فندق

[زمستان]

فندق معمولــــــی





فندق معمولی (Corylus avellana L.) یک درختچه بومی آسیا و اروپا می باشد. این گیاه بخش مهمی از پرچینهایی است که در مناطق پست انگلیس بطور سنتی مرز مزارع محسوب می شدند.

فندق ، میوه درخت فندق معمولی می باشد. این میوه به شکل کروی ناصاف و به قطر 15-10 میلی متر بوده و دارای یک پوسته خارجی لیف دارکه پوسته نرم را احاطه کرده می باشد . پوسته خارجی هنگام رسیده میوه می افتد. مغز دانه خوراکی بوده که بصورت خام یا بو داده مصرف می شود یا برای تهیه خمیر آنرا آسیاب می کنند. دانه آن دارای لایه ای نازک و قهوه ای رنگ است که طعمی تلخ داشته و بعضی اوقات قبل از مصرف آنرا جدا می کنند.

فندق ، بصورت مقادیر تجاری در جنوب اروپا و ایالات ارگان و واشنگتن آمریکا تولید می گردد.
روغن فندق که از فشردن مغز آن بدست می آید به شدت خوش طعم است و بعنوان روغن آشپزی مصرف می شود.
در شیرینی پزی برای تهیه سوهان به مقدار زیادی فندق بکار می رود و نیز برای تهیهtruffles( شکلات لوبیایی شکل) و محصولاتی مانند Nutella آنرا با شکلات مخلوط می کنند .


فندق Filbert


مغزی کهFilbert نامیده می شود ارتباط بسیار نزدیکی با فندق دارد اما این نوع مغز متعلق به گونه Corylus maxima است .

فندق به صورت خوشه های ۴، ۵ تایی و درون غلاف می روید. فندق سرشار از فیبر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، و ویتامین E است. فندق بسیار مغذی و خوش طعم است و در برخی غذاها نیز از آن استفاده می شود.

[omega]

بررسي گرده افشاني در فندق
فندق از خانواده Betulaceaeو از جنس.Corylus می باشد نام علمی آن Corylus avellana و شامل 25 گونه ، که تنها 9 گونه آن از نظر اقتصادی و بهنژادی اهمیت دارد. اکثرا بصورت درختچه بوده و بندرت بصورت درختان خزان پذیر ، یک پایه ، ودارای گلهای تک جنسی( گل نر و ماده جدا از هم بر روی یک شاخه دیده می شوند)می باشد

مقدمه:
در مناطق فندق کاری ایران یکی از مشکلات عمده کشاورزان بی مغزی وریزش فندق قبل از رسیدن کامل می باشد بنابر این یکی از تئوری های اساسی در این مورد عدم همزمانی پذیرش کلاله و ریزش دانه گرده و ناسازگاری دانه گرده و مادگی می باشد بنا بر این در اولین قدم طرحی در این زمینه به مدت دوسال تدوین گردید تا از ناسازگاری ارقام بومی اطمینان حاصل شده و در صورت محرز بودن این مکا نیسم در پوکی فندق توصیه می گردد تا در هنگام احداث باغات فندق از دو یا چند رقم بعنوان گرده دهنده استفاده شود ولی برای اطمینان خاطر از عامل یا عوامل دخالت کننده در این امر نیاز به بررسی دقیق وتدوین طرحهای دیگری است . هدف از اجرای این طرح بدست آوردن ارقام خود سازگار و بررسی اثر دانه گرده بر خصوصیات مرفولوژی فندقه ومغز آن بود تا در صورت اثبات اثر زینیا و متا زینیا در فندق از آن در انتقال صفات مطلوب استفاده گردد.


1-1-گیاهشناسی
فندق از خانواده Betulaceaeو از جنس.Corylus می باشد نام علمی آن Corylus avellana و شامل 25 گونه ، که تنها 9 گونه آن از نظر اقتصادی و بهنژادی اهمیت دارد. اکثرا بصورت درختچه بوده و بندرت بصورت درختان خزان پذیر ، یک پایه ، ودارای گلهای تک جنسی( گل نر و ماده جدا از هم بر روی یک شاخه دیده می شوند)می باشد. گلهای نر بصورت شاتون و برهنه و گلهای ماده بصورت خوشه ای و دارای پوشش می باشند . تاریخچه کشت آن چنانکه دردست نوشته های قدیمی چینی استنتاج می شود به 8000-5000 سال قبل از میلاد بر می گردد. در اروپا فندق از پوششهای گیاهی غالب بوده ولی منشاء دقیق آن روشن نیست ولی احتمال می رود که منشاء اولیه آن شهر آولینوبوده و نام آولنا از همین گرفته شده است .
از نظر جغرافیایی دامنه پراکنش آن بسیار وسیع بوده و از سواحل پرتقال ، ایرلند ، جزایر آرکنیتا قسمت غربی کوههای اورال و گسترش شمالی آن از نروژ تا روسیه می باشد ولی عمده مناطق کشت فندق در نزدیکی حوزه های بزرگ آبی که دارای زمستانهای ملایم و تابستانهای خنک می باشند قرار دارد.امروزه چهار منطقه عمده کشت فندق عبارتند از : ترکیه که تحت تأثیر دریای سیاه کشورهای ایتالیا و اسپانیا تحت تأثیر دریای مدیترانه و آمریکا تحت تأثیر اقیانوس آرام قرار گرفته اند.



1-3-خود نا سازگاری٣
خود ناسازگاری یکی از مکا نیزمهای است که از خود گشنی جلوگیری کرده ودگر گشنی را تسهیل میکند.ناسازگاری عبارت است از عدم توانا یی یک گیاه دو جنسی باروردر تولید بذر بعداز اینکه بوسیله گرده خود گرده افشانی شود به عبارت دیگر عدم جوانه زنی و رشد لوله گرده در مادگی که منجر به عدم تلقیح و تشکیل بذر می گردد.در اینجا دانه گرده قدرت جوا نه زنی داشته وزنده بوده ولی به دلیل وجود مکا نیزم ناسازگاری نمی تواند بر روی کلاله خود جوانه زده وبه مادگی نفوذ کرده وبه تخمدان برسد در نتیجه بذر تشکیل نمی گردد . خودناسازگاری نبایستی با نر عقیمی اشتباه شود زیرا در نر عقیمی اختلالات کروموزمی یا فیزیولوژیکی دخیل ولی در ناسازگاری عدم تجا نس آلل های مادگی و دانه گرده دخیل هستند . خود ناسازگاری بطور کلی به دو حالت دیده می شود یکی گامتوفیتی و دیگری اسپروفیتی ، تفاوت این دو در زمان بوجود آمدن ژن S می باشد که در خود ناسازگاری گامتوفیتی قبل از کامل شدن میوز ولی در حالت اسپروفیتی بعداز کامل شدن میوز روی می دهد.

کسترومیک۴ خود ناسازگاری و دگرناسازگاری را در بادام گزارش کردند و مشخص نمودند که عامل ناسازگاری یک لکوس S با چند آلل می باشد و وقتی که آلل موجود در دانه گرده با آلل مادگی مشترک باشد رشد لوله گرده درون خامه متوقف شده ودر انتهای لوله گرده کالوز تشکیل گردیده در نتیجه مانع رسیدن لوله گرده به تخمدان گشته که منجر به عدم تلقیح و بذر تشکیل نمیگردد.

تامپسون و مهلن باچر ۵ رابطه بین غالبیت آلل های در ناسازگاری فندق را مورد بررسی قرار دادند و گزارش نمودند که رفتار دانه گرده ناسازگاری در فندق را کنترل می کند و اگرآلل موجود در دانه گرده بتواند اثر آللS موجود در کلاله ومادگی را بپوشاند ناسازگاری ایجاد می شود. هامپسون نوع نا سازگاری در فندق را با استفاده از تست درون شیشه ای رشد لوله گرده مشخص کرد و گزارش نمود که نوع نا سازگاری اسپروفیتی است که بوسیله رفتار غالبیت آلل موجود در دانه گرده بر مادگی تعیین می شود و عامل آن یک لکوس چند آللی s می باشد که درصورت مشابه بودن الل های موجود در مادگی ودانه گرده ناسازگاری روی می دهد .

1-4- اثر دانه گرده بر خصوصیات میوه

چندین محقق اثر منابع دانه گرده برروی صفات کمی وکیفی در گونه های گیاهی مختلف گزارش کرده اند در پسته منابع دانه گرده وزن ودر صد خندان شدن آن را تحت تاثیر قرار می دهد ( ریاضی وراحمی1996) . اثر دانه گرده در پکان توسط مارکوارددر سال 1988 گزارش شده است. درنارگیل با گرده افشانی کنترل شده سدو نشان داد که تیپ اندوسپرم تحت تاثیر دانه گرده قرار می گیرد . در بادام جکسون و وزوایی1995 گزارش کردند که دانه گرده Keane منجر به نات های سنگین تری روی Princeشد . اما دانه گرده Donor اثری روی وزن بذر نا ت تشکیل شده روی Keane نداشت.

تامپسون 1979 ا ثرات دانه گرده بر خصوصیات فندق وبذر مورد مطالعه قرار داد وپس از آنالیز داده ها گزارش نمود که وزن بذروفندقه ودرصد پوکی بشدت تحت تاثیر دانه گرده قرارمی گیرد و دراین آزمایش او از بار سلونا وسگورب استفا ده نمود .در سال رومیزوندو 1983 اثرات دانه گرده را بر روی خصوصیات خشک میوه وبذر فندق در آزمایشات گرده افشانی مورد بررسی قرارداد وپس از آنالیز نتایج پژوهش خود گزارش نمود که رقم تونداجنتیل دل لانگه تحت تاثیر دانه گرده کوسفورد قرارگرفت .مهلن باکر در سال 1991با تلاقی ویلامت با بارسلونا و توندا جنتیل دل لانگه نشان داد که مقاومت به بلایت در نتاج حاصل از ویلامت6 نسبت به نتاج حاصل از بارسلونا بیشتر بوده ومقاومت در نتاج تحت تاثیر دانه گرده قرار گرفته بودودر سال 1993 نیز گزارش کرد که خصوصیات فندق تحت تاثیر دانه گرده قرار می گیرد ونشان داد که نتاج حاصل از تامبول ومونتبلوبا سگورب و2058 در صد تشکیل میوه بترتیب 2/63 و 8/54 بود ه و دیده میشود که تشکیل میوه متاثر از دانه گرده میباشد . در سال 1994 مهلن باچر با مطالعه بر روی خصوصیاتی از فندق که توسط دانه گرده قابلیت توارث پذیری دارند نشان دادکه وزن مغز , خشک میوه , درصد پوکی و درصد تشکیل میوه از توارث پذیری بالائی بر خوردارند ولی درصد توارث پذیری شکل و اندازه غلاف خیلی کم میباشد .

2 - مواد وروشها:

2-1-آزمایش اول تعیین خود ناسازگاری

این مطالعه طی سال ها ی0 138- 1379 در ایستگاه تحقیقات فندق به منظور بررسی گرده افشانی انجام شد .در این آزمایش شش رقم ناخنی ، گرد ، شصتک ، روند دوپیمونت ، فرتیل دکوتارد و سگورب از نظر نوع گرده افشانی و نا همرسی مورد مطالعه قرار گرفتند . به همین منظور از هر رقم سه درخت در 4تکرار و روی هر درخت 12 شاخه در چهار جهت جغرافیایی انتخاب و 4تا از شاخه بدون حذف شاتونهاو8 شاخه با حذف شاتونها با پاکتهای سلفون پوشیده شدند.زمان باز شدن خوشه گل ماده ، تعدادگلهای هر شاخه شمارش شدند سپس دوباره پاکتها روی شاخه ها قرار گرفتند تا دوره مؤثر گرده افشانی سپری شود . شاخه هایی که شاتونهای آنها حذف شده بود با گرده های دو رقم داویانا و نقرت گرده افشانی شدند .در زمان پایان دوره گرده افشانی مؤثر پاکتها از روی شاخه برداشته شدند. شاتون ها ارقام گرده زا در یک لیوان آب قرار داده شد ند تا دانه های گرده روی کاغذ سلوفانی ریزش کنند سپس دانه های گرده هر رقم بطور جداگانه جمع آوری و در شیشه درب دار ریخته شده و در یخچال در دما18- در جه سانتیگراد نگهداری شد ند تا قدرت جوانه زنی خود را از دست ندهند . در زمانی که کلاله قرمز رنگ منگوله أی ظاهر شد . پاکتها را از شاخه ها برداشته وگلها شمارش شدند سپس با دانه های گرده جمع آوری شده ، گرده افشانی شد ند. دوباره پاکتها روی شاخه ها قرار داده شد ند تادوره مؤثر گرده افشانی سپری شود . در زمان ر سیدن و رنگ گرفتن کامل فندق ، میوه های هر شاخه بطور جداگانه بردا شت شدندو از فندقه های هر شاخه صد عدد نمونه برداشت و شکسته شدند تا تعداد فندقه های مغز دار وبی مغز شمارش شده و با یک تناسب ساده درصد مغز دار بودن و پوکی محاسبه گردید. که درصد پوکی بیان گر حالت خود ناسازگاری می باشد چون با گرده افشانی دستی حالت دایکوگامی از بین رفته بود.البته روش دقیق تر استفاده از میکروسکوپ فلورسنت میباشد

2-2- آزمــــایش دوم :

این طرح به صورت فاکتوریل با دو عامل دانه گرده و رقم در قالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شده است .روش کار بدین صورت بود که ابتدا از شش رقم ناخنی ، گرد ، شصتک ، روند دوپیمونت ، فرتیل دکوتارد و سگورب سه درخت تقریبا یکسان انتخاب و روی هر درخت12 شاخه در چهار جهت جغرافیایی تعیین و تعداد گلهای ماده هر شاخه شمارش شدند .قبل از باز شدن و ریزش دانه های گرده شاخه های فوق اخته شده و بوسیله پاکت های کاغذی پوشانده شدند تا از گرده افشانی نا خواسته جلوگیری شود . در زمانی که نوک شاتونها شروع به زر د شدن کردند ،از دو رقم پدری( داویانا ، نقرت) شاتونها جمع آوری شدندو در دمای معمولی روی کاغذ های روغنی پهن شدند تا دانه های گرده شان ریزش سپس دانه های گرده جمع آوری شده ودر شیشه های درب دار تا زمانیکه کلاله های قرمز رنگ منگوله أی ظاهر شوند در یخچال در دمای 18- درجه سانتیگراد نگهداری شدند تا از زوال تدریجی قدرت جوانه زنی دانه گرده جلوگیری شود . دانه های گرده از نظر قدرت جوانه زنی در محیط محتوای 1%آگارو20% ساکارزو 55 سی سی آب مقطر تست خواهند شد . پس از تهیه محیط دانه های گرده روی محیط قرار داده شدند . سپس قطعه ای به ابعاد 1×1 برداشته و تعداد کل دانه گرده و دانه های گرده جوانه زده را شمارش و با یک تناسب ساده درصد جوانه زنی محاسبه شد . زمانی که خوشه های گل ماده ظاهرشد ند پاکتها را برداشته و سه شاخه مورد نظر را با دانه های گرده جمع آوری شده (داویانا و نقرت)از ایستگاه تحقیقات فندق آستــــــارا، گرده افشانی شده و پاکتها دوباره بر سر شاخه ها قرار داده شدند تا دوره موثر گرده افشانی پایان یابد . در زمان رسیدن کامل میوه , میوه های هر شاخه جداگانه برداشت شده و برای تعیین متغییر های مورد نظر از قبیل وزن میوه و مغز ، درصد پوکی ، تشکیل میوه و درصد مغز دار بودن و تعداد صد عدد از هر تکرار نمونه برداری شد. پس از جمع آوری داده ها با استفاده ازآزمون دانکن و برنامه آماری MSTATC عمل آنالیز روی آنها انجام شده ونتایج بصورت گزارش نهایی ارائه شد .

3- نتایج

3- 1- نتیجه : خودسازگاری

با این مطالعه مشاهده گردید که هر شش رقم ناخنی ، گرد ، شصتک ، روند دوپیمونت ، فرتیل دکوتارد و سگورب خود سازگار نبودند بنا براین اگر بادانه گرده خود گرده افشا نی شوند در صد پوکی فندق بسیار با لا میرود و درصد تشکیل میوه کاهش می یابد همانطوری که در جدول 1 مشاهده می شود در حالت خود گشنی درصد پوکی بسیار بالا و در صد تشکیل میوه بسیار پایین بود در حالیکه در حالت گرده افشانی باز در صد تشکیل میوه بالا و در پوکی تنزل شدیدی نشا ن دادند این نشان دهنده این موضوع می باشد که شش رقم ناخنی ، گرد ، شصتک ، روند دوپیمونت ، فرتیل دکوتارد و سگورب خود سازگار نبودندو اگر در باغی تنها از این ارقام استفاده شود اکثر فندقه ها پوک و بی مغز بوده و قبل از رسیدن کامل ریزش خواهند کرد بنا براین برای افزایش محصول بایستی از یک یا دو رقم گرده دهنده در باغ استفاده کرد . در این مطالعه درصد جوانه زنی سه رقم داویانا و کوسفورد و نقرت مورد بررسی قرار گرفت که به ترتیب درصد جوانه زنی دانه های گرده سه رقم 85 ، و 78 % بود .



3-2- نتیجه : اثرات دانه گرده بر وزن فندق

در این پژوهش مشاهده گردید که دانه های گرده متفاوت بر روی وزن فندق اثر چشمگیری داشته بطوری که فندق های حاصل در زمانی که از دانه های داویانا استفاده شد وزین تر بودند واز نظر آماری نیز تفاوت مشاهده شده در سطح 5% معنی دار بود . ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌� �‌ وزن فندق های بدست آمده از داویانا بیشترین ووزن فندقهای بدست آمده از خود گشنی کمترین داشتند . با استفاده از آزمون دانکن در سطح 5% فندق های حاصل از داویان و نقرت دریک گرو ه فندقهای حاصل از خودگشنی در یک گرو ه دیگر قرار گرفتند

3-2-1- اثرات دانه گرده بر وزن مغز
دانه های گرده متفاوت بر روی وزن مغز فندق اثر چشمگیری داشته بطوری که مغز فندق های حاصل در زمانی که از دانه های داویانا استفاده شد وزین تر بودند واز نظر آماری نیز تفاوت مشاهده شده در سطح 5% معنی دار بودولی تفاوتی بین داویانا ونقرت مشاهده نشد. همانطور ی که در جدول نتایج مقایسه میانگین ها 2 نمودار 2 مشاهده می شودو وزن مغز فندق های بدست آمده از گرده داویانا بیشترین ووزن مغزفندق های بدست آمده از خود گشنی کمترین بود ولی بین دانه گرده داویانا و نقرت تفاوت موجود چشمگیر نبوده و از لحاظ آماری در سطح 5% معنی دار نبود .

3-2-2- اثرات دانه گرده برابعاد میوه مغز آن

ابعاد میوه تحت تاثیر دانه گرده قرار نگرفت و تفاوت بوجود آمده بین دانه های گرده چشمگیر نبوده ولی فندق های حاصل از تلاقی داویانا نسبت به فندق های حاصل از دو دانه گرده دیگر بزرگتر بودند ولی تفاوت مشاهده شده از نظر آماری درسطح 5% معنی دار نبوده و با استفاده از آزمون مقایسه میا نگین دانکن در سطح 5% تمام فندقها از نظر ابعاد با توجه به دانه گرده در یک گروه قرارگرفتند واز لحاظ آماری در سطح 5% تفاوت معنی داری بین دانه های گرده دیده نشد

3-2-3- اثرات دانه گرده روی درصد مغز دار بودن:

درصد مغزدار بودن درفندق تحت تاثیر دانه گرده قرارگرفته بود و فندقهای حاصل از دانه گرده داویانا دارا ی مغز بیشتر نسبت فندق ها ی حاصل از دانه های گرده کوسفورد و نقرت بودند وهمانطوری که در جد ول نتایج مقایسه میا نگین مشاهده می شود درصد مغزفندق درزمانی که از دانه گرده داویا نا ا ستفاده شد حداکثر وبا دانه گرده کاسفورد حداقل بود و تفاوت بوجود آمده از لحاظ آماری در سطح 5% نیز معنی دار بود ولی بین دانه گرده داویانا و نقرت و دانه های گرده کوسفورد ونقرت نیز تفاوت معنی داری مشاهده نشد و فندق های شصتک حاصل داویانادر یک گروه و بقیه در گروه دیگری قرار گرفتند .

3-2-4-اثرات دانه گرده بر درصد پوکی

در این پژوهش مشاهده گردید که درصد پوکی و بی مغزی به شدت تحت تأثیر دانه گرده قرار می گیرد و همانطوری که در جدول 2 و نمودار3 مشاهده می گردد در صد پوکی زمانی که از دانه گرده داویانا استفاده می شود بشدت کاهش یافته و این تفاوت از لحاظ آماری نیز معنی دار بود و همانطوری که در جدول مقایسه میانگین ها مشاهده می گردد در این پژوهش که از سه رقم گرده زای بکاررفته بهترین داویانا بوده و تفاوت چشمگیری با خود گشنی نشان می داد ولی بین داویانا و نقرت تفاوت مشاهده شده ناچیز بوده و از لحاظ آماری نیز تفاوت بوجود آمده در سطح 5% معنی دارنبود . بااستفاده از آزمون مقایسه میانگین ها ی دانکن نیز خود گشنی در یک گروه و دانه های گرده داویانا و نقرت در گروه دیگری تقسیم بندی شدند .

3-2-5-اثر دانه های گرده بر درصد تشکیل میوه

نتایج این پژوهش همانطوری که در جدول 2 و نمودار4مشاهده می شود نشان می داد که دانه های گرده متفاوت بر درصد تشکیل میوه تأثیر چشمگیری داشته و زمانی که از دانه گرده داویانا استفاده شد.

درصد تشکیل میوه نسبت به دو دانه گرده دیگر افزایش نشان داده و این تفاوت از نظر آماری نیز در سطح 5% معنی دار بود. با استفاده از آزمون مقایسه میانگین ها ی دانکن در سطح 5% نیزاثر دانه های گرده داویانا ،خود گشنی و نقرت در سه گروه جداگانه تقسیم بندی شدند .

4- بحث ونتیجه گیری:

نتایج بدست آمده طی دوسال نشان دادند که در فندق خود ناسازگاری دیده می شود واین ناسازگاری از نوع اسپروفیتی است که بوسیله رفتار غالبیت ونیمه غا لبیت دانه گرده بر آلل موجود در مادگی کنترل می شود و در اثر آن رشد لوله گرده درون خامه متوقف شده و به تخمدان نمی رسد در نتیجه تلقیح صورت نگرفته و بذر تشکیل نمی گردد که این نتایج با دستاورد های هامپسون و مهلن باچر وتامپسون مطابقت داشته . آنها با استفاده از میکروسکوپ فلورسنت رشد لوله گرده را درون خامه انواع تلاقی های ناسازگار مورد بررسی قرار دادند و گزارش نمودند که علت ناسازگاری و عدم رشد لوله گرده درون خامه وجود یک لکوس S چند آللی می باشد . امروزبا مطالعات ژنتیکی نشان داده شده که عامل ناسازگاری در گیاهان وجود یک گلی کو پروتئین است که آنزیمS RNAse تولید و RNA را تجزیه و لوله گرده را ازبین می برد. همچنین این پروتئین آنزیم دیگری Kinase تولید می کند که رشد لوله گرده درون خامه متوقف و از رسیدن آن به تخمدان جلوگیری میکند . در آزمایش دوم نتایج نشان دادند که وزن فندقه ها و بذر آن ودرصد مغز دار بودن بشدت تحت تاثیر منابع دانه گرده قرارگرفته بودند. بطوری ،فندق های حاصل ا ز تلاقی داویانا نسبت به فندق های حاصل از تلاقی نقرت وکا سفورد درشت تر بودند همچنین دیده شد که درصد مغزدار بودن نیز متأثر ازمنابع دانه گرده بود و این در مطالعات تامپسون و رومیزوندو نیز مشاهده گردید که توارث پذیری وزن در سطح بالایی قراردارد ودر حدود 92% می باشد ولی توارث پذیری شکل میوه وهاسک ونسبت بذر به پوسته پایین بوده و در حدود 30% می باشد . در این پژوهش نیز مشاهده گردید که منابع دانه گرده بر روی صفات ذکر شده تأثیر چندانی نداشت . بطورکلی تأثیر دانه گرده بر خصوصیات فندق وبذر آن و بافت مادری میوه از مکانیزم پیچیده ای برخوردار است و مربوط به ژنهای دخالت کننده در مکانیزم رشد تخمدان و جنین است ولی در کل به عمل ژنهایی که در فرآیند بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی دخالت دارند مربوط می گردد . در خرما نشان داده شد که زینیا در اثر عمل ژنها ست ولی متازینیا بیشتر اثر هورمونی می با شد .

منبع: وبلاگ تخصصی حشره شناسی