فاطمه (س) انسان کامل

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

فاطمه (س) انسان کامل

انسان کامل به کسی گفته می شود که همه ظرفیت های وجودی سرشته در ذات خویش را به فعلیت رسانیده و در مسیر تقرب الی الله با بهره گیری از آموزه های عقلانی ووحیانی، متاله و خدایی شده و مظهر کامل اسمای الهی گشته و خلافت الهی را به دست آورده باشد. چنین انسانی به دلیل این که هدف آفرینش و فلسفه آن را دریافت و مسیر کمالی را تا به تمام آن پیموده است، بهترین شخص برای اسوه شدن می باشد.
در مکتب عرفانی اسلامی برای انسان ها چهار سفر معنوی بیان شده که عبارتند از:

۱) سفر من الخلق الی الحق
۲) سفر بالحق فی الحق
۳) سفر من الحق الی الخلق بالحق
۴) سفر فی الخلق بالحق.

سفر نخست که «من الخلق الی الحق» است با شناخت آیات انفسی و آفاقی انجام می گیرد. از آن جایی که این سفر آغازین است، از منبع حق کمک و یاری به طور مستقیم دریافت نمی شود. از این رو امکان دارد حق و باطل در هم آمیخته شود و انسان، گرفتار شبهات و تردیدها نیز گردد. در سفر نخست انسان به یاری آیات آفاقی و انفسی مسیر خویش رامی یابد و به سوی حق می رود؛ اما از سفر دوم به بعد این امکان فراهم می آید که همواره سفر با حق همراه باشد. در این سفر شناخت خدا و صفات وی با یاری حق تعالی است و انسان هر شناختی نسبت به حق تعالی به دست می آورد، به مدد یاری و اطلاعات اوست.
در سومین سفر، انسان به سبب آن که به کمالات الهی دست یافته و متاله شده، ماموریت عام می یابد که به سوی خلق بازگردد و به عنوان راهنمای انسان ها عمل کند. در مرحله چهارم از سفر که در میان خلق می گذرد، انسان کامل با یاری حق و مدد او، دستگیر دیگران می شود. از این رو از وی به انسان کامل مکمل یاد می شود. به این معنا که هم خود به کمال رسیده و هم می تواند دیگران را به سوی کمال با شیوه ارائه طریقی یا ایصالی برساند. البته در مرحله چهارم بیش ترین هدایت از نوع ایصالی و دستگیری می باشد و کم تر به شکل ارایه و نشان دادن راه محض صورت می گیرد.
در تعبیر قرآنی، از انسان کامل، به انسان معصوم نیز یاد می شود، زیرا انسان معصوم به کسی گفته می شود که از نظر علم و عمل به جایی رسیده که حق جزو ذات اوست و باطل در وی راه نمی یابد. از این رو دارای برهان و سلطانی است که نه تنها وی را از گناه و خطا و سهو و اشتباه بازمی دارد بلکه تنها حق را می بیند و می یابد و بدان سو می رود. این گونه است که دارای عصمت در مراتب و مراحل مختلف از دریافت، حفظ و ابلاغ پیام الهی می باشد. چنین صیانتی موجب می شود تا به سادگی بتوان وی را به عنوان اسوه کامل و برتر معرفی کرد؛ زیرا همه سخنان و کارهایش بر پایه عدالت و حقانیت و در مسیر کمالی است. بنابراین قول و فعل و تقریرش برای دیگران حجت است و مردم می توانند به همه سخنان و رفتارش بی هیچ تردید و گمانی تمسک جویند.
فاطمه(س) به تعبیر قرآنی، معصوم و انسان کاملی است که برای دیگران حجت می باشد. خداوند به صراحت در آیه ۳۳ احزاب بر عصمت ایشان تاکید می کند. (مجمع البیان، ج ۷ و۸، ص ۵۵۹ و جامع البیان، ج ۱۲، جزء ۲۲، صص ۹ تا ۱۲) همین عصمت و انسان کامل بودن، به وی این امکان را می بخشد تا به عنوان اسوه کامل از سوی خداوند معرفی شود. بنابراین باید انسان ها از آن حضرت(س) در امور زندگی خویش به عنوان الگوی برتر و بهتر زندگی بهره گیرند و سخنان و رفتارش را به عنوان حجت بپذیرند و بدان عمل کنند.

فاطمه(س) فاطمه است

فاطمه(س) در میان زنان، یکتا و یگانه است و همانندی برای ایشان نیست، زیرا او اشرف زنان جهان همانند اشرفیت پیامبر(ص) است. بنابراین نمی توان وی را با کسی مقایسه کرد مگر آن که مراد از قیاس با دیگری، برای بیان برتری ایشان باشد؛ زیرا در هر امری آن حضرت(س) در کمال و تمامیت آن کمال است. چنان که پیامبر(ص) نیز این گونه است و یکتا و یگانه می باشد و همانندی برای او نیست. البته اگر گاه همانندی برای حضرت پیامبر(ص) بیان می شود تنها همان معصومان(ع) هستند که به تعبیر آیه مباهله آنان جان و نفس پیامبرند و از نظر روحی و نوری یکی می باشند.


فاطمه(س) دختر رسول خدا(ص) همسر امیرمومنان علی(ع) و محبوب ترین مردم نزد رسول الله(ص) و پاره تن آن حضرت است. کسی است که بر پایه سخن پیامبر(ص) خشنودی خدا در خشنودی فاطمه(س) و خشم خدا در خشم وی است. (اسدالغابه، ج ۷، ص ۲۱۶ و ۲۱۹ و الاصابه، ج ۸، صص۲۶۲ تا ۲۶۶)
مفسران و راویان اخبار و احادیث، آیات بسیاری را درباره مقام آن حضرت دانسته اند که از جمله می توان به نزول آیه ۲۶ سوره اسراء اشاره کرد که رسول خدا(ص) به دنبال نزول آن، فاطمه(س) را فراخواند و فدک را به وی بخشید. (مجمع البیان، ج ۵ و ۶، ص ۶۳۴ و نیز الدر المنثور، سیوطی، ج ۵، ص ۲۷۳)
مفسران، مقصود از «نسائنا» در آیه ۶۱ سوره آل عمران را که آیه مباهله است فاطمه(س) دانسته اند که پیامبر(ص) آن حضرت را برای مباهله با نصارای نجران با خود همراه برد. (مجمع البیان، ج ۱ و ۲، ص ۷۶۲ و نیز روح المعانی، ج ۳، جزء ۳، ص ۳۰۱)
مهم ترین آیه ای که درباره شخصیت آن حضرت(س) وارد شده آیه تطهیر است که بیانگر عصمت آن حضرت می باشد. خداوند در آیه ۳۳ سوره احزاب اهل بیت پیامبر(ص) از جمله فاطمه(ص) را به حکم و اراده الهی از اهل عصمت قرار داده و فرموده است که خداوند اراده کرده تا اهل بیت(ع) از هر نوع آلودگی و پلیدی پاک شوند. (جامع البیان، ج ۱۲، جزء ۲۲، ص ۹ و نیز تفسیر التحریر و التنویر، ج ۱۱، جزء، ص ۱۵)

بنابر نظر مفسران ومحدثان، آیه ۲۴ سوره ابراهیم و ۱۹ سوره الرحمن و آیات ۵ تا ۲۲ سوره انسان درباره اهل بیت(ع) ازجمله فاطمه(س) نازل شده است که بیانگر مقام و منزلت آن حضرت(س) در پیشگاه خداوند است.

خداوند در آیاتی ازجمله ۴۱ سوره ا نفال و ۲۶ سوره اسراء و ۳۸ سوره روم حضرت فاطمه را صاحب حق در اموال مردم می شمارد و از این نظر می توان وی را همانند پیامبر(ص) دانست که خداوند آن حضرت را اولی بر مردم در جان و مالشان دانسته است. همین حق فاطمه(ص) در اموال مردم موجب می شود تا رسول خداوند(ص) از سوی خداوند مأمور شود تا فدک را به آن حضرت(س) واگذار کند. (نورالثقلین، ج۳، ص ۱۵۴ و کافی، ج۱، ص ۵۴۳ و الدرالنثور، ج ۵، ص ۲۷۳)

فضایل فاطمه(س)

برای این که بتوانیم حضرت فاطمه(س) را به عنوان اسوه زندگی خود قرار دهیم می بایست به فضایل آن حضرت(س) نیز توجه کنیم، زیرا برخی از این فضایل اکتسابی است و ما نیز میتوانیم آن را به دست آوریم، هرچند که برخی از آن ها جزو اختصاصات آن حضرت(س) بوده و نمی توان آن را به دست آورد.
«اخلاص» فاطمه(س) از اموری است که می توان آن را کسب کرد. خداوند وی را در آیاتی از جمله آیات ۸ و ۹ سوره انسان به اخلاص می ستاید (الکشاف، زمخشری، ج۴، ص۶۷۰) اصولاً اخلاص اصل ا ساسی در دست یابی انسان به هر فضیلت الهی است. ازاین رو همواره در آیات قرآن بر اخلاص در عمل تأکید شده است.


خوف از خدا (انسان آیات ۸ و ۱۰) و خوف از قیامت و بیمناکی از عذاب دردناک آن (انسان آیات ۷ تا ۱۰) صبر در برابر گرسنگی و ادای مسئولیت و وظایف الهی (انسان آیات ۸ و ۱۲) مظهر عبودیت خداوند بودن (انسان آیه ۶) وفای به نذر (انسان آیات ۷ و ۹) دوستی و محبت خدا (انسان آیه ۸) اهل ذکر بودن (نحل آیه ۴۳) جزو ابرار و نیکوکاران بودن (انسان آیات ۵ و ۸) و اطعام به نیازمندان در عین نیاز و علاقه به غذای خود (انسان آیه ۸) ازجمله مهم ترین فضایلی است که قرآن برای آن حضرت برمی شمارد و هرکسی می تواند با اسوه قرار دادن آن حضرت(س) آن را به دست آورد.

البته از اهل بیت پیامبر(ص) بودن (طه آیه ۱۳۲) و از خویشاوندان و ذی القربی آن حضرت بودن (اسراء آیه ۲۶) و یا شجره طیبه الهی بودن (ابراهیم آیه ۲۴) و شرکت در مباهله (آل عمران آیه ۶۱) و تعلق گرفتن اراده الهی به عصمت آن حضرت (احزاب آیه ۳۳) بیرون از اختیار آن حضرت(س) بوده و نمی توان آن را الگوی خود قرار داد. با این همه می توان با استفاده از روش آن حضرت(س) در تقرب جویی به خداوند و متاله شدن (بقره آیه ۳) به عصمتی عام دست یافت که از ویژگی های انسان کامل است.


همان گونه که حضرت آدم(ع) برای پذیرش توبه به حضرت فاطمه(س) توسل جسته است (بقره آیه ۳۷ و نیز تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص ۶۷ و الدر المنثور، ج ۱، ص ۱۴۷) ما نیز می توانیم با توسل به آن حضرت(س) خشنودی خداوند را به خود جلب کنیم و مغفرت الهی را به دست آوریم.
آن حضرت(س) با بهره گیری از فرمان های الهی و اطاعت از آن، توانست به مقامات و فضایل بسیاری دست یابد که برای همگان شدنی است. آن حضرت(ص) هرچند از یک نظر در مقام برتر و والاتری است که دور از دسترس آدمی است ولی از جهاتی دیگر می توان وی را الگو قرار داد؛ زیرا معرفی کردن ایشان و تبیین خصوصیات آن حضرت برای آن است که ایشان را اسوه و الگوی رفتاری خویش قرار دهیم.

بدین ترتیب خانه علی(ع) و فاطمه (س) به خانه ای دارای رفعت و منزلت تبدل می شود (نور آیه ۳۶ و نیز الدرالمنثور، ج۶، ص۲۰۳) ولذا می توان با اسوه قراردادن ایشان چنین خانه و زندگی را برای خود ساخت که ازسوی خداوند بلند و رفیع شود.


حجاب فاطمه(س) و رفتار وی با نامحرمان که از سوی خداوند فرمان آن را یافته است، بهترین حجاب برای حفظ حرمت و احترام و صیانت از شخصیت زن است. براین اساس هرکسی که می خواهد به آرامش و امنیت دست یابد، باید از حجاب فاطمی بهره گیرد. (احزاب آیه۵۹)
رفتار و شخصیت آن حضرت(س) موجب شده تا خداوند دوستی آنان را بر مؤمنان واجب کند، زیرا دوستی عترت پیامبر(ص) زمانی تحقق واقعی می یابد که شخص، رفتار ایشان را الگوی خود قرار دهد؛ چون مخالفت با رفتار ایشان به معنای عدم علاقه مندی به آنها و رفتارشان است. کسی که شخصی را دوست می دارد می کوشد تا همه رفتارهای او را الگو و سرمشق خود قراردهد. از این رو گفته شده لازمه دوستی و محبت به اهل بیت(ع) اطاعت از فرمان آنها و رفتار براساس رفتارهای ایشان است.


همین دوستی که لازمه آن اطاعت و الگوبرداری از ایشان است، موجب می شود تا انسان ها از عنایت خاص خداوند بهره مند شوند. چنانکه خداوند در آیه ۲۳ سوره شوری دوستی و محبت عترت پیامبر(ص) را موجب بهره مندی شخص از پاداش مضاعف الهی می داند.
به هرحال، حضرت فاطمه(س) دارای فضایل بی شماری است که مهمترین آنها در این جا از زبان خداوند و قرآن بیان شده است. هرکسی می تواند با الگوبرداری از رفتار و شیوه زندگی آن حضرت(س) به مقامات بلند انسانی برسد. دراین میان فرقی میان مرد و زن نیست، زیرا بسیاری از رفتارهای آن حضرت(س) اختصاصی زنان نیست و هرکسی به صرف انسان بودن می تواند از آن پیروی کند.


بیان این آیات از آن روست تا معلوم شود که آن حضرت(س) هرچند به سبب برخی از امور، دور از دسترس است و انسان ها نمی توانند فاطمه(س) باشند که فاطمه، فاطمه است ولی می توانند به مراتبی از فضیلت و مقامات دست یابند که برای عموم مردم دست یافتنی است.
به سخن دیگر، هرانسانی دو دسته خصوصیت دارد که برخی از آنها از اختصاصات وی است مانند متولدشدن در زمان و مکان خاص و از پدر و مادری خاص و دسته دیگر خصوصیاتی است که اکتسابی است و می توان آنها را به دست آورد. ما می توانیم با بهره گیری از روش و سیره حضرت فاطمه(س) به این دسته از خصوصیات برسیم که می تواند ما را از مقام عصمت بالا برد و انسان کامل کند. باشد با پیروی از خصوصیاتی که درحضرت(س) یافته ایم درمسیر کمالی گام برداریم و متاله و خدایی شویم.
باقر اکبر زاده
روزنامه کیهان

http://s-gomnam.ir/eslam/showthread....A2%D9%86%DB%8C