فرهنگ دانشگاهی، رفتار دانشجویی

[*مینا*]

فرهنگ دانشگاهی –رفتار دانشجویی یکی از مباحث فرهنگی مربوط به قشر دانشجو است .یعنی طیف وسیعی از جوانان جامعه ایرانی را دربر می گیرد . در این مبحث مادر ، بسیاری ار مباحث مرتبط با قشر دانشجو قرار دارد . اگر حلقه بیرونی را عنوان "فرهنگ دانشگاهی – رفتار دانشجویی " بنامیم، در لایه های زیرین با مباحثی چون " فرهنگ "، "خرده فرهنگ "،"تمدن"، "توسعه"،"رصد فرهنگی"،"مهندسی فرهنگی"، " هویت "، "بحران "، "ارزشیابی" ،"توایدات فرهنگی" ،" فهم عصری" مواجه خواهیم بود.

این مقال، برآن است , با اشاره بر لایه زیرین ، نقش هر کدام از مباحث مربوطه را ، در راستای عنوان اصلی پیش برد .


● فرهنگ
۱) مجموعه ای پیچیده ، از خصوصیات احساسی فکری و غیرمادی که به عنوان شاخص جامعه و یا گروهی اجتماعی مطرح می شود .(تعریف ارائه شده توسط کمیسیون فرهنگی
unesco۱۹۸۳ ) (۲- فرهنگ عبارت است از ارزش هایی که اعضای یک گروه معین دارند. هنجارهایی که از آن پیروی می کنند و کالاهای مادی که تولید می کنند . (جامعه شناسی ، گیدنز،۱۹۸۹ ).
۳) فرهنگ را می توان " مجموعه ای از معانی مشترک " تعریف کرد . این معانی مشترک ، کل تولیدات مادی و غیر مادی را شامل می شود که نتیجه خلاقیت انسان در زمان ها و مکان های مختلف است .


● خرده فرهنگ
به گروهی کوچکتر از یک جامعه تعلق دارد؛ که به فرهنگ بزرگتر جامعه به خاطر پذیرش بسیاری از هنجارهای آن ، وابستگی دارد ؛ ولی از آنجا که هر خرده فرهنگی ، هنجارهای ویژه خودش را نیز دارا است از فرهنگ بزرگ تر تمایز پیدا می کند . ( درآمدی بر جامعه شناسی ، بروس کوئن ، ترجمه محسن ثلاثی )
فرهنگ های قومی ، قبیله ای ، ناحیه ای ، گروه های زبانی با اقلیت های مذهبی و نیز فرهنگ های ویژه و فرعی گروه های شغلی ، طبقات ، قشرهای موجود در یک کشور را خرده فرهنگ می گوییم که البته هر کدام در عین داشتن ویژگی های خاص خود با فرهنگ کلی جامعه مبانی مشترکی دارند ."(منبع ناشناس)
خرده فرهنگ های نامبرده ، در زمان و محیط مشترکی ، به نام دانشگاه ، اجتماع می یابند . پس می توان گفت : یک از راه های شناخت فرهنگ هر مرکز علمی آشنایی دقیق با خرده فرهنگها و هویت دانشجویان آن مرکز علمی است .یعنی به عناصر فرهنگی موجود دریک مرکز علمی از پایین و بصورت " میکرو " نگاهی دوباره انداختن.
در صورت شناخت فرهنگ مسئولین مراکز علمی ، می توانند با آگاهی بیشتر به برنامه ریزی فرهنگی ، اجتماعی ،اقتصادی،دینی وروانی وغیره اقدام کنند .
"امروزه یکی از شاخصه های کشورهای توسعه یافته را نقش نظام آموزش عالی در فرهنگ و تمدن سازی می دانند" . ( نسخه شماره ۱۰۶۵- ۱۳۸۶/۰۸/۲۶ www.ebtekarnews.com ( هر تمدن بشری ، در عصر تبادل ارتباطات فرهنگی ، برای پایداری خود نیازمند "رصد فرهنگی"و " مهندسی فرهنگی " است .


● الگوی رصد فرهنگی :
اگر جامعه ای به سمت تمدن سازی حرکت نکند ، مهندسی ارتباطات فرهنگی روی نمی دهد و نرم ،تمدن غربی بر تمامی قلمروهای فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و دینی تمدن خودی ،سیطره می یابد .
به یقین می توان گفت امروزه حاکمان تمدن های غربی ، از راه های ارتباطات فرهنگی و مجاری فرهنگ سازی بهره می گیرند تا به سه نتیجه دست یابد .
۱) تاثیرگذاری فرهنگی ؛
۲) تاثیر گذاری ماندگار ؛
۳) تاثیرگذاری تمدنی ؛"(منبع ناشناس)
نظام آموزش عالی باید بتواند با ایجاد بستر های موثر و کارآمد برای قدم گذاردن در وادی تمدن سازی ، حضور فعال در پی ریزی مهندسی ارتباطات فرهنگی دنیای امروز ، شناخت نیازهای پیرامونی خود ، فرهنگ سازی و دست یابی به توسعه پایدار و جامعه تسهیلاتی را جهت غرق نشدن در ساخت روابط موجود تمدن غربی فراهم آورد .
جهت نیل به مقصود فوق، عناصر انسانی چون اساتید ، دانشجویان ، روابط صمیمانه و سازمان یافته میان دانشجویان و اساتید، شناخت خرده فرهنگ ها ی دانشگاهی ،هویت های دانشجویی و... نقش اساسی دارند .
هویت دانشجویی در خرده فرهنگ های دانشگاهی و قرائت غیر رسمی این پایگاه اجتماعی ، مولفه ها و ویژگی های خاصی دارد که با تصویر عامه و تعریف رسمی از آن متفاوت است . "مصداق عینی و ساحت ظهور این هویت در رفتار دانشجویی به خصوص در ارتباط با وظایف دانشجویی خود را نشان می دهد.") نسخه شماره ۱۱۱۰ - ۱۳۸۶/۱۰/۲۳ (www.ebtekarnews.com
در تعریف هویت و بحران هویت دانشجویی می توان گفت : " هویت عبارت است مجموعه ویژگی هایی که تعلق فرد را به یک مکان محکم می کند و نظام ارزش های او را مشرو عیت می بخشد ، زیرا سلامت شخصیت در گرو سازگاری آدمی با محیط اجتماعی پیرامونش و تفسیری متوازن و سازگار از خود ، جامعه و ارزش هاست و هنگامی که در این فرایند خللی پدیدار شود ، پیامد های ویرانگری را می آفریند که می توان آن را " بحران هویت " نامید .(سید حسین سید موسوی – استاد دانشگاه و مدیر فرهنگی دانشگاه فردوسی مشهد – رونامه قدس- ششم اردیبهشت هزاروسیصدو هشتاد و پنج)
چگونگی هویت دانشجویی در جامعه امروز ، به تعداد اندکی از آنها محدود نمی شود بلکه به صورت بحران هویت ظاهر می شود .(منبع ناشناس) در این بحران ، افکار عمومی ، عدم زیر ساخت های فرهنگی و اجتماعی ، سیر تکاملی هر یک از زمینه های نام برده از خانه تا مدرسه ، معرفی نکردن الگو های مناسب رفتاری ، ارزشیابی آموزشی ، چگونگی برخورد فرهنگی آنان با رسانه ها ، انبوه اطلاعات و ارزش های وارداتی و... در خلق و اشاعه چنین رفتارهایی بسیار موثر است .
ناگفته نماند ؛" بی توجهی به ارزش ها را می توان نوعی آسیب تلقی خواند ،بدین معنا که گروهی از دانشجویان نتوانسته اند در زمینه ارزشها به عناصر هویتی خود انسجام داده و آن را به عنوان معیاری برای احراز هویت در لایه های درونی شخصیت خود جا بیندازد ."(دکتر امیلیا نرسیسیان – نشست تلویزیونی (شب های روشن )-پانزدهم اردیبهشت سال۱۳۸۷)
از عوامل نام برده به وضعیت ارزشیابی آموزشی کشور اشاره می شود.
"ارزشیابی آموزشی در کشور ما ، اساسا بر پایه سنجش هوش ذهنی و حافظه نظری بنا شده است و یادگیری را نه تغییرو نه رصدی در رفتار که در حفظ اطلاعات و اشاعه آن ،معنا می کند . به عبارتی دیگر قدرت حافظه افراد در سیستم آموزشی ما ارزشیابی می شود ، نه توانمندی های عملی آنها در زمینه های گوناگون .لذا در اینجا تنها محفوظات اشخاص به کار می آید و کسی که بتواند ظرفیت داده های اطلاعاتی خود را افزایش دهد، در امتحان و آزمون و ارزشیابی مختلف آموزشی پیروز می شود .محصول چنین سیستم آموزشی یک سری فارغ التحصیلانی است که با انبوهی از اطلاعات ذهنی تلنبار شده و بی فایده وارد محیط کاری می شوند ، بدون این که از مهارت و توانمندی های لازم در حرفه خویش برخوردار باشند ") نسخه شماره ۱۱۱۰ - ۱۳۸۶/۱۰/۲۳ (www.ebtekarnews.com
"از سوی دیگر کهنگی برخی از مواد درسی و عدم تناسب و ارتباط منطقی آنان با نیازهای دانشجو و جامعه ، کتاب و درس را به محتوایی غیر کاربردی بدل می کند در نتیجه دانشجو میلی به ایجاد ارتباط عملی میان تئوریهای درسی و نیازهای عملی جامعه ندارد ، در نهایت این که فضای ، محققانه و عملیاتی نیست." در این میان" آنچه میان آنچه بیش از همه مستلزم توجه و اصلاح و بازنگری است .شیوه ارزشیابی آموزشی و تغییر آن به سوی سنجش توان مندی های علمی و ادراک محققانه است ." ) نسخه شماره ۱۱۱۰ - ۱۳۸۶/۱۰/۲۳ (www.ebtekarnews.com ,(www.isna.ir)
در یک نگاه کلی , اگر روش ارزشیابی ، بررسی و سنجش مداوم توانائیها و مهارت های دانشجو باشد . در دراز مدت شاهد تولیدات فرهنگی خواهیم بود ." تولیدات فرهنگی عبارت است از تولید اجتماعی حس ، معنا و یا آگاهی و تولید صنعتی کالاهای فرهنگی دانشجویان ". (شهناز اسدیان- جزوه آموزشی ،اطلاع رسانی و تبلیغات –واحد ۴۷ علمی کاربردی- ۱۳۸۷- پودمان۵ امورفرهنگی) دانشجو به عنوان یکی از فاعلان فرهنگی؛ می تواند نقش بسزایی در رصد و تولید برنامه های فرهنگی –اجتماعی داشته باشد. در این زمینه اساتید و روابط آنها با دانشجویان و تشکل های دانشجویی ساختارمند و سازمان یافته می تواند موجب ساماندهی دانشگاه ها بر اساس ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه شوند تا دانشجویان قدرت پاسخ گویی به نیاز های سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی جامعه رااداشته باشند .پس اگر دانشجو،به ضرورت ها و اقتضائات برآمده از جامعه ملی و اسلامی و جامعه جهانی خود آگاه شود ، با ورود به دانشگاه و با مواجهه با فرایند اجتماعی شدن ثانویه ، دچار" تضاد فرهنگی نخواهد شد .چون خود و عناصر فرهنگ خود را می شناسد"(دکتر امیلیا نرسیسیان – نشست تلویزیونی (شب های روشن )-پانزدهم اردیبهشت سال جاری۰۰:۳۵) و متناسب با خرده فرهنگهای قومی ،بومی ، دینی ، فرهنگی و... خود ، به خود هویت می بخشد .
آن زمان ؛به یقین می توان گفت دانشجویان و اساتید درمیدان مراکز عالی مجهر به" فهم عصری" . ( نسخه شماره ۱۰۶۵ - ۱۳۸۶/۰۸/۲۶ www.ebtekarnews.com ( هستند به این معنا که از یک سو اطلاعات و محفوظات ذهنی بالایی دارند و از سوی یگر قدرت تشخیص و توان تحلیل درست مسائل گوناگون عصر خود را دارند، از "حساسیت اجتماعی". ( نسخه شماره ۱۰۶۵ - ۱۳۸۶/۰۸/۲۶ www.ebtekarnews.com ) برخوردار هستند ودانشجویان توانسته اند اصالت دانشجویی خود را معاصرت ببخشند .چنین عوامل انسانی ، پرورش و آموزش دیده ، می توانند تمدن ساز و توسعه دهنده فرهنگ خودی باشند.

http://www.ido.ir
ریحانه فتحی ثانی