بيماري تيلريوز Theileriosis

[*مرتضی]

بيماري تيلريوز يكي از معضل هاي مهم پيشرفت در صنعت دامداري در اكثر نقاط جهان ميباشد . انگلهاي تيلريا ‏T. annulata و T. parva مهمترين گونه هاي اقتصادي و مسئول تلفات و كاهش توليد تخمين زده شده اند.
استراتژي مراقبت از بيماري تيلريوز در بيشتر كشورها بوسيله كنترل ناقلين بخصوص كنه ها ميباشد. اما كنترل كنه ها نسبت به روشهاي ديگر كنترل اين بيماري از اهميت كمتري برخوردار ميباشد زيرا اولا كنه كش ها ( سموم Acaricide ) گران تمام ميشوند و ثانيا مقاومت بر عليه اكثر آنها ايجاد شده است. در ضمن مديريت حمل ونقل و قرنطينه دام بطور جدي قابل اجرا نمي باشد. از ديگر روشهاي كنترل بيماري استفاده گسترده از واكسيناسيون ميباشد. درمان داروئي معمولا با Parvaquone, Buparvaquone, Halofuginone, براي هر دو گونه ‍T. parva, T. annulata موثر ميباشد. اما اين درمانها دام مبتلا را مبرا از آلودگي Sterilise نميكنند.
واكسنهاي مورد لزوم :
براي تهيه واكسن براي T. annulata از تيره سلولي شيزونت Schizont-infected cell lines استفاده ميشود. اين واكسن كه حاوي سلولهاي شيزونتي ميباشد بايد تا كمي قبل از مصرف در دماي انجماد نگهداري شود.
براي واكسينه كردن دامها بر عليه T. parva از روش آلوده كردن و درمان استفاده ميشود. بصورتيكه مقداري كنه آلوده جمع آوري شده از روي بستر را چرخ كرده و عصاره آنرا زير پوستي تزريق ميكنند و بلا فاصله بطور همزمان درمان با تتراسيكلين را شروع ميكنند. معمولا يك عفونت خفيف يا پنهان ايجاد ميشود كه با پاسخ ايمني كنترل ميشود.

تشخيص بيماري و مشخصات انگل :
تشخيص بيماري وابسته به علائم كلينيكي ، شناختي از شدت بيماري و گستردگي ناقلين يا كنه ها و بررسي لامهاي تهيه شده ( گسترش خون و يا گسترش غدد لنفاوي ) ميباشد. غير از فرمهاي مختلف داخل گويچه قرمزي در گسترشهاي خوني، شيزونت مشخصه مهم و خوبي در آلودگي با گونه هاي ‏T. Parva و T. annulata درگسترشهاي تهيه شده از غدد لنفاوي ميباشد. سلولهاي آلوده ممكن است در گسترشهاي فشاري Impression smears تمام بافتها ديده شوند.
بيماريزايي: شيزونت گونه T. parva ابتدا در مرحله پاتوژنيك باعث افزايش سلولهاي سيستم لنفاوي Lymphoproliferative شده و بعد از آن باعث تخريب سلولهاي فوق Lymphodestructive ميشود. حيوان مبتلا داراي علائم تورم غدد لنفي، تب، مقداري افزايش تنفس، تنگي نفس و گاهي اسهال ميباشد. ضايعات بعد از مرگ شامل تورم و پرخوني غدد لنفاوي، ذات الريه بينابيني Interstitial pneumonia و ادم مابين لبي interlobular oedema ، ضايعات تخريشي erosion , ulcer در شيردان و التهاب روده بهمراه نكروز غدد پيرز peyer´s patches و در حالتهاي طولاني تر نفوذ سلولهاي لنفاوي lymphocytic infiltration به كليه ها كه شبيه سكته كليوي infarct بنظر آمده و يا بهمراه ترمبوز و ischaemic necrosis ميباشد. در حيوانات بهبود يافته گاهي در اثر عود بيماري سندرم عصبي چرخش Turning sickness ديده مي شود.
خصوصيات بيماري زايي در اثر شيزونت T. annulata تقريبا شبيه ‍T. parva مي باشد ولي مرحله پيروپلاسمي ممكن است پاتوژنيك تر بوده و باعث كم خوني و زردي شود.

تكنيكهاي تشخيصي :
تيلريا انگل تك ياخته أي اجباري داخل سلولي تمام خانواده گاوهاي وحشي و اهلي ( Bovidae ) در جهان ميباشد. و بعضي از گونه ها نشخواركنندگان كوچك را نيز مبتلا مي نمايد. بوسيله كنه هاي خانواده Ixodidae منتقل ميشوند و داراي زندگي پيچيده اي در مهره داران و بي مهره ها ميباشند. شش گونه تيلريا گاو را آلوده ميكند كه دو تا از آنها بيماري زايي بيشتري دارند : اولي بنامT. parvaكه بيماري East coast fever , Corridor disease , Zimbabwean theileriosis را ايجاد و دومي T. annulata باعث بيماري Tropical theileriosis ميشود.
ديگر گونه ها كه شامل T. sergenti, T. buffeli, T. orientalis, T. taurotragi, T. mutans هستند معمولا بيماري زايي خفيفي ايجاد ميكنند. گونه T. velifera غير بيماري زا است. اغلب اين گونه ها پس آلوده كردن دام ايجاد دام ناقل در دامهاي بهبود يافته را مينمايند اما هيچ نوع داده وآماري در رابطه با رل اين ناقلين در انتقال بيماري در حالت طبيعي وجود ندارد.
گاوهاي بومي درمناطق بومي آلوده ممكن است بيماري را تحمل نموده و يا به بيماري خفيف و تحت كلينيكي مبتلا شوند. اماگاوهاي غير بومي حسا س بوده و در صورت ابتلا علائم شديدي نشان داده و يا تلف مي شوند.
همانطوريكه قبلا هم گفته شد شيزونت ها در گسترش تهيه شده از غدد لنفاوي مشخصه خوبي براي آلودگي با T. parva, T. annulata ميباشد. شيزونت گونه T. taurotragi در گسترش رنگ آميزي شده بوسيله گيمسا بخوبي قابل تشخيص نميباشد.
شيزونت T.mutans نسبت به شيزونت T. parva داراي هسته هاي بزرگتر، مسطح وبي قاعده ميباشد.
فرم پيروپلاسمي T. parva , T. annulata و T. mutans شبيه بهم ميباشد. اما معمولا T. annulata , T. mutans بزرگتر و اغلب در حال تقسيم ديده ميشود. T. velifera ممكن است بوسيله يك پرده حجاب مانند تشخيص داده شود.