اگرواکولوژی

[قاسم اسماعیلی]

در سال هاي اخير براي نيل به حفظ حيات طبيعي، تنوع زيستي، پايداري منابع خاك و آب و حفظ محيط زيست، به كشاورزي از ديدگاه پايدار و ارگانيك نگاه شده است. كشاورزي پايدار براي حصول توليد در دراز مدت و سازگار با محيط، بر نهاده هاي كم انرژي و مقادير كم مواد شيميايي متكي است و در آن اثرات متقابل و فرايندهاي اكولوژيكي ضروري مي باشد كه نتيجه آن توليد محصول و غذاي سالم تر براي انسان است.

[قاسم اسماعیلی]

دركشاورزيپايداردو اصل كليدي وجود دارد كه در آن استفاده از مواد شيميايي بخصوص آفت كش هاو كودها بايد به حداقل برسد و به مزرعه به صورت جامع نگريسته شود

[قاسم اسماعیلی]

كشاورزي اكولوژيك پايدار: وضعيت كشت بوم ها بازتابي از فعاليت هاي انسان است. انسان با ايجاد تغيير در زيستگاه خود همان كاري را انجام مي دهد كه ديگر موجودات زنده انجام مي دهند. ايجاد تغيير در زيستگاه در كوتاه مدت يا بلند مدت براي مساعد كردن شرايط زيستي مورد نظر. انسان بيش از هر موجود زنده بر محيط زيست تاثير گذاشته و ان را دستخوش تغيير كرده است. كه دليل ان بهره گيري از ابزارهايي بوده است كه ديگر موجودات فاقد آن هستنمنافع متضاد انسان و طبيعت از وقوع انقلاب كشاورزي در 10000 سال پيش شكل گرفت. در آغاز به دليل تعادل جمعيت اين تعارض چندان مشخص نبود. تحولات دو قرن اخير به ويزه: • انقلاب صنعتي، • انقلاب شيميايي • و انفجار جمعيت انسان را به مقابله جدي با طبيعت وادار كرد. با پيدايش مكانيزاسيون و بعد از جنگ جهاني دوم عملا استفاده از انرژي هاي كمكي به ويژه كودهاي شيميايي به سرعت توسعه يافت كمي بعد آفت كش ها وارد عمل شدند و در حقيقت عصر شيمي پا به عرصه وجود گذاشت. مصرف كودهاي شيميايي از 1950 تا 1984 از 14 به 126 ميليون تن افزايش يافت سطح زير كشت زمين هاي فارياب از 94 ميليون هكتار در سال 1950 به 206 ميليون هكتار در سال 1978 و 244 ميليون هكتار در سال 1981 رسيد. • 50درصد افزايش عملكرد در اين قرن مرهون استفاده از كودهاي شيميايي است روش هاي زراعت در طول تاريخ تغيير كرده است سرانه زمين با افزايش جمعيت به صوت قابل توجهي كاهش يافته است و امكان افزايش سطح زير كشت هم منتفي شده است. در پيش از انقلاب كشاورزي هر انسان جمع آوري كننده غذا- شكارچي براي بقا به 26 كيلومتر مربع زمين نياز داشت اين سطح در قرن بيستم براي بقادر سامانه كشاورزي معيشتي به 0/1 هكتار رسيد مقدار زميني كه 10000 سال پيش براي تامين غذاي يك نفر اختصاص داشت اكنون غذاي 3000 نفر را تامين مي كند. اين بدان معني است كه انسا به شكل روز افزوني از منابع محيطي به شكل فشرده بهره برداري كرده است كه پيامد آن اختلال و گسست كليه روابط چرخه اي زيستي حاكم بر بوم سازگان به ويژه كشت بوم ها بوده است واكنش سامانه هاي فشرده كشاورزي به نهاده هاي خارجي به پيروي از قانون بازده نزولي كاهش يافته است نقض نظريه مالتوس با وقوع انقلاب سبز كه در دهه 1980رخ داد اين نويد را به جمعيت ان زمان كره زمين داد كه فرايند توليد دچار تحولي شگرف گرديده كه نگراني هاي موجود در مورد عدم همسويي رشدجمعيت و توليد غذا برطرف خواهد كرد. مالتوس در اواخر سده 18 اعلام كرد كه منابع غذايي با رشد خطي افزايش مي يابد در حالي كه رشد جمعيت انسان از الگوي تصاعد هندسي پيروي مي كند. پيشرفت صنعت و كشاورزي موجب شد نظريه مالتوس تحقق نيابد. پيشرفت كشاورزي در قرن بيستم بيانگر تلاش چندين نسل از كشاورزان پژوهشگران سياست گذاران براي دستيابي به امنيت غذايي بود نتيجه اين تلاش ها موجب افزايش متوسط عملكردجهاني گندم از 0/9 در اغاز قرن بيستم به 2/6 تن در هكتار در پايان اين قرن بود. طي قرن بيستم 4 انقلاب عمده رخ داد • انقلاب شيميايي: كه با ظهور مواد شيمياي در بخش صنعت و كشاورزي همراه بود و نخستين كاربرد كودهاي شيميايي را در دهه 1940 به دنبال داشت. • انقلاب هسته اي • انقلاب اطلاعات: فضاي عصر جديد را متحول و مقدمه اي بر انقلاب زيستي شد كه طي ان فناوري زيستي با كمك فناوري نوين رايانه اي به همراه مهندسي ژنتيك بسياري از اسرار موجودات زنده را بر انسان اشكار كرد از سوي ديگر همين پيشرفت ها پيامدهاي نامطلوبي را از نظر بوم شناختي، اجتماعي و اقتصادي به دنبال داشت. پيدايش انقلاب سبز مرهون توليد ارقام پاكوتاه و كود پذير بود و اين ارقام كودپذير و پرتوليد سيل تركيبات مصنوعي كه توليدهر كيلوگرم ان هزاران كيلوژول انرژي را از طبيعت تخليه مي كرد به سمت كشت بوم ها سرازير شد غافل از اينكه اين تركيبات دشمنان خزنده و خاموش بوم نظام هاي طبيعي و كشاورزي هستند. از جمله پيامدهاي كشاورزي فشرده مي توان به فرسايش، شورشدن، اسيدي شدن، زوال كمي و كيفي خاك، الودگي منابع ابي به مواد شيميايي، جنگل زدايي، زوال ساختارهاي اجتماعي اشاره كرد مشكلي كه امروز نمود يافته و نتيجه نگرش هاي كوتاه مدت و خوش بينانه بشر در دهه هاي گذشته بوده است از بين رفتن بستره توليد ( خاك) و كاهش منابعي است كه نه تنها متعلق به نسل كنوني نيستند بلكه امانتي از نسل هاي اينده هستند. در مجموع روند فعلي كشت بوم هاي رايج به شكلي است كه به نظر مي رسد اين نظام ها قادر به حل بحران به وجود امده نيستند. رفاه براي مردم تامين نشده است. بوم نظام ها رو به زوال و نابودي هستند و هنوز مهمترين چالش جهان امروز امنيت غذايي تامين اين نياز اوليه انسان است. اين چالش در مناطقي كه خصوصيات اقليمي و محيطي محدود كننده دارد مثل مناطق خشك و نيمه خشك كه ايران هم در چنين اقليمي قرا دارد اهميت دوچندان يافته است. براوردها نشان مي دهد كه 790 ميليون نفر در جهان به غذاي كافي دسترسي ندارند. از اين جمعيت • 31% در شرق و جنوب شرق اسيا • 31% در جنوب اسيا • 21%در منطقه زير صحرادر افريقا • 8% در امريكاي لاتين منطقه كاراييب • 5% در شمال افريقا وخاور نزديك هدف از ارائه چنين واقعيت اي باز گشت به گذشته نيست. بلكه از مجموع نكات مطرح شده چنين بر مي ايد كه تجديد نظر در نظام هاي رايج و روش هاي توليد غذا اجتناب ناپذير است بايد مديريت كشت بوم ها مورد بازنگري جدي قرار گيرد سامانه هاي نويني طراحي شوند كه اولويت انها پايداري در درازمدت و حفظ توليد در كوتاه مدت باشد. در نگرش جديد توليد محصولات كشاورزي بايد همراه با اتكا به مباني زيست شناختي، بوم شناختي، حفظ چرخه مواد در خاك و ايجاد نظام هاي خود اتكا و خودكفا باشد.