آموزش حشره شناسي پزشكي با Mina_Mehr

[Mina_Mehr]

با سلام خدمت دوستان عزيز
در اين بخش قصد داريم كه مبحث حشره شناسي پزشكي را با هم آموزش ببينيم لذا از تمام دوستاني كه در اين زمينه اطلاعاتي دارند تقاضا ميشود كه ما رو در اين بخش همياري كنند.
جا داره كه در اينجا از استاد بزرگوارم جناب آقاي دكتر وزيريان زاده بابت تدريس كامل و خوبشون نهايت سپاسگزاري رو داشته باشم ، ايشون استاد من در اين درس هستن و مطالبي كه بنده در اين تاپيك ميذارم نتيجه ي آموزش خوب ايشون هست.
آموزش به صورت هفتگي ميباشد.
با تشكر

منبع : سایت علمی نخبگان جوان

استفاده از مطلب تنها با ذکر منبع مجاز است

[Mina_Mehr]

به نام خدا

جلسه ي اول:
الف:کلیات:

1)الف)تعریف حشره شناسی:
.( Entomology )ازدوکلمه مستقل یونانی تشکیل شده است :Entomon به معنی حشره و Logus رابه معنی شناسایی وبررسی.علمی است که حشرات رااز جنبه های مختلف مثلاًبیولژی،آکولژی،فیزیول وژی وساير موارد مورد بررسی ومطالعه قرار میدهد. البته به معنای گسترده تر حشرات وسایر خویشاوندانشان نظیر عنکبوتیان ،سخت پوستان ،صدپایان وهزارپایان در این مطالعه جای میگیرند.چون تمامی گروه های یاد شده به گروهی بزرگتر به نام بندپایان (Arthropoda ) تعلق دارند.ولی حشرات رده ای مستقل هستند وبیشترین تعدادگونه هارادرخودش جای داده است وبه عبارتی بزرگترین گروه بندپایان هستند،بنابراین در دروس حشره شناسی تمامی گروههای بالا مورد بررسی قرار می گیرند وبه علت یادشده این دروس تحت عنوان بندپاشناسی معرفی نمی شوندیاکمتر می شوندوتحت عنوان حشره شناسی تدریس می شوند.
2)الف –تعریف حشره شناسی پزشکی ( medical entomology):
حشره شناسی پزشکی عبارتست از بررسی روی گروهی از حشرات که اهمیت پزشکی دارند. بااین حال عبارت حشره شناسی پزشکی به معنای گسترده تری استعمال می شودوگروهی از عنکبوتیان شامل کنه ها ( ticks)و مایت ها(mites )رانیز دربرمی گیردکه از دسته حشرات نیستندولی ممکن است اهمیت بهداشتی قابل توجهی داشته باشند.
3)الف- اهمیت بررسی بندپایان وحشرات .

بندپایان من الجمله حشرات به لحاظ زیر دارای اهمیت می باشند:
· قدمت تاریخی :قدمت تاریخی بند پایان به بیش از 250 میلیون سال پیش بر می گردد.بنابراین کشف ومطالعه فسیلها وچگونگی خویشاوندی بندپایان می تواندرهگشای علم تکامل باشد.
· تعدادزیادگونه ها:بیش از 80درصدگونه های جانوری کشف شده متعلق به بندپایان هستندو 4/3گونه های شناسایی شده بندپایان به رده حشرات تعلق دارند.تاکنون بیش ازیک میلیون گونه بندپایان شناسایی شده وتخمین زده می شودکه این تعداد باید بیش از5 میلیون گونه باشند.
· آفات گیاهان ومحصولات کشاورزی:سالانه میلیون هادلارخسارت بوسیله گونه هایی از بندپایان که عمدتاًحشرات ومایت ها می باشندبه محصولات کشاورزی هم در مزرعه هم درانبارها متوجه تولید کنندگان می شود.
· بسیاری از گونه ها دارای اهمیت اقتصادی مهمی برای بشر هستند.مثلاًدر صنعت زنبورداری که تولید عسل می کند ویادرصنعت پرورش کرم ابریشم .علاوه بر اینهاحشرات می توانند در امر گرده افشانی که موجبات افزایش کیفیت وکمیت محصولات کشاورزی وبویژه تولید بذر می شود،نقش مثبت ومهمی راایفاءکنند.همچنین غذای ساده ومطلوبی در صنعت شیلات برای پرورش ماهی می باشند.
· به علت تولید مثل سریع وزیاد وطول عمر کوتاه وایجاد جمعیت زیاد در مدت کوتاهی می توانند در تحقیقات ژنتیکی رل مهمی را ایفاءکنند .بررسی سیستم های فیزیولوژی جانوری در حشرات نیز رل مهمی را در شناسایی این سیستم ها ایفاءمی کند .
· اهمیت در پزشکی وبهداشت :اهمیت بندپایان در پزشکی وبهداشت به نقش آنها در برقراری بیماریها برمی گردد.بندپایان این نقش را درگونه های مختلف به طرق زیر می توانند ایفاءکنند :
(1)-بندپایان می توانند ناقل(vector (عوامل بیماریزا باشند.انواع روشها ومکانیزم های انتقال عوامل بیماریزا توسط بند پایان دربخشهای بعدی به جزئیات گفته خواهد شد.مثلاًپشه های آنوفل ماده درانتقال پلاسمودیوم های عامل بیماری مالاریا .
(2)-بندپایان می توانند مخزن عوامل بیماری زا باشند( reservoir ).
مثلاًکنه های ارنیتودوروس درانتقال بیماری تب راجعه کنه ای (تب راجعه آندمیک )
(3)-بندپایان می توانند مستقیماًعامل بیماری قرار گیرند.یعنی خودشان عامل بیماریزا قرار می گیرند.مثلاً:سارکوپت اسکابیئی
Sarcoptes scabieie که عامل گال یا جرب انسانی است وبا انجام فعالیتهای مختلف بیولژیک خود باعث خارش ویا جرب می شود .
Entomophobiaیا ترس از حشرات وسایر بند پایان .
بعضی ازافراد از شکل وظاهر بند پایان مثل عنکبوتها می ترسند واین مسئله به صورت بیماری روانی شدید می توانند بروز کنند . myiasis میازیس که آلودگی به لارومگسهامی باشد مثال دیگری دراین زمینه است .
envenomizationزهر حشرات وسایر بندپایان می توانندباعث واکنشهای قابل توجهی بشود،همولیتیک( hemolytic)- هموراژیک (hemorrhagic)- نوروتوکسیک (neurotoxic )- وزیکیت يا تاول vesicate)). زهرهابه طرق زیر می توانند وارد بدن انسان توسط بندپایان شوند:بوسیله گاز گرفتن مثلا" در عنکبوت گزیدگی توسط عنکبوت بیوه سیاه –بوسیله نیش زنبورها مورچه هاوعقرب ها –بوسیله فرورفتن موهای زهری مثل لارو پروانه دم قهوه ایی ویابوسیله تماس که باعث تاول زدگی می شود مثل سوسکهای تاول زا .این سوسکها باترشح مواد مایع سوزش آور باعث ایجاد تاول می شوند.
4-الف: انواع روشهای انتقا ل عوامل بیماریزا توسط بند پایان

· انتقال مکا نیکی mechanical transmission
وقتی که عامل بیماریزا توسط بند پایان کسب شوند و سپس بدون هیچ گونه تغییری به انسان ویا میزبان دیگر منتقل شوند این روش انتقال را روش انتقال مکانیکی گویند.
ادامه دارد.....

[Mina_Mehr]

به نام خدا
جلسه ي دوم........

دونوع روش انتقال مکا نیکی موجود می با شد:انتقال مکانیکی مستقیم وانتقال مکانیکی غیرمستقیم .انتقال مکانیکی مستقیم که توسط بند پایان خونخوار صورت می گیرد .عامل بیماریزا مستقیما"توسط ناقل مکانیکی خود و توسط قطعات دهانی آنها از منبع آلودگی که یک موجود مهره دار است کسب می شود و در خونخواری بعدی به میزبان بعدی بدون هیچگونه تغییری منتقل می شود،مثل انتقال تک یاخته تریپا نوزوما اوانسی توسط مگس اصطبل دربین اسبها و الاغ ها یا انتقال باکتری سیاه زخم بین نشخوار کنندگان توسط خر مگسهای تا با نوس.
انتقال مکانیکی غیر مستقیم که توسط بند پایان غیر خونخوارمثل سوسري ها (سوسک های حمام)و مگس خانگی صورت می گیرد.در اینجا بند پایان ناقل به طور تصادفی عامل بیماریزا را هنگام فعالیتهای خود نظیر جستجوی غذا عامل بیماریزا را از منابع مختلف مثلا"مدفوع آلوده یا خون خشک شده آلوده کسب کرده و سپس در موارد بعدی جستجوی غذا ،عامل بیماری را به منابع غذایی مورد تغذیه انسان منتقل می کند و این بدون هیچگونه تغییری در عامل بیماریزا است .سپس انسان به هنگام تغذیه عامل بیماری را دریافت می‌کند.
· انتقال بیو لوژیکی biological transmission
در این نوع انتقال عامل بیماریزا پس ازاینکه توسط ناقل که دراینجا vector گویند کسب گردید دربدن ناقل قسمتی از سیر تکاملی خود رابه همراه تغییر مورفولژیک یاتکثیر ویا ترکیبی ازهر دو طی می کند وبرای ادامه زندگی ورسیدن به مرحله بیماریزا باید از این مرحله بگذرد .عامل بیماری دراین نوع انتقال عمدتاًبوسیله خونخواری کسب می شود.اگر عامل بیماری فقط دستخوش تغییرات مورفولژیک شودکه developmental.bio.trans گویند .
برای مثال می توان از انگل های کرمی که موجب بیماری Elephantiasis ویا کوری رودخانه ای درانسان می شود نام برد که این مرحله تغییر مورفولوژیک دربدن پشه هاویاسیمولیومهاsimulium طی می شود.
در نوع دیگر انتقال بیولژیک که عامل بیماری فقط دربدن ناقل تکثیر می یابد و propagative.bio.trans می نامند ودچار تغییر مورفولژیک نمی شود،برای مثال می توان از شپش بدن در انتقال بیماری تیفوس اپیدمیک (ریکتزیا پرووازکی)نام برد.در آخرین نوع انتقال بیولژیک عامل بیماری در بدن ناقل هم دچار تغییرات مورفولژیک می شودوهم تکثیر می یابد وdevelopmental-propagative biological transmission گویند .این روش پیچیده ترین ومتکامل ترین نوع انتقال است .برای مثال پشه های آنوفل ماده درانتقال پلاسمودیوم های عامل بیماری مالاریا راذکر می نمائیم .
· انتقال ازراه تخم transovarian trans mission
در این روش ،عامل بیماری وقتی که بوسیله خونخواری توسط ناقل کسب شد به علت پیچ وخم هایی که در دستگاه گوارش و دستگاه تولید مثل وجود دارد ،می تواند از جداردستگاه گوارش عبور کند ووارد تخمدان شده وسپس تخم ها راآلوده کند .بالطبع در صورت تفریخ موفقیت آمیز تخم ،نوزاد خارج شده از تخم که بدون خونخواری عامل بیماری را کسب کرده است می تواند بیماری را بوسیله خونخواری منتقل کند .در صورتیکه عامل بیماری زا بتواند موفقیت آمیز بدنبال پوست اندازی نوزاد که در جهت کامل شدن وبالغ شدن او می انجامد به مراحل بعدی ونهایتاًبه مرحله بالغ ناقل منتقل شود،به همین شکل تخم های این نوزادان بالغ شده به عامل بیماری آلوده می شودواین انتقال راکه انتقال مرحله ای trans stadial tras می نامند منجر به انتقال نسل به نسل در بدن ناقل می شود یعنی انتقال بیماری تاچندین نسل در صورتیکه حتی نسلهای بعدی از میزبان آلوده خونخواری نکنندادامه می یابد که منجر به مخزن شدنreservoir ناقل بیماری علاوه بر ناقلیت هم می شود .یعنی بدنبال این دونوع انتقال (انتقال از راه تخم وانتقال مرحله ای)،ناقل بیماری ،مخزن بیماری هم می شود.بهترین مثالها انتقال تب راجعه ایی آندومیک توسط کنه های ارنیتودوروس می باشد .
5-الف – انواع مکانیزم های انتقال عوامل بیماریزا توسط بند پایان :
بند پایان ناقل ،عوامل بیماریزا را توسط مکانیزم های زیر منتقل می کنند:
· مدفوع ،مثل شپش بدن درانتقال ریکتزیای عامل بیماری تیفوس اپیدمیک
· بزاق،مثل آنوفل ماده در انتقال بیماری مالاریا
· همولنف ،مثل شپش بدن در انتقال بورلیای عامل بیماری تب راجعه اپیدمیک
· مایع کوکسال ،مثل کنه ارنیتودوروس در انتقال تب راجعه کنه ای
· استفراغ مثل کک طاعون در انتقال باسیل طاعون وپشه خاکی ماده در انتقال انواع لیشمانیوز
· کانال ایجاد شده توسط خرطوم مثل پشه کولکس در انتقال بیماریهای ناشی از ميکرو فیلرها
· قطعات دهانی وسایر قسمتهای بدن حشرات
ادامه دارد.......

[Mina_Mehr]

به نام خدا
جلسه ي سوم...

-الف-اختصاص بودن روابط ناقل وانگل :
میزان حساسیت واختصاصی بودن ناقلین دربرابر عوامل بیماریزا وانگل ها بسیار متغیر است .در مورد ناقلین مکانیکی درجه اختصاصی بودن اغلب پایین است به عنوان مثال هرنوع حشره از راسته دوبالان که روی زباله وموادغذایی انسان می نشیند،به طور تئوری قادراست تعدادی از عوامل بیماریزای روده ای (داخلی )راانتقال دهد .همچنین هرنوع حشره که روی دام آلوده به باسیل سیاه زخم خونخواری نماید می تواند بیماری راانتشار وانتقال دهد.بااین حال درعمل ، بعضی از حشرات از لحاظ انتقال مکانیکی بیماریها مهمتر از بعضی دیگر هستند واین اختلاف به دلیل عادات ورفتارآنهاست .به عنوان مثال : مگس خانگی برای انتقال مکانیکی بیماری های وبا، تیفوئید واسها لهای مختلف نسبت به دیگر مگس های نزدیک به آن ،قدرت بیشتری دارد .به دلیل اینکه این مگس محتملا ً بیشتر از دیگر مگس هابازباله وموادغذایی انسان تماس وارتباط دارد .درآمریکای جنوبی تریپانوزوم عامل شاگاس میتواند دوره رشد خودرادر اکثر گونه های ساسهای تریاتومینه طی کند ودر نتیجه قاعدتاًمی باید گونه های بسیاری قادر باشند بیماری راازطریق مدفوع آلوده خود به انسان انتقال دهند .بااین حال فقط انواع محدودی از ساسهای مزبور که درتماس نزدیک با انسان هستند ومکرراًروی آن تغذیه می نمایند از نظر انتقال بیماری اهمیت دارند .به همین ترتیب تمام گونه های مگس تسه تسه قادر به انتقال بیماری خواب در انسان هستند اما تنها انواعی که روی انسان تغذیه می کنند ناقلین مهم وموثر بشمار می آیند .
در تعدادی از بیماری ها ،درجه اختصاصی بودن انگلها برای یک حشره ناقل بمراتب بیشتر است واین موضوع چندان به دلیل اکولژی وعادات حشره نیست بلکه بدین علت است که فقط در بعضی از گونه های حشرات ،انگل می تواند تکثیر یافته ومراحل تکاملی ورشد خود را بپیماید .به عنوان مثال ،بیماری مالاریا فقط توسط پشه های متعلق به جنس آنوفل به انسان منتقل می شوند .زیرا انگل های مالاریای انسانی قدرت زنده ماندن ورشد کردن در جنسهای دیگر پشه ها را ندارند .با این حال حتی در محدوده جنس آنوفل نیز ،تنها گونه های محدودی از آنوفل ها هستند که انگل مالاریا موفق می شود که سیر تکامل خود را در بدن آنها گذرانده وخود را به غددبزاقی آنها برساند .بنابراین در هر منطقه فقط گونه های محدودی از آنوفل ها ناقل بیماری هستند .
موضوع ومشکل دیگر این است که یک گونه ناقل ممکن است در مناطق انتشار خود عادات زیستی یکنواخت ویکسانی نداشته باشد .به عنوان مثال پشه آئدس سیمپسونی در بعضی مناطق آفریقا عموماًروی انسان خونخواری می نماید ودر نتیجه این پشه در سیکل انتقال روستایی تب زرد شرکت ودخالت دارد ،در حالی که دردیگر مناطق این پشه بندرت روی انسان خونخواری می نماید .این مثالها نشان می دهد که اپیدمیولوژی بسیاری از بیماری های منتقله به وسیله ناقلین بیش از آنکه در نظر اول به نظر می رسد پیچیده ومشکل است .
7-الف)چرا حشره شناسی پزشکی ؟
نظر به اینکه برای پیش گیری از انتقال بیماری ها لزوماًمی باید باناقلین آنها مبارزه شود بنابراین لازم است که اکولژی وعادات ناقلین دقیقاًمورد بررسی قرار گیرد تا بهترین روش مبارزه باآنها انتخاب شده وبه طور موثر اعمال گردد.علاوه براین دانستن بیولژی ،انتشار وعادات ناقلین برای روشن شدن وبهتر فهمیدن همه گیری بیماری وشیوع آن امری لازم است .به عنوان مثال ،اختلاف در طول عمرگونه های مختلف حشره بالغ ،عادات تغذیه، تمایل وعلاقه آنها به خون انسان وفصل وفور وفعالیت آنوفل ها ،به طور قابل ملاحظه ای روی میزان وشدت انتقال مالاریا در یک منطقه موثر است. اگر چه ((حشره شناسی پزشکی))اغلب موضوع جداگانه ای تصور می شودولی نمی باید آن را از جنبه های انگل شناسی وبالینی بیماری جداتصور نمود ،یک حشره شناس پزشکی می باید دوشادوش پزشک وانگل شناس فعالیت نموده وناقلین رابشناسد واطلاعاتی در زمینه بیولژی ،اکولژی ،وفور فصلی ومحل نشو و تماس آنها فراهم آورد .با چنین اطلاعاتی یک حشره شناس پزشکی قادر است مناسب ترین روشهای مبارزه با ناقل وهمچنین نحوه ارزشیابی عملیات کنترل راپیشنهاد نماید.
ب-شاخه بند پایان Arthropoda شاخه بند پایان از بیمهرگان پرسلولی خاصی هستند دارای بدنی با تقارن دوطرفی وبند بند وضمائم واجزاءمتصله به آنها نیز بندبند هستند.ازخصوصیات ویژه بندپایان داشتن پوشش ویااسکلت خارجیExoskeleton هستند .
• کلیات بند پایانArthropoda ورده بندی .
بزرگترین شاخه جانوری را شاخه بند پایان تشکیل می دهند .در فرهنگ یونانی Arthropoda از دوقسمت Arthrosبه معنی مفصل پودوس podos به معنی پا می باشد وجمعاًبه معنی بند پایان یا پامفصلی ها ترکیب ساخته است .شاخه (phylum)بند پایان به 3گروه(زير شاخه) تقسیم بندی شده اند:
1)بند پایان اولیه یا بندپایانی که به صورت فسیل هستند .این گروه که به proarthropoda نیز معروف هستند عموماًآبزی بوده ومهمترین رده آنها تریلوبیت ها می باشد که اجداد بند پایان امروزی هستند .
2)زیرشاخه شاخک داران یا Antennataیاآرواره داران mandibulata :دراین زیر شاخه وجود قطعات دهانی mouth partsدر ناحیه سر که شامل آرواره های بالا mandibles وآرواره های پایین maxillae هستند وهمچنین در ناحیه سر دارای یک یا دوجفت آنتن ویا شاخک هستند .
رده(class) های متعلق به این زیر شاخه شامل رده حشرات Insecta،رده سخت پوستان Crustacea،رده صدپایان Chilopoda ورده هزار پایانDiplopoda می باشد .رده حشرات را بعداًبه طور مفصل بررسی خواهیم کرد .رده سخت پوستان یا Crustacea با وجود 2جفت شاخک در ناحیه سر از سایر بند پایان مشخص می شوند .سخت پوستان عمدتاًآبزی هستند وبوسیله آبشش gills تنفس می کنند.بدن سخت پوستان دارای پوشش خارجی بالایه آهکی می باشد وبسیار سخت است .بدن آنها شامل سروقفس سینه cephalothorax وشکم abdomenاست .سخت پوستان را به دو گروه کوپپودا Copepodaودکاپودا Decapoda تقسیم بندی می کنند.کوپپودا خیلی ریز وتقریباًمیکروسکوپی می باشند.مهمترین جنس های متعلق به کوپپودا سیکلوپس Cyclopsو دیاپتوموسDiaptamus هستند.
از نظر پزشکی گونه های مختلف سیکلوپس ها میزبانان واسطه کرم پیوک دراکونکولوس مدیننسیس ،کرم نواری ماهی معروف به دایفیلوبوتریوم لاتوم وکرم های نواری اسپیرومترا عامل اسپارگانوز می باشند.گونه های مربوط به دیاپتوموس میزبان واسطه اول کرم نواری ماهی است .سیکلوپس هادر آبهای شیرین زندگی می کنند .دکاپودا ،شامل انواع خرچنگ ها ،میگو وکرای فیش هستند .چنگک های زوج اول پاهای انها بسیار مشخص ،بزرگ ومتحرک است .خرچنگ های خوراکی آب شیرین میزبانان واسطه فلوک ریوی موسوم به پاراگونیموس وسترمانی در کشورهای شرق دور می باشند .
رده های صد پایان وهزار پایان راگاهی اوقات دریک رده مشترک به نام Myriapoda قرار می دهند وهزار پایان نامیده می شوند .هزار پایان جانورانی خاک زی هستند که دارای بدنی دراز وکشیده با بند های متعددومشابه می باشند.هربند حامل یک زوج یادو زوج پا ومنافذ تنفسی ( spiracles) است در هزارپایان millipedes یا همان Diplopoda بدن دراز واستوانه ای شکل است وبه جز دو زوج بند اول ،سایر بندها هر کدام دارای 2زوج پا و2زوج اسپیراکل است .دیپلو پودا عموماً گیاهخوارند ولذاگاز گرفتگي آنهابرای انسان سمی نیست .مگرآنکه گاهی موجب التهاب توام با خارش موضعی وگذرا در پوست می شود .برخی گونه های انها میزبان واسطه سستودا مانند همینولپیس دایمینوتا diminuta Hymenolepis می باشند.
کیلو پودا ( صد پایان ) در مقایسه با دیپلو پودا دارای بدنی پهن تر هستند . در هر بند از بندهای بدن یک جفت پا و یک جفت سوراخ تنفسی مشاهده می شود. اولین زوج پا با تغییر شکل بصورت یک زوج چنگال سمی(forcipul (درآمده است. در قاعده این چنگالها غدد زهری و در انتهای قدامی آنها منافذ مربوط به مجرای غدد زهری دیده می شود. صد پایان در حدود 5 تا 25 سانتیمتر طول دارند و به سبب گوشت خواری سمی بوده و طعمه خود را شکار می کنند صد پایان ممکن است بطور تصادفی داخل گوش و بینی بشوند و میزبان خود را گاز بگیرند. چنگال سمی صد پایان کوچک و متعلق به مناطق معتدله ممکن است موجب درد و واکنش های التهابی گذرا بشود اما زهر ناشی از گزش صد پایان بزرگ و متعلق به مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر مانند جنس اسکولو پندراsp Scolopendraموجب درد والتهاب شدید و حتی نکروز موضعی میگردد . گزارشاتی از مرگ ناشی از گزش این جانوران در فیلیپین وجود دارد .
معمولا" برای درمان جای گاز گرفتگي و یا زخم حاصله از گزش صد پایان با آمونیاک ، الکل یده یا لوسین های آرام بخش یاکمپرس های بی کربنات دو سود و یا محلول اشباع شده سولفات منیزیم بطور موضعی درمان می شوند.
گاهی درد های شدید ناشی از گزش صد پایان بزرگ را با داروهای ضد درد ویا بی حس کننده های موضعی تسکین می دهند . کنترل و پیشگیری صد پایان شامل جمع آوری و دفع بهداشتی زباله و ضایعات سبزیجات و همچنین سم پاشی محل تکثیر و زیست آنها می باشد.
3- زیر شاخه سوم بند پایان، زیر شاخه کلیسر داران Chelicerata میباشد. این گروه بند پایان قدیمی و بدون شاخک هستند و در قطعات دهانی خود فاقد آرواره می باشندو بجای آن دارای یک جفت عضو گیرنده بنام انبرک یا کلیسرا(chelicera) در جلوی دهان می باشند و همچنین در جلوی دهان دارای یک جفت پیوست حسی بنام پاهای حسی یا پدی پالپ pedipalpes می باشند سر و قفسه سینه بهم چسبیده می باشند و بخش واحدی بنام cephalothorax را بوجود می آورند . این زیر شاخه به دو رده 1- Merostomata و 2- Arachnida تقسیم می شود .
مروستوماتها دارای زندگی آبزی بوده و همه گونه های آ ن بجز جنس Limulus یا همان Xiphosara از بین رفته‌اند.
دومین زير رده که Arachnida می باشد که عنکبوتیان گویند شامل بند پایان مهم پزشکی مثل عنکبوتها(Aranea) ، رطیلها Solpugida وکنه ایها Acarina می باشند که بعدا" مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

ادامه دارد.....

[Mina_Mehr]

به نام خدا
جلسه ي چهارم:

ج- رده حشرات Insecta
همانطور که گفته شد رده یا class حشرات بزرگترین رده بند پایان را از نظر تعداد گونه بخود تعلق داده اند. بدن حشرات مثل سایر بند پایان بصورت بند بند است . پوشش خارجی که exoskeleton نامیده می شود چند لایه بوده و نسبتا" سخت ، مقاوم و فاقد ساختمان سلولی است و از جنس chitinکه یک پلی ساکارید ازت دار است ، بوده و موسوم به کوتیکول cuticle است ولی استحکام کوتیکول مربوط به یک پروتئین بنام اسکلروتین sclerotine است.
فرمول شیمیایی کیتین (C8H13O5N) بتوان n می باشد اسکروتین از ترکیب کیتین و آرتروپودین ( Arthropodine) تشکیل می شود.




مور فولوژی خارجی
بدن حشرات در حالت بلوغ از 3 بند کلی (Tagme) به نام سر head قفسه سینه thorax و شکم abdomen تشکیل شده است. خود این بند ها از ضخائم و اجزا بند بند دیگر نیز تشکیل شده است . بدن حشرات در حالت کامل حداکثراز 21 بند تشکیل می شود که شامل سر ( 6حلقه یا بند در مرحله جنیني) قفسه سینه thorax( 3 حلقه) و شکم ( 12 حلقه ) می باشد.
سر Head : سر مانند دیگر قسمتهای بدن از بهم پیوستن چندین حلقه بوجود آمده و دارای اعضای حسی مهم مانند یک جفت شاخک ( antenna ) ، یک جفت چشمان مرکب (eyes Compound) و تا سه عدد چشم ساده ( ocelli ) و قطعات دهانی ( mouth parts ) می باشد.
قطعات در حشرات مختلف اشکال متعددی را در طی تاریخ تکامل خود پیدا کرده اند که در طی بررسی راسته های ( orders ) مهم پزشکی مورد بررسی قرار خواهند گرفت. قطعات دهانی شامل یک جفت آرواره های بالا (mandibles ( و یک جفت آرواره های پایین ( maxillae ) یک عدد لب بالا (labrum) ، یک عدد لب پایین (labium) یک هیپو فارینکس (hypopharynx) و یک زائده لب بالا یاepipharynx می باشد . این قطعات در گروه های مختلف حشرات بر حسب نوع تغذیه متفاوت و تنوع حاصل کرده اند ضمنا" لب پایین و آرواره های زیرین دارای زوائد حسي موسوم به پالپها palps می باشند.
قفسه سینه : (thorax )
درحشرات قفسه سینه از قسمت قفسه سینه قدامی prothorax ، قفسه سینه میانی mesothorax و قفسه سینه خلفی metathorax تشکیل یافته است .
به هر یک از این قسمت ها ی یادشده یک زوج پا و در حشرات بالدار به مزو توراکس و متاتوراکس ، هر کدام یک زوج بال متصل است .و در حشرات کنونی پروتوراکس فاقد بال است ، هر چند که نمونه های فسیلی حاکی از وجود یک جفت بال نیز در حشرات قدیمی است. پاها نیز دارای ساختمان مفصلی و بند بند هستند. همچنین قفسه سینه از بند دوم و گاهی از بند اول در هر بند دارای یک زوج سوراخ تنفسی یا اسپیراکل میباشندکه تا بند های انتهایی شکم(هشتم) به همین فرم ادامه پیدا میکنند.
شکم : ( abadoman )
در حشرات شکم تقریبا" استوانه ای شکل ، نرم و بند بند است و حالت غشایی دارد . آخرین بند های شکم مجهز به اعضائ تناسلی خارجی(ژنيتالياgenitalia )بوده که مهمترین بخش جهت تشخیص گونه ها می باشند . همچنین هر حلقه از شکم مجهز به یک جفت سوراخ تنفسی در هر بند می باشد.

آناتومی و مورفولوژی داخلی :
اگر یک برش عرضی از یکی از حلقه‌های بدن بندپایان و در اینجا از حشرات تهیه شود قسمت‌های زیر دیده خواهد شد ( از نظر مورفولوژی خارجی ) یک نیم حلقه پشتی بنام tergite ، یک نیم حلقه شکمی بنام sternite ‌ دو نیم حلقه پهلویی بنام pleurite که نیم حلقه‌های پشتی و شکمی را به هم متصل خواهد کرد. این حلقه توسط دو جفت دیافراگم پشتی و شکمی به سه قسمت بالایی(پشتي) ، میانی و پایینی(شکمي) تقسیم می‌شود . در قسمت بالایی ، دستگاه گردش خون ، در قسمت میانی دستگاه گوراش و در طرفین آن سوراخ های تنفسی و در قسمت انتهایی یک جفت طناب عصبی شکمی وجود دارد.تمامی دستگاه‌ها در حفره عمومی بدن یا هموسل قرار گرفته‌اند . این یک حفره توخالی است .
دستگاه گردش خون:
دستگاه گردش خون در حشرات یک دستگاه گردش خون باز است و فقط شامل یک رگ طولی پشتی است که در قسمت عقب بدن محفظه‌های قلب و در قسمت جلو آئورت را می‌سازد. در قسمت عقبی بدن هر کدام از محفظه‌های قلب دارای یک سوراخ به نام استیول می‌باشند و خون یا همولنف(hemolymph) از قسمت عقبی به سمت جلو حرکت می کند و وارد هموسل می شود و تمامی اعضائ داخلی در ارتباط مستقیم با خون یا همولنف می‌باشند.
دستگاه گوارش:
در بند‌پایان و حشرات شامل یک لوله گوارش است و شامل سه قسمت عمده است ، قسمت قدامی fore gut ، قسمت میانی mid gut ، قسمت خلفی یا hing gut است. معده اصلی که همان بخش میانی است را mesentron گویند.
و قسمت عمده هضم شیمیایی و مکانیکی دراین قسمت است قسمت ابتدایی که هضم مکانیکی در آن صورت می‌گیرد استمودام stomodaeum گویند . و قسمت انتهایی که عمل آبگیری از مواد خورده شده صورت می‌گیرد راproctodaeum گویند .
دستگاه تنفسی :
اکسیژن مورد نیاز حشرات از طریق انتشار مستقیم گاز به بافت‌های بدن آنها می رسد و خون حشرات ( همولنف ) با عمل تنفسی آنها ارتباط ندارد.
سیستم تنفسی در حشرات که عمدتا" هوازی می‌باشد شامل یک جفت سوراخ تنفسی و به دنبال آن لوله‌های تراشه‌ایی (tracheae ) قرار گرفته‌اند . عده‌ای دیگر از حشرات که آبزی هستند دارای آبشش می‌باشند.
عده‌ای دیگر از بند پایان مثل سارکوپت دارای تنفس جلدی هستند.
دستگاه عصبی :
دستگاه عصبی در بند پایان و حشرات سه قسمتی است .
دستگاه عصبی مرکزی که شامل مغز است که بزرگترین گره عصبی است .
دستگاه عصبی احشایی که انشعاباتی به اندامهای داخلی می فرستد .
دستگاه عصبی سطحی یا جلدی که موها ، خارها و روزنه حسی سطح کوتیکول را حسی میسازد .
دستگاه عصبی بطور کلی شامل یک جفت طناب عصبی شکمی است که در طول خود دارای گره‌های عصبی ganglion می باشد . دستگاه عصبی مرکزی انشعاباتی به شاخک‌ها و به چشمان و قطعات دهانی می فرستد.
دستگاه تولید مثل :
ماده‌ها :
اندام تناسلی خارجی در بسیاری از حشرات ماده ، کوچک و نامشخص است ولی بعضی از حشرات آلت تخمگذاریovipositor مشخص در انتهای شکم دارند.
اعضای داخلی دستگاه تولید مثل ماده‌ها مشتمل بر یک زوج تخمدان (ovaries) یک زوج لوله‌های تخمدان (oviduct) -برای عمومي تخم- یک و یا دو زوج غدد ضمیمه ( accessory glands) و کیسه ذخیره اسپرم (spermatheca) اسپرماتکا می‌باشد (یک تا سه عدد) که در هنگام جفت گیری پر از اسپرماتوزوئید حشره نر می‌شود. اسپرماتک می‌تواند در تشخیص ماده‌های بعضی از گونه های حشرات مثل پشه خاکی و کک‌ها ارزشی قابل توجهي داشته باشد. حشرات فقط یکبار نیاز به جفتگیری در طول عمر دارند چون اسپرماتزوئید ذخیره شده در اسپرماتک در تمام مدت عمر حشره ماده زنده باقی می ماند و برای بارور کردن تمام تخم‌هایی که در اولین تخمگذاری و نوبت‌های بعد گذاشته می‌شود کفایت می‌کند.
نرها:
دستگاه تناسلی خارجی بطور کلی شامل یک زوج چنگال تناسلی (genital claspers ) است که برای چسبیدن و نگهداری حشره ماده به هنگام جفت‌گیری بکار می‌رود. در بین چنگا‌‌ل‌ها عضوaedeagus ( آئدگوس ) و در مرکز آن (penis ) قرار دارد .
ساختمان تناسلی خارجی ، اغلب بنام ژنیتالیای نر و یا ترمینالیا (terminalia ) ناميده می‌شود و ارزش بسیاری در تشخیص گونه‌های نر حشرات دارد.
دستگاه تولید مثل داخلی حشره نر عبارت است از: یک زوج بیضه (testis) ، یک زوج برای خروج اسپرم vasdeferens که در انتها بهم پیوسته و کیسه اسپرم semimal vesicle را تشکیل می دهد و اسپرماتوزوئید‌ها در آن ذخیره می شود . کیسه اسپرم به داخل مجرای اسپرم‌انداز ( ejaculatory duct ) باز می‌شود که خود به عضو آئدگوس منتهی می شود . همچنین اغلب یک یا سه زوج غدد ضمیمه کوچک وجود دارد که عمل آنها ترشح یک ماده آبکی از طریق مجرای اسپرم انداز است .
در بعضی از حشرات از جمله بسیاری از دو بالان این غده‌های ضمیمه وجود ندارد.
انواع روش‌های تولید مثل در حشرات :
- تخمگذاری oviparity-ovipositing مثل اکثریت حشرات
- لارو‌زایی یا زنده‌زایی viviparity مثل مگس تسه تسه
- تخم‌زنده‌زایی ovo-viviparity مثل مگس خانگی گاهی اوقات
- بکرزایی parthenogenesis در زنبورها و شته‌ها
- پدوژنز paedogenesis یک نوع بکر‌زایی است که در مرحله لاروی برخی از حشرات مانند راسته دو بالان به وقوع می‌پیوندد و لارو‌ها دارای تخمدان‌های فعال و کامل است که می‌تواند گامت ماده تولید کند ، این گامت ها بطور بکر‌زایی رشد کرده و موجود دیگری را بوجود می‌آورند.
- چند جنینی ( polyembryonic ) از مبداء یک تخم در اثر رشد غیر طبیعی ، چندین جنین بوجود می آید. یک تولید مثل غیر جنسی است که بیشتر در حشرات پارازیت دیده می شود.
دستگاه دفعی در بند پایان :
دستگاه دفعی در بند‌پایان نیز متنوع است. ولی به دو صورت کلی وجود دارد.
· لوله‌هاي مالپیگی(malpighian tubule ) دراکثریت بند پایان
· اندام یا ضحائم کوکسال ( در کنه‌ها) coxal glands و یا ترکیبی از دو تا می‌باشد .
لوله‌های مالپیگی در محل اتصال بخش دوم و سوم گوارش وجود دارند که اوره ، املاح و سایر مواد دفعی حشره که از مایع همولنف حاصل می‌گردد ، به داخل آنها ریخته می شود . لوله‌های مزبور به مثابه صافی‌های دفعی عمل می‌کنند و مواد اضافی محیط خود را گرفته و به داخل معده خلفی هدایت می‌کنند . در معده ، پس از آن که آب مدفوع توسط پیوست papillaeهای راست روده جذب گردید ، مواد اضافی همراه دیگر ترشحات از طریق مقعد anus دفع می‌گردد.
تعداد لوله‌های مالپیگی بر حسب گونه حشرات از 2 تا 200 عدد متغییر است.
ادامه دارد....

[Mina_Mehr]

به نام خدا
جلسه ي پنجم...

بیولوژ ی حشرات :
رشد در حشرات بوسیله پوست اندازی تامین می‌شود . حشرات بالغ هرگز رشد نمی‌کنند ، بلكه عمل رشد فقط محدود به مراحل نوزادی دوره زندگيشان می‌باشد که تنها با دور افکندن اسکلت خارجی صورت می‌گیرد و این پدیده بنام پوست اندازی(moulting , ecdysis) خوانده می‌شود . عمل پوست اندازی در طی دوره رشد حشرات طی مراحل مختلفی که منجر به تغییر شکل حشره از تخم تا مرحله بالغ می‌شود. صورت می‌گیرد ، این دوره رشدی که در طی آن که حشره نوزاد ( سایر بند پایان ) رشد می‌کند و تغییر شکل می دهد ( مجموعه تغییرات مورفولژیک و فیزیولوژیک ) تا به یک حشره کامل وسپس بالغ تبدیل شود را دگردیسی یا (metamorphosis )می گویند.
بطور کلی حشرات به لحاظ داشتن یا نداشتن بال ( در روره جنینی به دو گروه یا دو زیر رده تقسیم می‌شوند( در دنیای بند پایان فقط حشرات دارای بال هستند).
الف: زیر رده بی بالان ، که در دوره جنینی فاقد بال یا آثار و زوائدی از بال هستند و apterygota گویند. این‌ها فاقد دگردیسی هستند (ametaboulous )
ب: زیر رده بالداران یا pterygota : حشراتی هستند که در دوره جنینی دارای بال یا آثاری از آن و زوائد آن می‌باشند . اینها از نظر دگر دیسی به دو گروه تقسیم می شوند:
· دگردیسی ناقص hemimetabolata ( سوسری‌ها – شپش‌ها – ساس )
( کامل) بالغ à (nymph ) à تخم

· دگردیسی کامل holometabolata ( دو بالان – پروانه ها – سخت بالان)
بالغ àpupa شفیره àlarva لارو à تخم
مثل پشه‌ها – مگس‌ها – کک‌ها
دگردیسی در کنه‌ایها شامل یک نوع خاص است که یک دگردیسی ناقص است .






· دیاپوز : در بعضی از مراحل دوره زندگی حشرات ، ممکن است موقتا" رشد ونمو یا فعالیت آنها متوقف گردد. این حالت که بنام سکون یا عدم تحرک quiescence شناخته شده است . به دوصورت وجود دارد که کلا" دیاپوزdiapause گویند.
این دوره سکون ممکن است در اثر شرایط محیطی نامساعد صورت گیرد که دیاپوز دوروغین گویند. توقف رشد در اثر گرما را اصطلاحا" تابستانگذرانی aestivation گویند که در اثر گرما و خشکی هوا اتفاق می‌افتد در مقابل تابستانگذرانی ، پدیده زمستانگذرانی وجود دارد.که در آب و هوای سرد و خشک اتفاق می‌افتد.اگر دیاپوز جزئی همیشگی از زندگی و چرخه بیولژی حشره باشد و تحت عوامل هورمونی صورت می‌گیرد و ربطی به شرایط محیطی نداشته باشد را دیاپوز حقیقی گویند.
در اثر دیاپوز بطور کلی حشره خود را در مقابل شرایط سخت محیطی نظیر درجه حرارت بالا و یا پایین و کمبود غذا مقاوم می کند.

د – 1- راسته سوسری‌ها ( cockroaches )- ( dictyoptera )
سوسری‌ها که در فارسی به سوسک حمام مرسومند یکي از آفات بسیار قدیمی انسان می‌باشند . قدمت این بند پایان به 250 میلیون سال قبل یعنی دوران کربونیفر می‌رسد که به لحاظ مورفولژیک دستخوش تغییرات چندانی نشده‌اند حدود 4000 گونه از این راسته شناسایی شده است که حدود 50 گونه از آنها آفت‌های اصلی شده‌اند و 6-5 گونه آنها به لحاظ پزشکی حائز اهمیت است که 3 گونه مهم‌تر از بقیه هستند :
سوسری آلمانی ( germanica‌Blattella)
سوسری شرقی (Blatta orientalis )
سوسری آمریکای (americana periplaneta )
مورفولژی : معمولا" قهوه‌ای بلوطی یا سیاه رنگ هستند و طول آنها 5-1 سانتی‌متر است . پرونوتوم بزرگ دارند و سر در زیر آن پنهان است . دارای 2 جفت بال هستند . جفت اول بالها حالت براق و چرمی شکل دارد وtegima گویند جفت دوم بال‌ها حالت کاملا" غشائی دارد و بکار پرواز می آید . بدن سوسري‌ها معمولا" در سطح پشتی شکمی پهن و تخم مرغی شکل است . قطعات دهانی ساینده و ( جونده ) دارند .
اکولژی و بیولژی : دارای دگردیسی ناقص هستند . حشره‌ای (nocturnal ) یعنی شب فعال هستند . اماکن گرم و مرطوب را برای زندگی انتخاب می‌کنند ، زیر آبگرمکن ، زیر یخچال ، زیر کابینت‌ها ، پشت رادیاتورها ، در حمام ، در آشپزخانه ، نانوایی‌ها و ... را به عنوان زیستگاه انتخاب می‌کنند . حشراتی همه چیز خوار و پر خور هستند. کپسول تخم آنها مجتمعی از چندین تخم است که بوسیله ترشحات غدد ضمیمه بهم متصل شده و (Ootheca )ااتکا نام دارد
سوسري ها اين كپسول ها را در محلهاي تاريك و دور از چشم در شكاف ها و درزها گذاشته و يا به سطوح زيرين مـيز وصندلي يا تختخواب ا،جعبه چوبي و ديگر وسايـل بسته بـندي شده مي چسبانند.

كپسول ها بتدريج بزرگ شده، پس از مدتي سوسك هاي جوان سفيدرنگ كوچك بدون بال از درون آن خارج مي شوند.
از ابتداي تخـم ريزي تا خارج شدن نوزاد سـوسك (نـمف)، سي تا پنجاه روز طول مي كشد.

. از انواع مواد از نشاسته‌ايی گرفته تا مدفوع انسان و حیوانات و یا خون خشک شده تغذیه می‌کنند . در سراسر کره زمین پراکنده هستند ولی تراکم آنها بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری می‌باشند . سوسري‌های بالغ از یکماه تا حتی بیش از یکسال می‌توانند عمر کنند . سوسري‌ها عمدتا" زندگی تجمعی دارند.
سوسري ها گرما را دوست دارند و پشت رادياتورها و لوله های آب گرم مخفی می شوند.
- روزها در شكاف و درز ديوارها، چهارچوب درها ومبل ها پنهان مي شوند.
- نقاط تاريك مانند :
- تختخواب، پشت يخچال و اجاق خوراك پزي و ظروف آشپزخانه، كابينت ها،
توالت، حمام - لوله بخاري، محل نگهداري حيوانات، زيرزمين ها، داخـل تلويزيون و راديو و ديگر وســايل الكــتريكي، آبروها و سيستم فاضلاب محل اختفای سوسک ها است .
گروهی از سوسری هااز طريق راه رفتن و پرواز حركت كرده و نيز همراه وسايط حمل و نقل، كشتي و هواپيما مسافت هاي طولاني را طي میکنند.
- مجاري فاضلاب، - وسايل بسته بندي شده،
- جعبه بطري هاي نوشابه، -كيسه هاي سيب زميني و پياز و ساير مواد غذايي كه بگونه اي نامناسب انبار شده اند،
- اماكن و منازل آلوده مجاور، - دودكش بخاريها، راههاي انتقال اين حشرات هستند.
- اهمیت پزشکی و بهداشتی:
به سبب اینکه به منبع غذایی خاصی جهت تغذیه نیازمند نیستند و همچنین در حال رفت و آمد در محیط‌هايی نظیر فاضلاب و یا توالت‌ها هستند براحتی می‌توانند عوامل مختلف بیماری‌زایی را از این منابع گرفته و به محیط‌های انسانی منتقل کنند :
اینها به دلایل زیر می‌توانند عامل بيماريزا را منتقل کنند :
1- از طریق قطعات دهانی 2- توسط استفراغ مواد غذایی خورده شده
3- مدفوع 4- پاها و سایر قسمت‌های بدن .

بنابر این می‌توانند ناقل مکانیکی عوامل بیماریزایی باکتریایی مثل جذام ، طاعون خیارکی ، اسهال شیگلایی خونی ، اسهال کودکان ، عفونت مجاری ادراری ، عفونت‌های استافیلوکوکی و سالمونلایی ، مسمومیت‌های غذایی باشند . همچنین می‌توانند تخم کرم‌های روده‌ایی (که دومین گروه بزرگ ارگانیزم‌های بیماری‌زای منتقله توسط سوسری‌ها هستند )
بيماري هاي باكتريايي: -اسهال - ديسانتري -وبا -تب تیفوئيد
- بيماري هاي ويروسي: -فلج اطفال
- حمل تخم كرم هاي انگلي
و نيز واكنش هاي آلرژيك مانند ناراحتي پوستي، خارش، تورم پلك و ناراحتي هاي تنفسي را ايجاد مي كنند.
-روشهاي كنترل :
- جمع آوري و نگهداري مواد غذايي در ظروف درپوشدار در كابينت و يخچال،
- استفاده از زباله دان هاي دردار و قابل شستشو و استفاده از كيسه زباله،
- شستشو و پاك كردن كليه سطوح، وسايل، ظروف و سطل هاي زباله، ابتدا با مواد پاك كننده مانند پودر و مايع ظرفشويي (بمنظور خذف چربي و ساير مواد آلي كه منبع تغذيه حشرات مي باشند)، سپس ضدعفوني آنها با مواد ضدعفوني كننده مانند پودرپركلرين و وايتكس (جهت از بين بردن ميكروب ها).
- استفاده از انبارها و زيرزمين هاي فاقد رطوبت و آب.
- بررسي بسته بندي ها، شانه هاي تخم مرغ، كارتن ها و نيز السبه شسته شده و مبلمان قبل از ورود به ساختمان.
- مسدود كردن شكاف هاي كف اتاق ها، چهارچوب درها و كانل هاي عبور لوله هاي آب، فاضلاب و كابل هاي برق
استفاده از حشره‌كشها به صورت گردپاشي در طي مسير حركت آنها با حشره كشهاي آلي كلره نظير كلردان و يا حشره كشهاي آلي فسفره نظير ديازينون و مالايتون مفيد است. همچنين از حشره كشهاي آلي جديدتر كاربامات مثل بايگون (پروپوكسور) و حشره كشهاي آلي پيروتروئيد مي‌توان در مسير حركت آنها استفاده كرد. با استفاده از اسپري و يا طعمه‌هاي مسموم بايگون وقتي كه جمعيت آنها زياد است جمعيت اين حشرات را مي توان كنترل كرد.
روشي ديگر، كنترل بيولوژيكي است. كنترل بيولوژيكي توسط زنبورهاي پره داتورpredatour مثل خانواده زنبوران گل مالsphecidae و يا پارازيتوئيد مثل دم پرچميهاevanidae كه كپسول تخم را پارازيته مي‌كنند، انجام مي گيرد.
ادامه دارد...

[Mina_Mehr]

نكات ضميمه اي جلسه ي پنجم...
ضميمه ي 1 جلسه ي پنجم:

راسته سوسري ها يكي از 31 راسته از رده حشرات مي باشد كه تقريبا در كليه نقاط دنيا وجود دارند. امروزه برخي از گونه هاي سوسري ها به عنوان مهم ترين و متداول ترين آفات مناطق مسكوني ، اماكن عمومي و بيمارستان ها محسوب مي شوند. در اين تحقيق به منظور شناسايي گونه هاي سوسري شهر اصفهان از ابتداي تير ماه 1378 تا پايان شهريور ماه 1379 از اماكن مسكوني ، بيمارستان ها ، خوابگاه هاي دانشجويي و استخر هاي اين شهر نمونه برداري به عمل آمد و نمونه ها پس از انتقال به آزمايشگاه به صورت خشك يا در محلول تثبيت كننده نگهداري گرديدند ، سپس با استفاده از كليد هاي شناسايي تعيين هويت گرديد. در مجموع 7 گونه و 7 جنس متعلق به 3 خانواده مورد شناسايي قرار گرفت كه اسامي گونه هاي شناسايي شده عبارت از : Supella longipalpa, Blattella germanica, Parcoblatta sp Periplaneta americana, Blatta lateralis, Polyphaga aegiptica, Arenivaga roseni, مي باشد كه گونه Parcoblatta sp. براي نخستين بار از ايران گزارش مي گردد. در ميان نمونه هاي جمع آوري شده 3 گونه Supella longipalpa ,Blattella germanica, Periplaneta americanaداراي بيشترين فراواني بود كه چرخه زيستي اين حشرات در شرايط آزمايشگاهي مورد بررسي قرار گرفت. از آنجا كه اين حشرات داراي توانايي انتقال و پراكندگي ميكروارگانبسم ها در محيط مي باشند ، از گونه هاي فراوان در شهر نمونه برداري گرديد كه طي مدت 48-24 ساعت به آزمايشگاه منتقل و وجود برخي شاخص هاي آلودگي باكتريايي در آنها مورد بررسي قرار گرفت. در اين مطالعه شمارش باكتري هاي كلي فرم ، استافيلوكوكوس اورئوس و استرپتوكوكوس فكاليس در قسمت هاي مختلف حشره ( پا ، بال ، ضمايم دهاني، سطح بدن و لوله گوارش )انجام گرفت و مشخص گرديد كه لوله گوارش اين حشرات داراي بيشترين تعداد باكتري كلي فرم و استرپتوكوكوس فكاليس و سطح بدن داراي بيشترين تعداد باكتري استافيلوكوكوس اورئوس مي باشد. همچنين وجود باكتري هاي سالمونلا و پزودوموناس آئروژينوزا در اين حشرات به اثبات رسيد. نتيج بررسي ها نشان داد كه اين حشرات داراي توانايي نگهداري باكتري سالمونلا در لوله گوارش خود مي باشند. اين نتايج مبين نقش اين حشرات در آلودگي محيط زيست مي باشد كه مي تواند از نظر بهداشتي سلامت انسان را به خطر اندازد.
نقش سوسري ها در عفونت هاي بيمارستاني:

بيمارستان هميشه مكاني نيست كه بيماران در آن بهبود يابند بلكه گاهي بدليل عدم كنترل موثر عوامل بيماريزا بروز يا تشديد عفونت ها يا بيماري ها در بيماران مي گردد. اين حالت كه تحت عنوان عفونت هاي بيمارستاني ناميده مي شود تقريبا تمام افراد بستري شده در بيمارستان ها را تهديد مي كند. سوسري ها بدليل رفتارهاي زيستي خاص خود مي توانند باعث بروز عفونت هاي بيمارستاني در بين بيماران بستري گردند. در اين تحقيق به بررسي عفونت هاي بيمارستاني در بيمارستان هاي امام خميني (ره) و شريعتي دانشگاه علوم پزشكي تهران جهت ارائه راه هاي كنترل پرداخته شده است. بدين منظور سوسري هاي جمع آوري شده پس از تشخيص و ثبت مشخصات محل جمع آوري، به آزمايشگاه منتقل گرديد و در آنجا عمل جداسازي قارچ و باكتري طبق اهداف پيش بيني شده از سطوح خارجي بدن و دستگاه گوارش آنها صورت مي گرفت. براي تعيين سطح حساسيت سوسري آلماني، يك سري تست هاي حساسيت به حشره كش هاي متداول در بهداشت به دو روش تست هاي مرگ و مير و ضربه اي انجام شد. در اين مطالعه جمعا 77 كلني قارچ رشته اي، مخمري و مخمرمانند و آكتينوسيت از سطح خارجي بدن و 83 كلني قارچ رشته اي و مخمري و مخمرمانند از دستگاه گوارش سوسري ها جداسازي و شناسايي گرديد. از ارگانيسم هاي خطرناك جدا شده در اين مطالعه مي توان آسپرژيلوس فلاووس و آسپرژيلوس فوميگاتوس را نام برد. مطالعه باكتري شناسي نشان داد كه 100% سوسري هاي آلماني مورد بررسي حامل فلور غني ميكروبي بودند. باكتري هاي غالب جدا شده از سوسري ها در اين تحقيق عبارت بودند از: كلبسيلا، پسودوموناس، پروتئوس، سيتروباكتر، آنتروباكتر و اشرشيا. بررسي حساسيت آنتي بيوتيكي اين ميكروب ها نيز وجود انواع مقاوم باكتري هاي بيماريزا را به اثبات رساند. مقاومت دارويي در ميكروب هاي جدا شده حاكي از آن بود كه سوسري ها اين آلودگي را از محيط بيمارستان كسب نموده اند. نتايج بدست آمده نشان مي دهند كه سوسري ها قادرند باكتري هاي بيماريزاي دو يا چند مقاومتي بيمارستاني را بخوبي با خود حمل كنند. نتايج تست هاي مرگ و مير نسبت به حشره كش هاي مختلف نشان داد كه سوسري هاي هردو بيمارستان نسبت به حشره كش پرمترين شديدا مقاوم، به حشره كش آيكون متحمل و نسبت به ساير حشره كش هاي مورد تست حساس مي باشند. براساس نتايج تست هاي ضربه اي، سوش هاي هردو بيمارستان شديدا به پرمترين مقاوم، به دلتامترين متحمل، به آيكون متحمل و به سولفاك كاملا حساسند.

[Mina_Mehr]

ضميمه ي 2 جلسه ي پنجم:
تصاوير:







سوسري آمريكايي

[Mina_Mehr]

ضميمه ي 3 جلسه ي پنجم
معرفي انواع سوسري ها:
سوسري آلماني(سوسک کابینتی)

افراد بالغ اين سوسري 15-10 ميليمتر طول دارند و بالهاي آنها كاملا رشد يافته و تمام سطح شكم را در فرد ماده مي پوشاند، اما بندهاي انتهايي در بدن نر زير بالها قرار نمي گيرند. ماده بزرگتر و تنومندتر از نر است. رنگ بدن قهوه اي روشن تا متوسط، و دو نوار طولي تيره بر روي پيش قفس سينه (جلوي بالها) قرار دارد. مراحل نوزادی بدون بالند و اين نوارها بر روي بقيه قفس سينه هم امتداد يافته اند.
سوسري آلماني شرايط گرم و مرطوب نقاطی مانند آشپزخانه ها و رستورانها را مي پسندد. اين حشره بسرعت حركت مي كند و به آساني از سطوح بالا مي رود، بنابراين در پناهگاهها بر روي سطوح عمودي و از بالاترين تا پايين ترين سطوح، در درزها و شكافها، پشت قابها و تابلوهاي اعلانات، در كشوها و قفسه ها، درون وسايل برقي و هر جاي ديگري كه بعنوان پناهگاه بتواند در آن در طي ساعات روز مخفي شود، مي توا ن آن را يافت.
در شب اين حشره از پناهگاه بيرون آمده و به دنبال آب و غذا مي گردد. همه مراحل زندگي بر روي مواد آلي در دسترسشان شامل آشغال، بقاياي آب زهكشي و آبهاي جمع شده در قسمتهاي مختلف و غذاهاي خام و پخته كه براي مصرف انسان آماده شده تغذيه مي كنند. این سوسري همه جا مدفوع خود را دفع مي كند و رگه هاي تيره مدفوعش شاخص واضح آلودگي هستند. اين رگه ها به صورت وصله هاي تيره در مناطق داراي آلودگي شديد ديده مي شوند و خطوط تيره مدفوع منتشر شده، راههاي عبور حشره را كه معمولا از آن تردد مي كند، نشان مي دهد. در فواصل سه هفته اي ماده 4 تا 8 كپسول تخم مي گذارد كه هر يك حاوي 35 تخم است كه اين تعداد ممكن است در كپسولهاي تخم اوليه بيشتر باشد. نوزاد خارج شده از تخم رنگ پريده است اما به سرعت به رنگ قهوه اي روشن در مي آيد.
سوسري شرقي
افراد بالغ اين سوسري 25-20 ميليمتر طول دارند و رنگ بدنشان سرتاسر قهوه اي تيره تا سياه است، از اين رو به اشتباه به آن سوسك سياه هم مي گويند. بالها به ميزان زيادي در نرها تحليل رفته اند و در ماده فقط اثرات آن ديده مي شود. اين سوسري دو برابر سوسري آلماني است و بدنش هم درشت تر و تنومند تر است. سوسري شرقي خيلي آهسته تر از سوسري آلماني حركت مي كند و نمي تواند از سطوح عمودي بالا رود. به همين دليل آن را معمولا در سطوح افقي و يا در سطوح عمودي زبر مانند ديوارهاي آجري مي توان يافت. اين حشره دماهاي خنك تر از سوسري آلماني را ترجيح مي دهد و بنابراين بيشتر در زير زمين ها، مجاري عبور آب و چاهها و نيز قسمتهاي سردتر آشپزخانه، حمام ها و محلهاي آماده سازي غذا يافت مي شود. سوسری شرقی گاهي اوقات در بيرون ساختمان ها، به ويژه در حياط ها، مجاري فاضلاب و زه آب ديده مي شود. اين سوسري قادر به تحمل دماهاي بالاتر در موتورخانه ساختمانهاست و در آن محل مي تواند آب مورد نياز خود را از شيرهاي آب خراب و يا نشطي لوله هاي آب بدست آورد. عادات تغذيه اي آن شبيه سوسري آلماني است، شب ها براي تغذيه از پناهگاه بيرون مي آيد، جفتگيري كرده و مدفوعش را دفع مي كند.
سوسري شرقي اولين كپسول تخم خود را دو هفته پس از آخرين پوست اندازي نوزادی مي گذارد. تخم ها معمولا حدود 15 عدد بوده و تا 6 ماه يا بيشتر تفريخ نمي شوند. سوسری شرقی بدون آب در طي چند هفته از بين مي رود. ماده در طول زندگي خود 5 تا 10 كپسول تخم مي گذارد.
ظرفيت توليد مثلي سوسري شرقي به ميزان قابل ملاحظه اي از سوسري آلماني كمتر است. شايد دليل اصلي برای اینکه در بسياري از مناطق معتدله دنيا بتدريج جاي خود را به سوسري آلماني مي دهد، همین امر باشد. با وجود اين، سوسري شرقي گاهي اوقات مقاومت بيشتري را به حشره كشها نشان مي دهد زيرا كپسول تخمش تحت اثر سم قرار نمي گيرد و حداقل يك نوبت سمپاشي ديگر هم براي كشتن نوزادانی كه تازه بيرون آمده اند لازم است.
سوسري آمريكايي

سوسري آمريكايي بزرگترين سوسري موجود در اماكن داخلي است و طول بدنش به 45-30 ميليمتر مي رسد. هر دو جنس داراي بالهاي بزرگ بخوبي رشد يافته ای هستند كه اندازه آنها در نر قدري بزرگتر است. رنگ بدن قهوه اي مايل به قرمز بوده و دو لكه زرد رنگ در دو كناره پيش گرده (بخش پشتي قفس سينه پشت سر) دارد.
سوسري آمريكايي همانند سوسري آلماني شرايط گرم و مرطوب را ترجيح مي دهد و در اماكن داخلي، انبار مواد غذايي و محلهاي آماده سازي غذا زندگي مي كند. آن اغلب در زه آب و فاضلاب ديده مي شود و همچنين در مناطق گرمتر دنيا بيرون از ساختمانها در محلهاي جمع آوري زباله ها و مناطق متروكه می توان آن را دید. این سوسری به سرعت حركت مي كند و بخوبي از ديوار بالا مي رود و در هواي گرم قادر به پرواز كند بوده، در شب از پنجره باز وارد اتاقها مي شود و يا در اطراف چراغ هاي روشن درون حياط به پرواز در مي آيد. سوسري آمريكايي داري بيشترين پراكندگي در سرتاسر دنيا به ويژه در مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري است.
در پنج مرحله اول نوزادی رنگ بدن قهوه اي روشن تقریبا يكنواخت است، اما در مراحل بعدي لكه هاي زرد روي دو طرف پيش گرده واضح تر مي شوند. بال در سنين اوليه نمفي شروع به ظاهر شدن مي كند و با هر پوست اندازي مشخص تر مي شود، اما تا سوسري بالغ نشده كاملا رشد نمي يابند.
منبع:http://mahangostaran.

[Mina_Mehr]

به نام خدا
جلسه ي ششم...

2-د- راسته نیم بالان hemiptera

در اين راسته گونه‌هاي متعددي وجود دارد ولي دو خانواده cimicidae و reduvidae از لحاظ پزشكي حايز اهميت هستند. جفت اول بالها داراي ساختماني دوگانه درابتدا چرمي و سخت و قسمت دوم بال غشايي است كهhemilytra گويند. جفت دوم غشايي است.
· خانواده cimicidae : شامل ساس‌هاي موسوم به ساس رختخواب يا همانbed bug است و گونهcimex lectolarius است البته ساس ديگري هم وجود دارد كه به ساس مناطق حاره معروف است كهci-hemipterus گويند. ساس رختخواب از زمان انسان غارنشين غارنشين به انسان از خفاش منتقل شده است. اين ساس پراكندگي جهاني دارد.
مورفولوژي: از لحاظ ظاهري فاقد بال هستند. جفت اول بالها به صورت تحليل رفته و يك جفت زائده پولك مانند روي بدن است. جفت دوم بالهاي كاملاً از بين رفته است. بالغين حشراتي بيضي شكل هستند. قبل از خونخواري زرد يا قهوه اي آجري هستند. و بعد از خونخواري كامل به طور تيره شده و به رنگ قهوه اي قرمز يا قهوه اي در مي آيند. پروتوراكس از جوانب رشد كرده است و تشكيل يك فرو رفتگي را مي دهد كه سر درون آن قرار مي گيرد. قطعات دهاني سوزن مانند و از نوع سوراخ كننده مكنده مي باشد. عمل جفتگيري از طريق berlese organ كه در سمت چپ شكم وجود دارد و اين خاص دنياي حشرات براي سالها است و اين اندام را ribaga نيز مي گويند.
نرها در انتقال بدن داراي تيغه خميده آدگاس هستند و ماده ها انتهاي بدن صاف و كروي است. اندازه بالغين بين 5-4 ميلي ليتر مي باشد.
اكولوژي و بيولوژي :
داراي دگرديسی ناقص هستند. جنس نر و ماده هر دو عمل خونخواري را انجام مي دهند.خونخواري در شب صورت مي گيرد.انگل اجباري ولي موقت بدن هستند.در طي روز نمفها و بالغين بي حرکت بوده و در محل هاي مختلف تاريک و خشک مثل شکاف ها و درز هاي وسايل منزل،ديوارها،سقف ها،لابلاي کف پوش هاي چوبي وبين تشک و تختخواب مخفي مي شوند.زندگي دسته جمعي دارند.داراي 5 مرحله ي نمفي هستند.
در صورت نبودن انسان از حيوانات مختلفي مثل خرگوش،جوندگان،خفاش و حتي مرغ و خروس خونخواري مي کند.
اهميت پزشکي و بهداشتي:
در اثر خونخواري شديد مي توانند باعث نوعي کم خوني در بين کودکان شوند.همچنين باعث واکنش هاي آلرژيک و ناراحتي هاي پوستي مي شوند.نيش دردناکي دارند.بطور مکانيکي مي توانند از طريق گزش و له شدن بدن (همولنف آلوده)ناقل بيماري هايي مثل جذام و تبهاي راجعه بشوند.ممکن است بيماري هپاتيت B را نيز به طريق مکانيکي منتقل کنند حساسیت در افراد حساس. در بعضی افراد ممکن است تاولهای هموراژیک بزرگی به وجود آید. و در بعضی ممکن است قرمزی و ادم مشاهده شود.
روشهاي کنترل:
سمپاشي تمامي يک ساختمان با استفاده از حشره کش هاي آلي کلره مثل گامکسان، حشره کش هاي آلي فسفره ديازينون و با حشره کشهاي آل پيروتروييد مثل بيورزمترين مي توان آنها را تحريک و وادار به خروج از پناهگاه کرد و سپس تماس آنها با سطوح سمپاشي شده با ساير حشره کش ها بيشتر مي شود.گرد پاشي و يا سمپاشي وسايل خواب (به جز وسايل خواب بچه ها )و نيز استفاده از دستگاههاي الکتريکي دور کننده موجود که حشره کشها را به صورت دود متصاعد مي کنند براي ساختمانهاي آلوده مفيد هستند.
لوازم خواب را پس از سمپاشي بايد اجازه داد تا در هواي بيرون خشک شوند.
قرار دادن وسايل خواب در آفتاب موجب خروج بالغين و نمف ها مي شود.
گروه خانوادهReduviidae
در اين خا نواده فقط يک زير خانواده به لحاظ پزشکي حاظ اهمييت است و Triatominae گويند .
اين ها را سن هاي قاتلKilling bugs يا ساس هاي بوسندهKilling bugs هم مي گويند.گونه هاي مهم از نظر پزشکي اهمييت دارند محدود به چند گونه مي شود.مثل:
Triatoma infestanns
Rhodnius prolixus
Panstrongylus megistase
پراکندگي اين تر پاتومينه ها محدود قاره امريکا است و از ايالات متحده تا آرژانتين وجود دارند.
مورفولوژي:
سن هاي درشتي هستند.1-4 سانتي متر طول دارند. داراي سر بلند پوزه مانند هستند.قطعات دهاني سوراخ کننده-مکنده دارند که به صورت خرطوم مانند در جلوي سر قرار دارد.بر روي بدن داراي طرح هاي رنگين و مشخص هستند وفرم تيپيک نيم بالان هستند.
اكولوژي و بيولوژي :
داراي دگرديسی ناقص هستند. جنس نر و ماده هر دو عمل خونخواري را انجام مي دهند. در محل سكونت ميزبان خود و نزديك آن در شكاف ها و درزهاي ديوار، سقف و زمين و دركلبه هاي گلي روستايي وجود دارند كه به صورت كلني در مي آيند. بعضي ها در لانه پرندگان و روي درختان زندگي مي كنند و بعضي ها در لانه جوندگان.
داراي 5 مرحله نمفی هستند. در هنگام شب وبدون دردخونخواري مي كنند و بنابراين به ميزان زياد و مدت زياد مي توانند خونخواري بكنند.

اهميت در پزشكي و بهداشت:
اينها ناقلين بيولوژيك بيماري شاگاس هستند.
تريپانوزوميازيس آمريكايي Trypanosoma cruzi
ساس بوسيله خونخواري انگل را دريافت مي كند. انگل ها وارد معده ساس شده و تمام دوره رشد خود را در معده طي مي كنند و پس از يك تا دو هفته تريپوماستيگوت هاي متاسيكليك بيماريزا در مجرای خلفي دستگاه گوارش وجود خواهند داشت. به هنگام خونخواري، فضولات خود را دفع مي كنند. اين مدفوع مي تواند حاوي تريپوماستيگوت هاي عفوني باشد و از طريق جاي زخم نيش، يا زخم هاي ديگر روي بدن يا از طريق مخاط چشم، ميزبان بعدي را آلوده كند. انگل در دستگاه گوارش ناقل ، هم تكثير پيدا مي كند و هم دچار تغيير مورفولوژيك مي شود. ولي بوسيله مدفوع نه بزاق.
T.rangeli انگل ديگري است كه توسط ساس ها يا سنهاي تريا تومينه مستقل مي شود ولي براي انسان بيماريزا نيست و بوسيلهTriatoma ها منتقل ميشود مثلT.infestans وT.dimidiata و از طريق گزش (بزاق) و مدفوع ، بيماري منتقل مي شود ولي انتقال بوسيله گزش مهم تر است.
روشهاي كنترل :
1-بهسازی محیط

2- سمپاشی

بهسازی محیط:

*دور انداختن وسایل آلوده و سوزاندن آنها

*حذف درزها و شکاف ها و برداشتن کاغذ های دیواری

*گچ کردن ساختمان(در ساختمانهایی که گل – گچ هستند یا درز و شکاف در کف و دیوار دارند)

* دوغاب کف ساختمان با سیمان

* پهن کردن وسایل خانه در آفتاب

* بعضی از لباسها را با جوشاندن سالمسازی کنید .

*در صورتی که حجم آلودگی پایین باشد با رعایت مسائل ایمنی میتوان با مشعل های گازی شکاف ها و درزها را حرارت داد(باید مواظب اشتعال و سایل سوزنده و سیم کشی برق داخل و خارج دیوارها باشید)

*استفاده از جارو برقی میتواند مفید باشد به شرط اینکه از کیسه یکبار مصرف استفاده شود و در نهایت کیسه سوزانده یا جوشانده شود در صورتی که کیسه یکبار مصرف در دسترس نباشد. کیسه را فوراَ بعد از جاروکشی بجوشانید.

سموم موثر بر ساسها:

سم HCH و سم BHC سم دی اکساکارب و سم بندیو کارب ، سم ددت،سم دیازینون سم فن کلروفوس، یودفن فوس لیندین،مالاتیون و پرویوکسور،آیکون، سولفاک موثر میباشند.

اضافه کردن پیرترین یا پیرتروئیدهای ترکیبی مثل بیورزمترین مفید است چون باعث خارج شدن ساس از پناهگاههایشان میشود و تماس آنها را با سطوح سمپاشی شده افزایش میابد.

سمپاشی به صورت دستی یا کمپرسی روی دیوارها و کف اطاقها صورت میگیرد. رختخواب کودکان و گهواره اطفال نباید سمپاشی شود . در این مورد لباس ها و .. را بجوشانید.
ادامه دارد...