تاریخچه بارش شهابی اسدی

[matrix]

ظهور چشم‌گیر بارش اسدی در سال 1799 / 1178 را بسیاری از دریانوردان و ساکنان قاره آمریکا رصد کردند. در سال 1833 / 1212 نیز بارش اسدی شگفتی آفرید و طی چند ساعت، تعداد شهاب‌ها به هزاران عدد در ساعت رسید؛ طوری‌که بسیاری تصور کردند جهان به پایان رسیده و ستارگان از آسمان فرو می‌ریزند.

در سال ۱۸۳۷ / 1216، هاینریش اولبرس با بررسی بارش اسدی در دهه‌های گذشته، دوره فعالیت آن را ۳۳ یا 34 سال تعیین کرد. در آن زمان مشخص شد که منشاء بارش شهابی اسدی، دنباله‌دار تمپل-تاتل است که هر 33 سال یک‌بار به دور خورشید می‌گردد. در دهه‌های بعدی بارش شهابی اسدی فعالیت چشمگیری نداشت، اما در سال ۱۹۶۶ / 1345 غوغایی برپا شد. در مدت کوتاهی آسمان پر از شهاب شد، به‌طوری‌که برخی از رصدگران در آمریکای شمالی از ظهور30 شهاب در یک ثانیه خبر دادند! متاسفانه این نمایش دیدنی نیم ساعت بیشتر دوام نیاورد.
تقارن فوران بارش‌های شهابی با عبور دنباله‌دار مولد از نزدیکی خورشید، دانشمندان را به راز فعالیت متغیر بارش‌های شهابی رهنمون شد. وقتی دنباله‌داری به نزدیکی خورشید می‌رسد، توده‌های انبوهی از غبار تازه را به مدار تزریق می‌کند و اگر زمین در همان سال از نزدیکی این مدار غنی از غبار عبور کند، تعداد شهاب‌ها به‌شدت افزایش خواهد یافت.
دنباله‌دار تمپل-تاتل در آخرین گذر خود در نهم اسفند 1377 به حضیض مدارش رسید وآنها که موفق به رصد بارش شهابی شدند، آذرگوی‌های بی‌نظیری را دیدند. آذرگوی، شهابی است که روشنایی آن از روشنایی سیاره ناهید نیز بیشتر است.
در سال 1378 بارش اسدی در صبح ۲۷ آبان با زد.اچ.آر ۳۷۰۰ به اوج خود رسید. در این زمان کانون در ارتفاع زیادی قرار داشت و بسیاری از ساکنان خاور میانه توانستند شاهد این آتش بازی آسمانی باشند. در سال 1379تعداد شهاب‌ها افت کرد و در زمان اوج، مقدار زد.اچ.آر از۵۰۰ بالاتر نرفت. در سال‌های ۸۰ و۸۱ بارش اسدی به حداکثر زد.اچ.آر ۳۰۰۰ رسید.
اکنون دوره رگبارهای بارش اسدی به پایان رسیده، به‌طوری‌که در سال‌های 1382 تا 1386 فعالیت نسبتا معمولی داشت و در سال گذشته با زد.اچ.آر 100 ظاهر شد. برای مشاهده طوفان شهاب‌های اسدی باید تا سال 1410 صبر کرد، وقتی دنباله‌دار تمپل-تاتل دوباره برای ملاقات با خورشید باز می‌گردد و مدار خود را با انبوده ذرات گرد و غبار پر می‌کند.

پیش‌بینی‌ها برای امسال
پیش‌بینی بارش‌های شهابی کار پیچیده‌ای است. دنباله‌دار‌ها اجرام سبک و تاثیر‌پذیری هستند و به راحتی تحت تاثیر دیگر سیارات قرار می‌گیرند. این عامل در مورد دنباله‌دار‌های کوتاه دوره‌ای مانند تمپل-تاتل مهم‌تر است. این اختلالات گرانشی، بخصوص اختلالات گرانشی سیاره مشتری باعث می‌شود که مدار دنباله‌دار در هر بازگشت دقیقا یکسان نباشد، بنابراین در بازگشت‌های مختلف دنباله‌دار، ذرات پخش‌شده از آن در فواصل مختلفی از مدار زمین قرار می‌گیرند و توده ذرات به جامانده از دنباله‌دار جابه‌جا می‌شود. جرم و سرعت ذرات پرتاب شده از دنباله‌دار نیز متفاوت است.

با استفاده از ابررایانه‌ها و درنظرگرفتن مجموعه‌ای از اثرات گرانشی متقابل خورشید، زمین، مشتری و توده ذرات؛ فشار تابشی پرتوهای خورشید و برخی عوامل دیگر، می‌توان زمان و شدت بارش‌های شهابی را پیش‌بینی کرد. محاسبات نشان می‌دهد که اوج اصلی امسال در اثر برخورد زمین با ذرات به جا مانده از عبور دنباله‌دار تمپل-تاتل در سال‌های 1466 / 845 و 1533 / 912 اتفاق می‌افتد. این دو توده خیلی به هم نزدیکند و از این‌رو، پیش‌بینی محققان در مورد زمان دقیق اوج بارش کمی متفاوت است.
میخائیل ماسلوف از روسیه پیش‌بینی کرده که اوج بارش امسال در ساعت 1:05 بامداد 27 آبان (به وقت رسمی‌ایران )اتفاق می‌افتد و زد.اچ.آر آن 180 شهاب در ساعت است.
جرمی ووبایلون از کالتک (انستیتو فناوری کالیفرنیا) برای بارش اسدی امسال دو اوج در بامداد 27 آبان پیش‌بینی کرده، اوج اول ناشی از برخورد با توده 1466 در ساعت 1:13 و اوج دوم مربوط به توده 1533 که در ساعت 1:20بامداد روی خواهد داد. وی حداکثر زد.اچ.آر بارش را حدود 200 شهاب در ساعت حساب کرده است.
ویلیام کوک و همکارانش در ناسا نیز اوج بارش را بین 1:03 تا 1:14 بامداد 27 آبان و با زد.اچ.آر 100+300 شهاب در ساعت پیش‌بینی کرده‌اند.