رسد این مکان را برای تعلیم راهبان و اسکان خلیفه بنا می‌کنند این کلیسا و یا دیر آمناپرگیچ ( ناجی همگان ) در جنوب اصفهان در محله‌ جلفا یعنی در میدان بزرگ این محله واقع است ، بنای عظیم و برج ساعت آن از فاصله‌ی دور مشخص است با ایرن این بنا با ذوق و سلیقه‌ی مردمان این منطقه بیشتر آشنا می‌شویم مردمانی که خاک خود را رها کرده وبه سرزمین غریب آورده شدند و اثری چنین زیبا خلق کرده‌اند .

این بنا دو در ورودی دارد که در اصلی دری چوبی بزرگ است که مردم از آن رفت و آمد می‌کنند .

سر در این ورودی منظره‌ای از داخل دیر با کاشی لاجوردی و خاکستری مزین شده بالای تصویر به خط ارمنی این چنین نوشته شده ( دیر ناجی همگان محلی برای راهبان )

بعد از ورود دالانی وجود دارد که در دو طرف دالان دو اتاق وجود دارد که قبلاٌ در آن اتاقها به امور مربوط به ارامنه رسیدگی می‌کردند ولی در حال حاضر یکی به عنوان مغازه‌ای کوچک و دیگری به عنوان اتاق نگهبانی از انها استفاده می‌شود .

دالان ما را به سمت پلکان ورودی راهنمایی می‌کند .

در سمت راست پلکان برج ناقوس واقع است در زیر این برج دو قبر وجود دارد این قبرها مطعلق به سربازی ارمنی و دیگری مطعلق به پیشوای ارمنی است این برج 38 سال بعد از بنای اصلی دیر ساخته می‌شود هزینه‌ی آن را تاجری ارمنی به اسم هوانجان جمالیان متقبل می‌شود .

در سمت راست این بنا ( برج ناقوس ) کتیبه‌ای بزرگ به رنگ آبی مشخص است و دور آن را سنگهای صلیبی احاطه کرده‌اند این سنگهای صلیبی به زبان ارمنی ( خاچ کارم نام دارند یعنی همان سنگ صلیبی ) این سنگها یا خاچ کارها از کلیساهای ویران شده‌ی جلفا به این مکان آورده شده و در این دیوار نصب شده‌اند .

در قسمت سمت چپ برج ناقوس بنای یاد بودی چشم بیننده را به طرف خود جلب می‌کند این بنای یاد بود ، یاد بودی از قتل عام ارامنه است که در سال هزار و نه صد و پانزده به دست ترکان عثمانی صورت گرفته هر ساله در این مکان در روز بیست و سه آوریل مراسم برگذار می‌شود که مردم ( ارامنه ) جمع شده و شمع روشن می‌کنند و یاد شهدای ارمنی را گرامی می‌دارند

موزه کلیسای وانک

این موزه در سال 1871 در کلیسای وانک ساخته شد .بعد از کتابخانه موزه‌ی این کلیسا قرار دارد .

این مکان محل نگهداری اجناس گرانقیمت و نایابی است که در دنیا نظیر آنها وجود ندارد باید گفت که بشر این اموال گرانقیمت و نایاب به وسیله‌ی مردم هدیه شده‌اند که اهدای این اموال بیشتر برای آن بوده که جایگاه مناسبی برای یادگارهای گذشتگان وجود داشته باشد تا آیندگان بدانند پدرانشان که بودند و چه کردند .در این مکان از انجیلهای زیبایی نگهداری می‌شوند که یکی از آن انجیلها کوچکترین انجیل دنیا است که با هفت زبان نوشته شده و هفت گرم وزن دارد


کلیسای بتلهم - اصفهان

آدرس: اصفهان.محوطه‌ میدان بزرگ جلفا مکان: فرهنگی تاریـخی مـذهبـی

بلندترین کلیسای جلفا است و گنبد آن بزرگتر از کلیساهای دیگر است و از نظر نقاشی‌های داخل نمازخانه بهتر از کلیسای وانک است . این کلیسا در سال 1627 بنا شد
بانی این کلیسا شخصی ثروتمند بود به نام خواجه پطروس . خواجه پطرس بانی ساخت میدان بزرگ جلفا نیز هست .

گنبد کلیسای بتلهم دو پوش است 8 پنجره دور گنبد دارد از داخل نمازخانه دور گنبد با نقاشی‌های زیبایی آزین یافته است و سقف آن با گلبوته‌های زیادی زنگاری شده است . محراب آن نسبتاٌ وسیع است و دور تا دور آن 12 تصویر وجود دارد طبق روایات سال خوردگان این کلیسا از روی حسادت بنا شده است .

می‌گویند بانی کلیسای مریم به خادم خود دستور می‌دهد که روز هفته‌ی مقدس خواجه پطروس را به کلیسا راه ندهد به خاطر همین خواجه پطروس بعد از این ماجر خود کلیسایی بنا می‌کند تا به قول معروف پا در کفش آودیک بانی ساختمان کلیسای مریم بکند ، ولی بعضی‌ها نیز می‌گویند چون در روز هفته‌ی مقدس خواجه پطروس به کلیسای مریم می‌رود و جایی برای نشستن نمی‌یابد بنا را بر این می‌دارد که خود کلیسایی بسازد این کلیسا روبروی کلیسای مریم واقع است .

در سال 1970 هنگام تعمیر گنبد کتیبه‌ای یافته می‌شود که نام چند نقاش که نقاشی دیوارهای کلیسا را به عهده داشته‌اند آورده شده بود این نقاشان عبارت بودند از میناس - ماردیروس - آسدوازادور ( میناس یکی از نقاشان مشهور اصفهان بوده است )

این کلیسا دو انجیل خطی دارد که بر پوست نوشته شده‌اند که به سال هزار و صد و هشتاد و هفت میلادی بوده است .

در سمت غرب محوطه‌ی کلیسا قبر خواجه پطروس بانی کلیسا و خواجه غوکاس فرزندش و فرزند خواجه غوکاس قرار گرفته است .

کلیسای بتلهم به خاطر داشتن جاذبه‌ توریستی و به علت فرسودگی در حال حاضر به عنوان یک موزه استفاده می‌شود و مراسم مذهبی در آن انجام نمی‌شود . ولی هر ساله در آخر مرداد ماه بنا بر رسم ارامنه به 12 کلیسای موجود در جلفا سر می‌زنند و در هر کدام از کلیساها شمع روشن کرده دعا می‌خوانند و فقط در همین روز خاص است که این کلیسا شاهد رفت و آمد ارامنه می‌شود


کوه صفه - اصفهان

آدرس: جنوب شهر اصفهان مکان: طبـیـعی تفریـحی

نام کوهی است در منتها الیه جنوب جغرافیایی اصفهان که گاهی خاجیک نیز نامیده می‌شود
خاجیک نام یک ارمنی است که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در نزدیک چشمه در دامنه کوه دکه داشته‌است و مواد خوراکی و غیره به کوهنوردان می‌فروخته است

كوه صفه به ارتفاع 2232 متردر جنوب شهر اصفهان و چسبيده به شهر قرار دارد. كمربندي جنوب اصفهان در سال 1379 افتتاح گرديد و در دامنه اين كوه واقع شده است . جهت دسترسي به كوه از راههاي مختلفي مي توان اقدام كرد كه مرسوم ترين آن از ( سه راه حكيم نظامي ) ميباشد . عليرغم اينكه (سه راه حكيم نظامي) يك چهارراه است همچنان نام آن (سه راه حكيم نظامي) است . خودروهايي كه جهت دسترسي به بيمارستان الزهرا , كلينيك شبانه روزي خانواده و چند پادگان در ايستگاه مربوطه در چهارراه قرار دارند شما را به مبدأ حركت در پارك كوهستاني صفه راهنمايي خواهند كرد.

ديواره هاي كوه صفه :

1-ديواره گل زرد در قسمت شمال كوه قرار دارد

2-ديواره آينه در شرق كوه واقع گرديده است

3-دیواره شاهنشین بالای چشمه خاچیک قرار دارد

4-دیواره بوریل در جنوب غربی قله قرار دارد


پل مارنان - اصفهان

آدرس: درغربی ترین قسمت شهر اصفهان مکان: تاریـخی

این پل دراصل ماربین نام داشته و ازکلمه مهربین اوستایی گرفته شده است

قدمتی برابر تاریخ ساخت پل شهرستان را به این پل نسبت می دهند ولی مدرکی که این موضوع را ثابت کند در دست نیست.

این پل قبل از دوره صفوی بیش از 17 دهانه داشته و اکنون فقط 17 دهانه آن باقی مانده است . در زمان شاه سلیمان صفوی به همت یکی از ثروتمندان ارامنه ملقب به سرفراز تعمییراتی اساسی روی پل انجام گرفت و مدتی پل را به نام سرفراز می خواندند. نامهای دیگر این پل، ماربانان و مادنان می باشند


پل جویی - اصفهان

آدرس: میان پل هاى الله وردیخان و خواجو مکان: تاریـخی تفریـحی

این پل كه با عرض كم و طول حدود 147 متر ساخته شده از مستحدثات دوره شاه‏ عباس ثانى در سال 1065 هجرى است
این پل براى عبور و مرور عامه مردم نبوده بلكه صرفاً وسیله ارتباط باغ هاى سلطنتى در ساحل شمالى و جنوبى رودخانه و محل عبور خانواده شاه ‏صفوى و امراء و اشراف و مهمان ‏ها و سفرایى بوده كه (در بناهاى باشكوه این باغ ها كه امروزه چیزى از آنها باقى نمانده) با شاه ‏عباس دوم ملاقات داشته‏ اند.

این پل میان پل هاى الله وردیخان و خواجو بنا شده و وسیله اتصال و ارتباط باغهاى سلطنتى واقع در شمال و جنوب رودخانه زاینده بوده است، و چون جوى كوچك سنگى روى این پل تهیه شده بود كه آب از آن عبود كند با این نام مشهور شده است. آن جوى كوچك ظریفى از سنگ بوده كه در عهد صفویه بر روى پل تعبیه كرده بودند و این جوى، آب را از طرفى به طرف دیگر پل جارى مى ‏كرده است. این پل بیست و یك دهانه دارد كه با سنگ و آجر بنا شده است. ولى در سالهاى اخیر جوى پر و مسطح گردیده است. نسبت به ثبت تاریخى این پل اقدام گردیده است ولى تاكنون به ثبت نرسیده است


پل خواجو یا پل شاهی - اصفهان

آدرس: انتهای جنوبی خیابان چهار باغ خواجو مکان: تفریـحی تاریـخی

این پل به امر شاه عباس دوم در سال 1060 هـ.ق بر روی ویرانه‌های پلی از دوره تیموری به صورت امروزی آن ساخته شد. این پل در عصر صفویه یکی از زیباترین پلهای جهان بشمارمی رفت
در وسط پل، ساختمانی شامل چند اتاق مزین به نقاشی دارد و این اتاقها اختصاص به بزرگان و امرائی داشت که به هنگام ایجاد دریاچه مصنوعی مسابقات شنا و قایقرانی را تماشا می‌‌کرده اند. پل خواجو به دلیل معماری و تزئینات کاشیکاری بر سایر پلهای زاینده رود برتری دارد.

دف شاه عباس دوم از احداث این پل ارتباط دو قسمت محله خواجو و دروازه حسن آباد به تخت فولاد و راه شیراز بود .بنابراین به پل حسن آباد و پل شیراز معروفیت پیدا کرد. این پل با طول 133متر و عرض 12متر ،همراه با تزئینات کاشیکاری فراوان از آثار بسیار ممتاز اصفهان است بطوریکه کلیه جهانگردانی که در دوره‌های مختلف به اصفهان آمده‌اند زیبائیهای پل خواجو را وصف کرده و آن را در زمره شاهکارهای مسلم معماری ایرانی، اسلامی به شمار آورده اند

[آبجی]

پل شهرستان - اصفهان


آدرس: انتهای خیابان مشتاق دوم مکان: تفریـحی تاریـخی
این پل در زمان ساسانیان بنا گردیده و در زمان دیلمیان و سلجوقیان تعمیر و مرمت شد


قدیمی‌ترین پل زاینده رود پل شهرستان است که در ۴ کیلومتری شرق اصفهان قرار داشته و اکنون در محدوده شهر است

علت آنکه این پل شهرستان نامیده می‌‌شود این است که در روستایی به همین نام در شرق اصفهان واقع شده بود.

این پل در نزدیکی بقعهٔ الراشد بالله خلیفهٔ عباسی قرار دارد که در سال ۵۳۲ (قمری) در اصفهان به دست یکی از فدائیان اسماعیلی کشته شد. این پل در واقع یک پل جنگی و نظامی بوده و به لحاظ اینکه تاریخ ساخت آن پیش از اسلام است بسیار دارای اهمیت می‌‌باشد


منار جنبان - اصفهان


آدرس: 5کیلومتری غرب اصفهان در جاده اصفهان به نجف آباد مکان: تفریـحی تاریـخی
منارجنبان یکی از آثار تاریخی مشهور ایران است این بنا دارای یک ایوان و دو مناره است که مزار یکی از صلحا و زهّاد مشهور قرن هشتم هجری به نام عمو عبدالله کارلادانی است

در سر راه اصفهان به نجف آباد قریه ای است که آن راکارلادان می گویند. امروز این روستا جزئی از شهر اصفهان به شمار می رود. در این قریه بنائی وجود دارد این بنا دارای یک ایوان و دو مناره است که مزار یکی از صلحا و زهّاد مشهور قرن هشتم هجری به نام عمو عبدالله کارلادانی است.تاریخی که بر فراز سنگ عمو عبدالله نوشته شده و سال 716 هجری را نشان می دهد مبین این نکته است که این عارف بزرگ در زمان سلطان (محمد خدابنده) ایلخان مسلمان می زیسته است ایوان منارجنبان یکی از آثار تک ایوانی دوران ایلخانی است اما برخی از محققین عقیده دارندکه مناره ها بعداً به ایوان مزبور افزوده شده است.

نکته ای که باعث شهرت منارجنبان شده و هر مسافری را برای بازدید از آن ترغیب میکند این است که حرکت دادن یک مناره نه تنها مناره دیگر را به حرکت در می آورد بلکه تمامی ساختمان مرتعش می شود.

بسیاری از معماران و مهندسان درباره جنبش مناره ها به اظهار نظر فنی و مهندسی پرداخته اند اما برخی نیز می گویند هیچ دلیل منطقی برای تحرک مناره ها ارائه نشده است. جهانگردانی که به نقاط مختلف دنیا سفرکرده اند در مشاهدات خود مناره هائی را معرفی کرده اندکه در نقاط دیگر جهان همین خصوصیت را داشته اند.

اما قدر مسلم اینکه منارجنبان اصفهان وجه تمایزی با سایر مناره های متحرک دارد و آن این است که گذشته از حرکت مناره ها سایر قسمت های بنا نیز حرکت می کند. ارتفاع ایوان مقبره عمو عبدالله اط سطح زمین بقعه 10 متر و ارتفاع هریک از دو مناره 7/5 متر است.

در این ایوان مزار عمو عبدالله قرار دارد و راه صعود به بام و مناره ها نیز به وسیله درگاه کوچکی است که با پلکانی مارپیچ به بام مربوط می شود این بنا از نقطه نظر معماری ، دارای ارزش فراوانی است . یکی از ویژگیهای این بنا این است که اگر یکی از مناره ها تکان داده شود ، مناره دوم و تمام ساختمان تکان و حرکت بسیار محسوس دارد. مسئله بسیار مهم این است که این بنا را برای تکان دادن نساخته اند وتکان دادن زیاد آن موجب ویرانی بنا می گردد.


میدان نقش جهان - اصفهان


آدرس: میدان امام مکان: تفریـحی تاریـخی
پیش از آن‌که شهر اصفهان به پایتختی ایران صفوی برگزیده شود در این میدان باغی گسترده وجود داشته است بنام «نقش جهان». در دوره شاه عباس اول، آن باغ را تا حدود امروزی آن گسترش داده‌اند

در پیرامون آن مشهورترین و عظیم‌ترین بناهای تاریخی اصفهان مانند مسجد شاه (در ضلع جنوبی)، مسجد شیخ لطف‌الله (در ضلع شرقی)، عمارت عالی‌قاپو (در ضلع غربی) و سردر قیصریه (در ضلع شمالی) ساخته شده است. طول این میدان از شمال به جنوب بالغ بر ۵۰۰ متر و عرض آن حدود ۱۶۵ متر است.

این میدان در سدهٔ یازدهم هجری قمری (سدهٔ هفدهم میلادی) یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های جهان بوده است و در دوره شاه عباس و جانشینان او محل بازی چوگان، رژهٔ ارتش، چراغانی، و محل نمایشهای گوناگون بوده است. دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در شمال و جنوب میدان از شکوه دیرین آن حکایت می‌کند.

شرح مفصل این میدان را جهانگردان نامدار اروپایی مانند شوالیه شاردن فرانسوی، تاورنیه، پی‌یترو دولاواله، سانسون، انگلبرت کمپفر و دیگران که در روزگار صفوی از پایتخت ایران دیدن کرده‌اند، بدست داده‌اند.

معمارچیره دست اصفهان استاد علی اکبر اصفهانی ساخت مسجد امام و عالی قاّّبو رابر عهده داشته است. بر در مسجد امام این "ماده تاریخ" نوشته شده است

فکر تاریخ کرد راغب و گفت «شد در کعبه در صفاهان باز»

که با محاسبهٔ حروف ابجد مصراع دوم این شعر تاریخ اتمام ساخت این مسجد به دست می‌آید


مجموعه تاریخی بازار - کاشان


آدرس: بازار کاشان مکان: تاریـخی
قدمت بازار را مربوط به دوران سلجوقی می دانند، لکن دوران اوج بازار مربوط به زمان صفویه است.غالب سیاحان وجهانگردانی که درعصر صفویه و قاجاریه به ایران آمده و از کاشان دیدن کرده اند عظمت و شکوه و رونق بازار کاشان را ستایش کرده اند

یکی از اهم آثار تاریخی ودیدنی کاشان مجموعه تاریخی بازار است که از تقاطع خیابان باباافضل و میدان کمال الملک تا حدود دروازه دولت ادامه دارددرمجموعه تاریخی بازار علاوه بر راسته بازارهای اصلی نظیر:مسگرها، زرگرها، کفاش ها، بزازها و بازارچه های میانچال، ملک، ضرابخانه و رنگرزها؛ مساجد، بقاع، کاروانسراها، تیمچه ها، حمامها وآب انبارهای متعدد ومختلفی وجود دارد که هر یک از آنها در دوره خاصی ساخته شده اند.

چنانچه از طرف میدان تاریخی فیض وارد بازار شویم در قسمت شرقی بازار مسگرها مشتمل بر کاوانسرای ذغالی ها(888 ه.ق) وکاروانسرای میرپنج وسرای غفارپور ومسجد و حسینیه رباط قراردارد.

از سمت غرب که به بازار وارد شویم از ابتدای بازار تا انتهای آن که بازارچه پانخل نامیده می شود بناهای زیبا و تاریخی زیر را در مجموعه بازار دیدن خواهیم نمود:

کاروانسرای گمرک، کاروانسرای نو، سرای نراقی ها، سرای بروجردیها، آب انبار بالا بازار، مسجد بالا بازار، حمام خان، سرای زرکشها، سرای قمی ها، قیصریه، سرای آب انبار، سرای چهارگوش، تیمچه حاج محمد صادق، تیمچه معروف، زیبا ودیدنی امین الدوله، مدرسه ومسجد میانچال، مسجد تبریزی ها، سرای ملک، تیمچه سیدآقا، مسجد کفش دوزها، زیارت درب زنجیر، آب انبار درب زنجیر، مدرسه و مسجد امام خمینی، زیارت شاه سلیمان، آب انبار گذرنو، مسجد گذرنو، حمام گذرنو، حسینیه پانخل و بقعه امامزاده قاسم.ضمنا مراکز مختلف فرش فروشی و صنایع دستی وسوغات کاشان نیز در بازارموجود است.

تیمچه امین الدوله

این بنا که در یکی از نقاط مرکزی بازار قرار دارد متعلق به دوره قاجاریه است که به دستور یکی از رجال نامدار آن عصر به نام فرخ خان غفاری ملقب به امین الدوله و با معماری استاد علی مریم دراواخر قرن سیزدهم قمری(1285) ساخته شده است.این بنای با شکوه درسه طبقه و با طول وعرض زیاد بنا گردیده است.همه ساله درایام سوگواری حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) این تیمچه میعادگاه گروهها و هیئات مذهبی کاشان می باشد


مجموعه خانه های عباسیان - کاشان


آدرس: کوی سلطان امیراحمد کاشان مکان: تاریـخی
در سال 1252 ه.ق ساخته شده است.مجموعه خانه های تاریخی عباسیان به تحقیق و طبق نظر نخبه ترین کارشناسان معماری، جزو برجسته ترین آثار معماری اسلامی است

و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران اسلامی است

این مجموعه مشتمل بر5 حیاط وگودال باغچه بوده است که پس ازفوت مالک اولیه به مرور از هم تفکیک و به صورت 5 باب خانه مستقل از هم درآمد.در سالهای اخیر با همت و تلاش مسوولان ذیربط 4باب از 5 باب خانه خریداری وبازسازی شده است.

از4 باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها به صورت دوطبقه با حیاط مسقف و چهارمی که در اصل باغچه بوده است به صورت حیاط سنتی است.

خانه های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی وغنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی وکاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر:رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک دراوج زیبایی وظرافت می باشد


مدرسه چهار باغ - اصفهان


آدرس: اصفهان.خ.چهارباغ مکان: فرهنگی تاریـخی
مدرسه چهارباغ كه به نام مدرسه مادرشاه نیز نامیده مى‏شود، آخرین بناى تاریخى باشكوه عهد صفویه در اصفهان است كه براى تدریس و تعلیم طلاب علوم دینى در دوره شاه‏ سلطان حسین از سال 1116 تا 1126 هجرى ساخته شده است

مدرسه چهارباغ از لحاظ كاشى‏كارى انواع مختلف این فن را در خود جاى داده و در حقیقت موزه كاشى‏كارى اصفهان مى‏باشد كاروان‏سراى مادرشاه كه مجلل ‏ترین اقامتگاه مسافرین سه قرن پیش بوده هم‏ اكنون تبدیل به مهمان‏سراى عباسى شده و از لحاظ سبك معمارى در بین هتل هاى دنیا در زمان حاضر بى‏نظیر و منحصر به فرد است.

‏مدرسه چهارباغ كه به نام مدرسه سلطانى و مدرسه مادر شاه نیز نامیده مى‏شود آخرین بناى تاریخى با شكوه عهد صفویه در اصفهان است كه براى تدریس و تعلیم طلاب علوم دینى و در دوره آخرین پادشاه صفویه شاه سلطان حسین از سال 1116 تا1126 هجرى ساخته شده و درختهاى چنار كهنسال و نهر آبى كه در آن جریان دارد بر زیبایى تزئینات نفیس كاشیكارى آن افزوده و بناى مزبور را بسیار فرح بخش و روح نواز نموده است.

گنبد مدرسه چهار باغ بعد از گنبد مسجد شیخ لطف الله قرار دارد ولى در مجلل آن كه با طلا و نقره تزیین شده از لحاظ زرگرى و طلاكارى و طراحى و قلمزنى در نظر استادان بزرگ امروز این فن شاهكارى از صنایع ظریفه است و نظیر ندارد. مدرسه چهارباغ از لحاظ كاشیكارى هم انواع مختلف این فن را مانند كاشیهاى هفت رنگ و معرق و گره سازى و پیلى و معقلى واجد است. محراب با شكوه و منبر یكپارچه مرمرى و حجره مخصوص شاه سلطان حسین كاشیكارى معرق اطراف گنبد و داخل مدرسه و درها و پنجره ‏هاى چوبى آلب برى شده از قسمت هاى بسیار جالب و تماشایى این بناى نفیس تاریخى است.


مسجد و مدرسه آقابزرگ - کاشان


آدرس: خیابان فاضل نراقی کاشان مکان: تاریـخی مـذهبـی فرهنگی
یکی از باشکوهترین و زیباترین مساجد دوره قاجار در ایران بشمار می آید بنیان گذار این بنای عظیم محمدتقی خانبان بوده است


که آنرا جهت نماز جماعت و محل درس وبحث ملامهدی نراقی دوم ملقب به آقابزرگ در در طبقه تحتانی(مدرسه)وفوقانی (مسجد) بنا نهاده است.این مسجد دارای سردر زیبائیست که سقف آن با مقرنس های معلق گچی و نقاشی تزئین یافته ودیوارهای جلوخان از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه های طرفین درگاه با کاش های خشتی الوان پوشیده شده است

هیئت اصلی بنا وگنبد وبارگاه با شکوه آن بواسطه عظمت ساختمان و طرح عالی ونقشه بی نظیر بخصوص دقایق و فنون معماری اصیل ایرانی که در آن بکاربرده شده یکی از مهمترین بناهای ایرانی اسلامی بشمار می رود

بعد از در ورودی هشتی بسیار زیبایی قرار دارد که سقف آنرا با آجر وکاشی مقرنس طاق بندی نموده اند. دودهلیز مسقف عریض به صحن و سرای مسجد و مدرسه اتصال داده شده است که در این دهلیزها دو حجره برای خادم و روی آن چهار بالاخانه در طرفین سرسرا ساخته اند بطوریکه نمای این جبهه سر دراز داخل محوطه مسجد نمودار چهر طبقه ساختمان می باشد

مسجد آقابزرگ از نظر پلان جزو مساجدی است که دارای سه شبستان می باشد و نکته مهم وقابل توجه در این محل تلفیق مسجد و مدرسه است. تمامی بنا با آجر ساخته شده تزئینات بکاررفته درآن عبارتند از : کتیبه های گچی وکاشی ,مقرنس های گچی زیبا همراه با کاشیکاری و نقاشی وتلفیق آجر وکاشی که بدان جذابیت خاصی بخشیده است


مسجد امام - اصفهان


آدرس: ضلع جنوبی میدان نقش جهان مکان: فرهنگی تاریـخی
این مسجد كه در ضلع جنوبى میدان امام قرار دارد در سال 1020 هجرى به فرمان شاه‏ عباس اول در بیست و چهارمین سال سلطنت وى شروع شده و تزئینات و الحاقات آن در دوره جانشینان او به اتمام رسیده است

معمار مهندس آن استاد على‏اكبر اصفهانى و ناظر ساختمان محب‏على بیك الله بوده‏ اند. این مسجد شاهكارهاى جاویدان از معمارى، كاشى‏كارى و نجّارى در قرن یازدهم هجرى است.از نكات‌ جالب‌ توجه‌ این‌ مسجد، انعكاس‌صوت‌ در مركز گنبد بزرگ‌ جنوبی‌ آن‌ است‌. ارتفاع‌ گنبد مسجد 52 متر و ارتفاع‌ مناره‌های‌ داخل‌ آن ‌48 متر وارتفاع‌ مناره‌های‌ سردر آن‌ در میدان‌ نقش‌ جهان 42 متر است‌. قطعات‌ بزرگ‌ سنگ‌های‌ مرمر یكپارچه‌ وسنگاب‌های‌ نفیس‌، از دیدنیهای‌ جالب‌ این‌ مسجد است‌. كتیبه سر در مسجد به خط ثلث علیرضاى عباسى و مورخ به سال 1025 حاكى از آن است كه شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا كرده و ثواب آن را به روح جدا اعظم خود شاه طهماسب اهدا نموده است. در ذیل این كتیبه به خط ثلث محمد رضا امامى، كتیبه دیگرى نصب شده كه به موجب آن مقام معمارى و مهندسى معمار مسجد شاه استاد على اكبر اصفهان و ناظر ساختمان محب على بیكالله تجلیل شده است. مسجد شاه یكى از شاهكارهاى معمارى و كاشیكارى و حجارى ایران در قرن یازدهم هجرى است و آخرین سال تاریخى كه در مسجد دیده مى‏شود سال 1077 هجرى یعنى آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و 1078 هجرى یعنى اولین سال سلطنت شاه سلیمان است و معلوم مى‏دارد كه اتمام تزیینات مسجد در دوره جانشینان شاه عباس كبیر یعنى شاه صفى و شاه عباس دوم و شاه سلیمان صورت گرفته است. كتیبه‏هاى مسجد شاهكار خطاطان معروف عهد صفویه مانند علیرضا عباسى و عبدالباقى تبریزى و محمد رضا امامى است. تزیینات عمده این مسجد از كاشیهاى خشت هفت رنگ است. در مدرسه جنوب غربى مسجد قطعه سنگ ساده‏اى به شكل شاخص در محل معینى تعبیه شده است كه ظهر حقیقى اصفهان را در چهار فصل سال نشان مى‏دهد و محاسبه آن را شیخ بهائى دانشمند فقیه و ریاضیدان معروف عهد شاه عباس انجام داده است. از نكات جالب در مسجد شاه انعكاس صورت در مركز گنبد بزرگ جنوبى است ارتفاع گنبد عظیم مسجد شاه 52 متر و ارتفاع مناره‏هاى داخل آن 48 متر و ارتفاه مناره‏هاى سردر آن میدان نقش جهان 42 متر است. قطعات بزرگ سنگهاى مرمرى یكپارچه و سنگابهاى نفیس از دیدنیهاى جالب مسجد شاه است.

این مسجد كه ساختمان آن در سال 1020 هجرى قمرى آغاز و در سال 1025 به پایان رسید و براى تزیین آماده شد، از مهمترین مساجد عصر صفویه و در ضلع جنوبى میدان نقش جهان واقع است. تزیینات این مسجد كه از سال 1025، زمان سلطنت شاه عباس اول، آغاز شد تا زمان سلطنت دو تن از جانشینان او (صفى و عباس دوم) نیز ادامه یافت. معمار این بنا استاد على اكبر اصفهانى است كه نام او به عنوان مهندس و معمار در كتیبه سردرمسجد به خط ثلث آمده است.

كتیبه سر در با شكوه مسجد به خط علیرضا عباسى خوشنویس نامدار عصر صفویه است كه تاریخ آن سال 1025 ذكر شده است.

اسپرهاى طرفین در ورودى 8 لوحه با نوشته هایى مشكى بر زمینه فیزوه‏اى دارند كه در هر یك از این اسپرها 4 لوحه كار گذاشته شده. در جلو خان سردر مسجد نیز كتیبه هایى با عبارات و اشعارى وجود دارد. تخت سنگ بزرگى نیز در ضلع غربى جلوخان هست كه از نوشته‏ هاى آن تنها بسم الله الرحمن الرحیم به جا ماند. كتیبه نماى خارجى سردر، خط ثلث سفید بر زمینه كاشى خشت وجود دارد.

اشعارى به خط نستعلیق در اصلى مسجد را كه پوشش نقره و طلا دارد. زینت بخشیده است در این اشعار سال اتمام و نصب در 1038 تا 1052 ذكر شده است. اشعار فوق الذكر 16 بیت است كه هشت بیت آن بر یك لنگه و هشت بیت دیگر بر لنگه دیگر آن به طور برجسته نقش بسته است. این در، در ضلع جنوبى واقع است.

كتیبه‏ هاى داخل مسجد را خوشنویسانى چون عبدالباقى تبریزى، محمد صالح اصفهانى محمد رضا امامى و محمد غنى نوشته‏اند كه از آن جمله‏اند: كتیبه ایوان بزرگ مسجد و اطراف محوطه زیرگنبد به خط عبدالباقى تبریزى كتیبه بالاى محراب مرمرى به خط محمد صالح اصفهان، كتیبه‏هاى چهلستون شرقى گنبد جنوبى به خط محمد رضا امامى و كتیبه داخل ایوان شمالى مسجد به خط عبدالباقى تبریزى.

این مسجد عظیم داراى دو شبستان قرینه در اضلاع شرقى و غربى صحن است. یكى از این شبستانها (شبستان شرقى) بزرگتر اما ساده و بى تزیین است و دیگرى (شبستان غربى) كوچكتر است اما تزییناتى با كاشیهاى خشت هفت رنگ دارد و محراب آن نیز از زیباترین محرابهاى مساجد اصفهان است.

در دو زاویه جنوب غربى و جنوب شرقى دو مدرسه به طور قرینه قرار دارد كه مدرسه زاویه جنوب شرقى را كه حجره‏هایى نیز براى سكونت طلاب دارد، مدرسه ناصرى و مدرسه زاویه جنوب غربى را سلیمانیه مى‏نامند.

ارتفاع ایوان بزرگ جنوبى مسجد 33 متر است و دو مناره در طرفین آن قرار گرفته‏اند كه ارتفاع هر یك از آنها 48 متر است. این دو مناره با كاشى تزیین شده‏اند و نامهاى محمد و على به طور تكراراى به خط بنایى بر بدنه آنها نقش بسته است.

گنبد بزرگ مسجد تزئینات جالبى از كاشیكارى دارد و نیز دارى كتیبه‏اى به خط ثلث سفید بر زمینه كاشى خشت لاجوردى است


مسجد جامع - اصفهان


مکان: فرهنگی تاریـخی
از آثار تاریخى بعد از ورود اسلام به ایران بوده كه در قرن چهارم هجرى بناگذارى شده و در دوره‏ هاى سلجوقیان، آل ‏مظفر و شاه‏ عباس اول بر ابعاد ان افزوده شده است

در جاى جاى مسجد، غیر از سبك هاى مختلف معمارى، انواع خطوط و نظم و نثر قابل ‏مشاهده است

این‌ مسجد مجموعه‌ای‌ از ساختمان‌ها و آثار هنری‌ دوره‌های‌ بعد از اسلام‌ در ایران‌است‌. بخش‌های‌ جالب‌ توجه‌ این‌ مسجد عبارتند از

صفه‌های‌ كوچك‌ سمت‌ راست‌ دالان‌ و رودی‌ همراه‌ با ستون‌های‌ مدور و گچ‌ بری‌های‌ زیبا كه‌ از آثار دوره ‌دیلمی‌ در قرن‌ چهارم‌ هجری‌ قمری‌ است - گنبد خواجه‌ نظام‌ الملك‌، وزیر ملكشاه‌ سلجوقی‌ كه‌ در سال‌های‌ 465 تا 485 ه. ق‌ ساخته‌ شده‌ است‌. چهل‌ستون‌ ضلع‌ غربی‌ این‌ گنبد در دوره‌ شاه‌ عباس‌ اول‌ به‌ ساختمان‌های‌ مسجد افزوده‌ شده‌ است‌ - چهل‌ ستون‌ كه‌ در سمت‌ چپ‌ دالان‌ ورودی‌ واقع‌ شده‌، از آثار دوره‌ پادشاهان‌ آل‌ مظفر است‌ - ساختمان‌ ایوان‌ جنوبی‌ مسجد از قرن‌ ششم‌ و تزئینات‌ داخل‌ و خارج‌ آن‌ از قرن‌ هشتم‌، نهم‌، دهم‌ و یازدهم‌هجری‌ قمری‌ است‌. دو مناره‌ این‌ ایوان‌ در عهد حسن‌ بیك‌ تركمان‌ افزوده‌ شده‌ و بانی‌ تعمیرات‌ و الحاقات‌ این‌مسجد «ابونصر حسن‌ عبادر» است - تزئینات‌ كاشی‌ كاری‌ اطراف‌ صحن‌ كه‌ از آثار دوره‌ حسن‌ بیك‌ تركمان‌ است‌ - ایوان‌ شرقی‌ مسجد باگچ‌ بری‌های‌ زیبا از آثار دوره‌ سلجوقی‌ است - صفه‌ عمر در شرق‌ این‌ ایوان‌ در دوره‌ قطب‌ الدین‌ محمود، شاه‌ آل‌ مظفر، به‌ وسیله‌ «مرتضی‌ بن‌ الحسن‌ العباسی‌الزینبی‌» ساخته‌ شده‌ است‌ - ایوان‌ غربی‌ مسجد با تزئینات‌ كاشی‌ كاری‌ از آثار قرن‌ ششم‌ هجری‌ است‌ كه‌ در دوره‌ شاه‌ سلطان‌ حسین‌ صفوی‌تعمیر و دوباره‌ تزئین‌ شده‌ است - ایوان‌ شمالی‌ مسجد، معروف‌ به‌ صفه‌ درویش‌ از قرن‌ ششم‌ و كتیبه‌ گچ‌ بری‌ داخل‌ آن‌ از دوره‌ شاه‌ سلیمان‌صفوی‌ است‌. چهل‌ ستون‌های‌ شمال‌ و شرقی‌ آن‌ از قسمت‌های‌ جالب‌ و دیدنی‌ این‌ بنای‌ عظیم‌ تاریخی‌ بشمارمی‌رود - اثر تاریخی‌ مسجد جمعه‌، گنبد تاج‌ الملك‌ است‌ كه‌ بانی‌ آن‌ «ابوالغنائم‌ تاج‌ الملك‌ خسرو فیروز شیرازی‌» یكی‌ از وزیران‌ ملكشاه‌ سلجوقی‌ است‌ كه‌ در سال‌ 481 ه.ق‌ ساخته‌ شده‌ است - ساختمان‌ حوض‌ وسط‌ مسجد نیز در زمان‌ سلطنت‌ شاه‌ محمد خدابنده‌ صفوی‌، به‌ وسیله‌ «یوسف‌ آقا» بنا شده‌ است

این بنا با عظمت خاموش و جدى واسرار آمیزش یكى از زیباترین آثار معمارى جهان است در اینجا تذكار چند نكته لازم است :

1- بعضى از بازدیدكنندگان ابنیه تاریخى اصفهان تصور كرده‏اند كه دو گنبد شمالى و جنوبى مسجد جمعه در اصل آتشكده بوده و بدیهى است این اشتباه از آنجا ناشى شده كه سبك ساختمان گنبدهاى نظام الملك و تاج الملك در جنوب و شمال مسجد جمعه از سبك معابد ایرانى در دوره ساسانیان اقتباس شده است.

در قرون اولیه اسلامى كه ایرانیان تدریجاً به دین اسلام گرویدند به فكر ساختن مساجد باشكوه افتادند وچون قرنها در ساختن ابنیه و عمارات مختلف سابقه داشتند مساجد را به سبك معمارى اصیل ایران ساختند و تزیین كردند، به این جهت از نظر سبك مشابهت زیاد بین مساجد اولیه و معابد دوره ساسانى موجود است و هین كیفیت در نظر اول تولید اشتباه مى‏نماید. كتیبه‏هاى داخل این گنبدها شامل آیات قرآنى و كتیبه‏هاى ساختمانى به نام پادشاهان و وزراى وقت است.

2- در آثار تاریخى موجود مسجد جمعه اصفهان غیر از سبك‏هاى مختلف معمارى انواع خطوط كوفى و ثلث و بنایى و نستعلیق راهم مى‏توان مطالعه نمود.

3- مسجد جمعه درهاى متعدد دارد ولى از همه آنها جالبتر در شمال شرقى مسجد و قدیمی ترین سردر مسجد مورخ به سال 515 هجرى است و كتیبه كوفى سردر كه خوشبختانه قسمت بیشتر آن باقى مانده است از تعمیرات مسجد پس از حریقى كه به وسیله اسماعیلیه در آن صورت گرفته است حكایت مى‏كند وبعد سردر باشكوه دیگرى است كه در جنب گنبد تاج الملك واقع شده و از الحاقات دوره محمود شاه آل مظفر و مورخ به سال 768 هجرى است


مسجد سید - اصفهان


مکان: فرهنگی تاریـخی
مسجد سید بزرگترین و مشهورترین مسجد اصفهان از قرن سیزدهم هجری است

که به دستور(حجت الاسلام حاج سیدباقر شفتی ) از علمای بزرگ امامیه که در دوره سلطنت محمدشاه قاجار می زیسته بنا شده است ، در تزئینات کاشیکاری با طرح گلدان و منظره هائیکه نما یش داده شده است . رنگ قرمز روشن نقش عمده ای دارد و این همان رنگی استکه در مساجد دیگر دوره قاجار مانند مسجد رحیم خان و مسجد رکن الملک نیز مشاهده می شود . آرامگاه (سید حجه الاسلام )که بسیار مجلل و باشکوه بنا شده است ، در گوشه شمال شرقی صحن مسجد قرار دارد . در این مسجد تاریخهای متعددی از سال 1255 تا1311 هجری دیده می شودکه کتیبه های آن به خط محمدباقر شریف شیرازی است . تزئینات داخل گنبد آرامگاه ، از نوع تزئینات گچبری ، آئینه کاری و طلاکاری است که به همراه ضریح نقره و طلاکوب آن با خطوط بسیار زیبا از قسمتهای تماشائی این مسجد می باشد .

[آبجی]

قلعه مرنجاب، كاروانسرايي است در كوير كه در مسير راه ابريشم قرار دارد و در گذشته كاروانها براي سفر به خراسان، اصفهان، ري و بالعكس از اين مسير مي گذشتند و از آب قنات نزديك اين قلعه سيراب مي‌شدند.

كاوانسراي شاه عباسي

اين قلعه در كنار درياچه نمك در قلب كوير ساخته شده است. درباره دليل ساخت اين قلعه و كاروانسرا در كنار درياچه نمك، نقل است كه شاه عباس با وجود ايجاد كاروانسرا و قلعه هاي متعدد در سراسر كشور، در اين منطقه تأسيسات دفاعي تعبيه نكرده بود، چون تا آن زمان دشمنان به خاطر درياچه نمك و گستره كوير، از اين سوي به پايتخت هجوم نبرده بودند. حمله ازبكها و افغانها از طريق درياچه نمك به كاشان كه تا اصفهان پيش رفتند، شاه عباس را به صرافت انداخت تا در سال 1012 قمري سريعا يك پايگاه نظامي در اين منطقه ايجاد كند و جلوي تهديد را بگيرد.

قنات كنار كاروانسرا كه بركه بزرگي به وجود آورده است، آب شيرين دارد و اين در كوير نمك و شوره‌زار يك معجزه است، معجزه اي بي‌مانند كه رازش هنوز فاش نشده است.

بالاي كاروانسرا به شكل سنگرهاي ديدباني است و ذكر شده كه هميشه 500 پاسدار مسلح در قلعه حضور داشتند و امنيت عبور كالا از چين به اروپا و بر عكس را در اين منطقه تأمين مي‌كردند. قنات كنار كاروانسرا كه بركه بزرگي به وجود آورده است، آب شيرين دارد و اين در كوير نمك و شوره‌زار يك معجزه است، معجزه اي بي‌مانند كه رازش هنوز فاش نشده است.

كاروانسراي مرنجاب در ارتفاع 810 متري از سطح درياي آزاد و در حاشيه جنوبي درياچه قم واقع شده است.

وضعيت اقليمي

كاروانسراس مرنجاب در مرنجاب از دهستانهاي شهرستان آران و بيدگل واقع شده است.

در منطقه كويري آران و بيدگل، باد مثل هر منطقه كويري ديگر، يك عامل تعيين كننده اقليمي است. باد، هم در شكل دهي به وضعيت طبيعي كوير و هم در شيوه زندگي انسان بيابان نشين تأثير تعيين كننده دارد. بادهاي نامطلوب بزرگترين آفت كوير و باد مطلوب، نسيمي از بهشت است كه كوير تفتيده را شاداب و با طراوت مي‌كند. متأسفانه در اين منطقه جز دو باد شهرياري و باد شمال، ساير بادها چون باد خراسان، باد قبله، باد طوفان، باد سياه و بويژه باد لوار از بادهاي نامطلوب محسوب مي‌شوند.

در منطقه آران و بيدگل همه چيز شكل و نمود كويري دارد و هر پديده‌اي، طبيعي يا انساني، آيينه كوير است.

چگونه به مرنجاب برويم؟

جاده آران و بيدگل به مرنجاب و دستكن يكي از راههاي ارتباطي است كه اصفهان را به شهرهاي كاشان، يزد، مشهد و تهران متصل مي‌ساخته است. در زمان صفويه مسير اصفهان(پايتخت) و مشهد اهميت خاصي داشته است.

مسير مرنجاب، اصفهان را از طريق كاشان به جاده سنگفرش اصفهان-مشهد متصل مي‌كرده است.

اين مسير از گرمسار به طرف پايين منحرف شده و تا سياهكوه ادامه مي‌‌يابد و به جاده دستكن متصل مي‌شود. دستكن در ادامه مسير مرنجاب، محل انشعاب جاده‌اي بوده كه كاشان را به گرمسار و ورامين مرتبط مي‌ساخته و شاخه‌اي به طرف اردستان و شاخه‌اي به جانب يزد ادامه مي‌يافته است.

مجموعه اين مسيرها به عنوان جاده‌هاي فرعي براي اتصال به جاده ابريشم در بخشي كه دامغان را به ري متصل مي‌كرد، عمل مي‌كرده است.

دوست‌داران آسمان که از آلودگي نوري شهرها و گستردگي آن گريزان هستند به اين کاروانسرا مي‌آيند تا در بام اين بنا و در زير آسماني صاف و تاريک شبي را به رصد بپردازند.

مجموعه تمامي زيباييهاي اين جاده، قلعه مرنجاب و قنات آب شيرين حوالي قلعه باعث شده است كه همه ساله بر تعداد مشتاقان ديدار اين منطقه افزوده شود. همچنين به علت نزديک بودن اين کاروانسرا به شهرستان آران و بيد گل بازديد کنندگان بسياري در سال از آن ديدن مي‌كنند.

کاروانسراهاي مرنجاب،قصر بهرام، ده نمک، سرخه و چندين کاروانسراي ديگر در اين مسير است. کاروانسراي مرنجاب و قصر بهرام در راه سياه کوه و جاده کويرنمک قرار دارد. نام کاروانسرا بر اساس نام منطقه که به کوير مرنجاب شهرت دارد گذاشته شده است. مرنجاب از شرق به دشت کوير و از جنوب شرقي به دو کوه يخاب و کوه لطيف منتهي مي‌شود. کاروانسراي مرنجاب ميزبان دوست‌‌داران تاريخ و طبيعت است که به آن جا مي‌آيند تا در سکوتي وصف ناشدني به گردش در کوير مرنجاب بپردازند و چند ساعتي را به دور از زندگي شهري سپري و به تاريخ سفر کنند. اما به جز آنها گروه ديگري نيز هستند که به اين کاروانسرا سفر مي کنند. دوست‌داران آسمان که از آلودگي نوري شهرها و گستردگي آن گريزان هستند به اين کاروانسرا مي‌آيند تا در بام اين بنا و در زير آسماني صاف و تاريک شبي را به رصد بپردازند. سکوت کوير و شب تاريک،فرصت بسيار مناسبي براي برگزاري يک شب رصدي است.

اين بنا در طول چند سال گذشته توسط اداره کل ميراث فرهنگي استان اصفهان به طور کامل مرمت و بازسازي شده و داراي امکانات کامل آب و برق است که البته آب آن کمي شور است. براي رفتن به کاروانسراي مرنجاب بايد از تهران به قم و سپس به کاشان برويد و از آن جا به سمت شمال شرق به سوي شمالي‌ترين شهر کويري استان اصفهان، آران و بيدگل حرکت کنيد.

در شهر بيدگل امام زاده‌اي بزرگ به نام امام زاده هلال وجود دارد که در در قسمت شرقي شهر واقع شده است. اين بنا مهم ترين بناي تاريخي و مذهبي و به قولي نشان شهر است که مردمان شهرهاي نزديک را براي زيارت به آن جا مي کشاند. از امام زاده هلال تا کاروانسراي مرنجاب جاده خاکي(شوسه) وجود دارد که به طور دقيقي مشخص نيست و در طول راه چند دو راهي دارد. بنابراين مسافراني که به قصد اين کاروانسرا سفر مي کنند از راهنمايان محلي کمک مي جويند. از آران و بيدگل تا کاروانسراي مرنجاب در حدود دو ساعت راه است. در اين مسير هيچ روستايي وجود ندارد و تنها چند مزرعه کوچک آن هم در ابتداي راه در منطقه چهار طاقي هست.در طول مسير تنها يک چاه آب قرار دارد که در نزديکي جاده خاکي کاروانسرا است. از جاذبه هاي اين مسير شترهايي هستند که در دوردست- ها به آرامي در حال حرکت هستند و گهگاه به نزديکي جاده مي‌آيند.

معماري بنا

نقشه کاروانسراي مرنجاب مربع شکل است. کاروانسرا از چندين اتاق و شاه نشين تشکيل شده که به دور حياطي در ابعاد 30×20 متر قرار دارند. کاروانسرا با گچ و آجر ساخته شده و داراي اتاق‌ها و اصطبل‌هاي متعدد و 6 برج است.

در فصل تابستان، مارهاي غير سمي و گهگاه سمي در اين تپه‌هاي شني ديده مي‌شوند که ممکن است براي گردشگران مشکل آفرين شود.

در ضلع جنوبي کاروانسرا استخر آبي در ابعاد تقريبي 10×4 متر قرار دارد. آب اين استخر از چشمه‌اي که در زير خود آن وجود دارد پر مي‌شود که آب مصرفي کاروانسرا نيز از همين چشمه است. وجود چنين چشمه پر آب و زلالي به همراه چندين درخت بلند قامت در ميان کويري خشک، نعمتي بس بزرگ و شگفت انگيز است که موجب حيرت و تعجب مسافراني است که به اين کاروانسرا مي‌آيند. کاروانسراي مرنجاب يکي از مهم‌ترين رصدگاه‌هاي ايران است که عاشقان آسمان را از نقاط مختلف كشور به سوي خود جلب مي‌کند.

گروه‌هاي نجومي در بام کاروانسرا مستقر مي‌شوند و تلسکوپ‌ها و دوربين‌هاي دوچشميشان را به سوي آسمان نشانه مي‌روند تا بتوانند زيبائيهاي آسمان را در سکوتي زيبا رصد كنند. دماي هواي منطقه در نيمه دوم سال به صفر درجه و به ندرت به يکي،دو درجه زير صفر هم مي‌رسد. در فاصله تقريبا 12 کيلومتري از شرق کاروانسرا، تپه‌هاي روان شني وجود دارد که از جاذبه‌هاي بسيار زيباي کوير مرنجاب است. اين تپه‌هاي شني در محدوده‌اي تقريبا وسيع و با شيب‌هاي تند مکان بسيار مناسبي براي آن دسته از عکاساني است که به سوژه‌هاي بديع و جذاب در طبيعت علاقمندند. البته در فصل تابستان، مارهاي غير سمي و گهگاه سمي در اين تپه‌هاي شني ديده مي‌شوند که ممکن است براي آن‌ها مشکل آفرين شود. از تپه‌هاي شني به سمت شمال شرقي، جاده خاکي‌اي وجود دارد که از شرق درياچه بزرگ نمک مي‌گذرد و به کاروانسراي قصربهرام در شمال درياچه مي‌رسد.

عرض جاده بسيار باريك است و گاهي اوقات بر اثر وزش بادهاي کويري قسمت‌هايي از جاده به طور کامل ناپديد مي‌شود. از اين مسير تنها خودروهايي همچون جيپ مي توانند عبور كنند. در طول مسير هيچ نشاني از تمدن وجود ندارد و تنها چيزي که به چشم مي‌خورد خاک و شن است.

در شمال کاروانسراي مرنجاب رشته کوه کوچک سياه کوه قرار دارد. ارتفاع قله سياه کوه 1865 متر است. زمين‌هاي اطراف سياه کوه باتلاقي است و تنها از چند نقطه خاص و با کمک راهنماي محلي خبره مي‌توان به اين قله صعود کرد. آب و هواي کوير مرنجاب در فصل تابستان گرم است و به خصوص در طول روز دماي هوا بسيار بالا مي‌رود.اين امر باعث مي‌شود که حيوانات موذي همچون عقرب، رتيل و گهگاه مار به کاروانسرا بيايند و براي ساکنان کاروانسرا مشکلاتي ايجاد كنند. البته به خاطر مرمت و بازسازي که در چند سال قبل انجام شده است کل کاروانسرا و به خصوص پشت بام آن به طور کامل سم پاشي شده است و هر چندمدت يک بار اين کار تجديد مي‌شود.

پيشنهاد مسئولان کاروانسرا اين است که گروه‌هايي که شب را در اين بنا به سر مي‌برند در بام کاروانسرا استراحت نکنند. کاروانسراي مرنجاب، تپه‌هاي شني، دشت بي انتهاي کوير، سياه کوه و طلوع و غروب زيباي خورشيد در افق باز کوير به همراه آسمان پرستاره‌اش به علاوه ده‌ها جاذبه طبيعي ديگر سوژه‌هاي بسيار زيبايي براي عکاسان طبيعت است که عازم اين منطقه از ايران زمين هستند.

مريم كريمپور