مواد منفجره

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

مواد منفجره موادی هستند که از نظر شیمیایی ناپایدار هستند و در صورت آغاز فرایند انفجار، با سرعت زیادی منبسط می‌شوند و حجم زیادی گاز (و نیز نور و صدای زیاد) تولید می‌کنند. این آزاد‌شدن گاز به نوبهٔ خود میتواند باعث پرتاب شدن قطعات و اشیاء اطراف و تبدیل شدن آنها به ترکش شود.مواد منفجره شیمیایی از دو جز اکسید کننده و سوخت تشکیل شده‌اند. هر مادهٔ سوختی، در حرارت مناسب و در مجاورت اکسیژن آتش میگیرد و شروع به سوختن می‌کند. اما به دلیل اینکه در هوا، اکسیژن به صورت خالص وجود ندارد، سوختن این مواد به تدریج صورت میگیرد. در مواد منفجره، در کنار سوخت، ماده اکسید کننده اضافه می‌شود. ماده اکسید کننده، مثل پرمنگنات پتاسیم، در هنگام واکنش مقدار زیادی اکسیژن آزاد می‌کند و این اکسیژن با سوخت ترکیب شده و باعث واکنش ناگهانی کل سوخت می‌شود و انفجار به وجود می‌آید، بدین دلیل مواد منفجره برای واکنش نیازی به هوا ندارند و اکسیژن مورد نیاز خود را از درون خود تأمین می‌کنند. از مواد منفجره در امور تسلیحاتی، حفر تونل و... استفاده می‌شود. یکی از مشهور‌ترین مواد منفجره، تی-ان-تی است.کاربردهای سودمند مواد منفجره: مواد منفجره برای راه سازی،تونل سازی،استخراج معادن،سد سازی مصارف نظامی دفاعی، برگزاری جشنها(آتش بازی) و غیره.. کاربرد های خطرناک و جبران ناپذیر مواد منفجره: انجام اعمال تروریستی و ایجاد وحشت و ناامنی در جامعه.مواد منفجره, به زبان ساده, موادی هستند که در صورت آغاز فرایند انفجار, با سرعت بالایی واکنش میدهند و حجم زیادی گاز تولید میکنند. بطور کلی, تعریف انفجار, یعنی آزاد شدن مقدار زیادی گاز با سرعت و فشار بالا. این آزاد شدن گاز به نوبه خود میتواند باعث پرتاب شدن قطعات و اشیاء اطراف و تبدیل شدن آنها به ترکش شود. مواد منفجره انواع زیادی دارند (شیمیایی, اتمی, پلاسما...). مواد منفجره شیمیایی از دو جز اکسید کننده, و سوخت تشکیل شده اند. هر ماده سوختی, در حرارت مناسب و در مجاورت اکسیژن آتش میگیرد و شروع به سوختن میکند. اما به دلیل اینکه در هوا, اکسیژن به صورت خالص وجود ندارد, سوختن این مواد به تدریج صورت میگیرد. در مواد منفجره, در کنار سوخت, ماده اکسید کننده اضافه میشود. ماده اکسید کننده, مثل پرمنگنات پتاسیم, در هنگام واکنش مقدار زیادی اکسیژن آزاد میکند و این اکسیژن با سوخت ترکیب شده و باعث واکنش ناگهانی کل سوخت میشود و انفجار به وجود می آید. به یاد داشته باشید که مواد منفجره برای واکنش نیازی به هوا ندارند و اکسیژن مورد نیاز خود را از درون خود تامین میکنند.دو نوع ماده منفجره شیمیایی وجود دارد : High Explosive یا مواد درجه بالا و Low Explosive یا مواد درجه پائین. مواد درجه بالا در صورت انفجار با سرعت زیادی تبدیل به گاز میشوند و شدت انفجار آنها بسیار زیاد است. اما برعکس, مواد درجه پائین نسبتاً کند واکنش میدهند. مثالهای خوب ماده درجه بالا C-4 و ماده درجه پائین باروت است. مواد منفجره همچنین از نظر میزان حساسیت با یکدیگر تفاوت دارند. بعضی از این مواد بقدری حساسند که حتی نشستن یک پشه روی آنها باعث انفجارشان میشوند و در عوض بعضی از آنها تا 3000 درجه دما را تحمل میکنند و منفجر نمیشوند. مواد منفجره حساس را با احتیاط زیاد و در مقادیر بسیار کم جابجا میکنند و به همین دلیل از آنها برای درست کردن چاشنی استفاده میکنند. چاشنی (Detonator) وسیله ای است که به وسیله حرارت, ضربه یا شوکهای الکتریکی منفجر میشود و به نوبه خود باعث انفجار منفجره با حساسیت کمتر میشود.یک بمب به صورت کلاسیک از اجزای زیر تشکیل میشود : چاشنی, ماده انفجاری ثانویه و پوشش. چاشنی به وسیله مکانیسم دلخواه از قبیل فتیله, تایمر الکتریکی یا ساعتی منفجر میشود و خود باعث انفجار ماده اصلی میشود. اگر ماده منفجره بدون پوشش استفاده شود, شدت انفجار و تخریب آن زیاد نخواهد بود و محوطه کوچکی را تخریب میکند, به همین دلیل بمبها را باید درون پوششهای فلزی مثل لوله های فلزی با قطرهای مختلف قرار داد. ماده منفجره مقدار زیادی گاز آزاد میکند و چون این گاز راه فراری ندارد موجب تکه تکه شدن پوشش فلزی میشود و قطعات ترکش با سرعت بالایی به اطراف پرتاب میشوند و آسیب زیادی به اطراف میزنند.زمان اختراع مواد منفجره تاکنون تلاش زیادی برای افزایش توان تخریبی و کشتار این سلاحها صورت پذیرفته. از جمله انتشار باکتری و میکروب های کشنده و یا مواد شیمیایی توسط انفجارهای ساده.از جمله ژاپنی ها در جنگ دوم بر سر مردم چین کک های حاوی میکروب طاعون می انداختند. این کک ها در ظروف مخصوص ساکی به نحوه مخصوصی بسته بندی شده بودند!اما بمب کثیف در واقع منظور ترکیب کردن زباله های هسته ای مثلا پسماندهای نیروگاه اتمی با قدرت انفجاری یک بمب معمولی است. تصور کنید یک موشک میان برد بالستیک به جای ۸۰۰ کیلوگرم مواد انفجاری ۵۰۰ کیلوگرم حمل کند و ۲۰۰ کیلوگرم بقیه را زبالههای بسیار خطرناک اتمی که تشعشعات مرگبار دارند حمل کند.چنین انفجاری ضمن آنکه از نظر تکنولوژیکی بسیار ساده است ، بسیار میتواند مخرب باشد و یکی از کشنده ترین سلاحههای کشتار حمعی به حساب می آید.این خطر وجود دارد که این گونه تسلیحات توسط تروریستها و بر ضد امنیت جهانی بکار روند. هیچ کس نمیتواند بگوید که ابعاد چنین فاجعه ای تا کجا خواهد رفت. معرفی TNTبدون فوت وقت ، به سراغ معرفی معروفترین و پرکاربرد ترین ماده انفجاری یعنی تی ان تی میروم. TNTتی ان تی مخفف - تری نیترو تولوئن - است.چگالی آن 1/63 میباشد و سرعت انفجار آن نیز 6950 متر بر ثانیه است.این ماده به خودی خود بی خطر است و حتی میتوان آن را بسادگی ذوب کرد و در ظرف ریخت. (در گرما حساسیت آن البته زیادتر میشود)در صورتی که آن را آتش بزنید بنرمی میسوزد اما در صورت استفاده از چاشنی (فیوز) منفجر شده و قدرت نخریب فراوانی را وارد میکند.قدرت تخریب آن در مجاورت مقدار کافی اکسیژن زیاد میشود. دقت کنید قدرت تخریب ناشی از آزاد شدن مقادیر زیاد گاز در زمان کوتاه است.اما برای جبران کمبود اکسیژن در دینامیت از نیترات آمونیم با نام تجاری آماتول استفاده میشود.تذکر : در این حالت این ماده بسیار خطرناک میباشد و بکاربردن آن نیازمند آموزش است.آماتول دارای 80 در صد نیترات آمونیم و 20 درصد تی ان تی است.اما تهیه تی ان تی که بسیار مورد علاقه شما بوده است.متیل بنزن با نام تجارتی تولوئن در سه مرحله در مجاورت اسید نیتریک (غلیظ) واکنش داده و تری نیترو تولوئن را میسازد.حلقه تولوئن در این حالت دارای سه شاخه NO2 و یک شاخه CH3 میشوداستیلید نقرهاستیلید نقره یکی از مواد حساسی است که امروزه در برخی از چاشنی ها استفاده می گردد طریقه ساخت اینماده بسیار ساده است و هر کسی براحتی می تواند آن را بسازد.حساسیت این ماده از نیترید سرب یک مرتبه و از فولمینات جیوه دو مرتبه کمتر است ولی به هر حال در دسته بندی حساسیت مواد منفجره جزو مواد با حساسیت زیاد طبقه بندی می شود (حساسیتی که من آن را زیاد خوانده ام به این معنی است که این مواد به عوامل ضربه- اصطکاک و حرارت حساسند بطوریکه اگر به این مواد مقدار جزیی حرارت نزدیک شود سریعا منفجر می گردند و یا اگر روی سطح زبر یا ناهمواریی سر داده شوند و یا اگر ضربه ای حتی یک سنگ کوچک به آنها از فاصله ای کوتاه برخورد کند نیز منفجر می شوند)انفجار این مواد غیر قابل تصور است . این مواد بسیار سریع منفجر می شوند که از همین امر در تخریب و انهدام استفاده می کنند.سرعت انفجار استیلید نقره 3600 متر بر ثانیه است و بخاطر پایین بودن سرعت انفجار معمولا در چاشنی ها بمقدار زیاد استفاده نمی گردد.ولی برای بکار بردن در چاشنی هایی که ماده اصلی آنها در دسته بندی حساسیت متوسط و ضعیف است بسیار مناسب است(مانند rdx و petn و...) (استیلید مس نیز همانند استیلید نقره است با این توضیح که استیلید مس از حساسیت و قدرت کمتری برخوردار است)استیلید نقره را می توان همانند فولمینات جیوه از نخستین مواد اختراع شده در امر اختراع دانست ولی با گسترش فولمینات و اختراع مواد مفید دیگر از بکارگیری آن کاسته شد.http://maine.mihanblog.com/extrapage/59


منبع:http://s-gomnam.ir/eslam/showthread.php?tid=12440