آشنایی با spss + قابلیت ها و پیش نیازهای آن

[Almas Parsi]

آشنایی با SPSS



آشنایی با SPSS: مقدمه

آشنایی با SPSS در سال‌های اخیر برای دانشجویان تبدیل به یک باید شده است. در سال‌های اخیر با رشد تعداد دانشجویان نیازهای علمی آنان نیز برجسته تر شده است.

برای مثال این روز‌ها دسترسی به بانک‌های اطلاعاتی رایگان یک ضرورت است. یکی از نیازهای اساسی دانشجویان امروزی نیاز به تحلیل آماری یا اجرای پروژه‌های با نرم‌افزارهای خاص است.SPSS پرکاربردترین برنامه نرم افزاری در دنیا و ایران است.

اگرچه آشنایی با SPSS بیشتر برای دانشجویان علوم انسانی به خصوص روانشناسی و علوم تربیتی و هم چنین علوم اجتماعی ضرورت دارد اما مشاهده می‌شود که این نرم افزار به طور گسترده در علوم پایه و علوم فنی و مهندسی نیز استفاده می‌شود.

با توجه به درخواست‌های دوستان، موسسه ایران تحقیق با بهره‌گیری از پژوهشگران خود اقدام به تهیه یک برنامه آموزشی آنلاین کامل در این زمینه کرده است.

هدف این دوره آموزشی این است که دانشجویان از پایه با این نرم افزار کار کرده و بتوانند تمام نیازهای آماری و تحلیل خود را برطرف کنند.


SPSS چیست؟




نرم افزار SPSS یک برنامه پرکاربرد برای تحلیل آماری است که برای اولین بار در سال۱۹۶۸ توسط نورمن اچ. نای و همکارانش تولید شد.

در ۱۹۸۴ به عنوان یک سیستم تحلیل آماری تحت سیستم عامل داس (Dos) توط شرکت SPSS inc. تولید شد. SPSS مخفف عبارت Statistical Package for the Social Science به معنی “بسته آماری برای علوم اجتماعی” است.

با گسترش استفاده از این نرم افزار در سال ۱۹۹۲ نسخه ویندوز آن نیز روانه بازار شد.

امتیاز این نرم افزار در سال ۲۰۰۹ به شرکت IBM واگذار شد و هم اکنون این شرکت مسئول به روز رسانی آن است.


نسخه‌های SPSS


از زمان انتشار اولیه SPSS تا کنون این نرم افزار بارها به روز رسانی شده و محیط کاربری و قابلیت‌های آن بهتر شده است.

یکی از محبوب‌ترین نسخه‌های این نرم افزار نسخه ۱۶ بود که در ایران نیز بیشتر دانشجویان با این نسخه کار کرده می‌کنند. هم اکنون نسخه ۲۲ آن در دسترس است.

ما در این آموزش از نسخه ۲۱ آن آن استفاده خواهیم کرد اما در مجموع آموزش‌های این دوره قابل استفاده در تمامی نسخه‌های آن بعد از نسخه ۱۵ است.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نسخه‌های مختلف این نرم افزار به سایت اصلی این شرکت مراجعه نمایید.

هم چنین برای دانلود نسخه ۲۱ برنامه SPSS به این لینک مراجعه نمایید.


قابلیت‌های اس پی اس اس



برای آشنایی با SPSS شما باید نخست با قابلیت‌های این نرم افزار آشنا شوید.

به طور کلی اس پی اس اس قابلیت اجرای دو نوع از تحلیل‌ها یعنی تحلیل‌های توصیفی و تحلیل‌های استنباطی را دارد.

دربرخی متون چهار نوع تحلیل و قابلیت برای این نرم افزار مطرح شده است:

- آمار توصیفی: جدول بندی، فراوانی‌ها، توصیف‌ها و اکتشاف

- آمار دو متغیری: میانه‌ها، تحلیل t، تحلیل واریانس یک راهه (ANOVA)، همبستگی، آزمون‌های ناپارمتریک

- پیش‌بینی پیامدهای عددی: رگرسیون خطی

- پیش‌بینی برای تشخیص گروه‌ها: تحلیل آماری و تحلیل خوشه‌ای



پیش نیازهای SPSS (اس پی اس اس)


اس پی اس اس و یاگیری آن نیاز به یک دانش ابتدایی در بحث آمار و روش تحقیق دارد.

توصیه ما این است که قبل از شروع این آموزش مطالعه‌ای درباره انواع روش‌های تحقیق و روش‌های آماری داشته باشید.

البته در طول این دوره آموزشی ما در جاهایی که مورد نیاز است درباره روش‌های آماری نیز صحبت خواهیم کرد.

[Almas Parsi]

دستور split در SPSS

دستور split یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین دستورات در spss است که اگر با آن آشنایی داشته باشید قدرت مانور شما بر روی داده‌ها بسیار بیشتر خواهد بود.

کار اصلی این دستور این است که می‌تواند داده‌های شما را به چند گروه تقسیم کند. برای مثال فرض کنید شما دارای دو گروه مرد و زن هستید.

وقتی می‌خواهید میانگین سنی این دو گروه را بدست بیاورید spss یک میانگین و انحراف استاندارد کلی به شما می‌دهد و این سن این دو گروه را تفکیک نمی‌کند.

اما شما می‌توانید به مراجعه به دستور split داده‌های خود را به دو گروه مرد و زن تقسیم کرده و سپس میانگین بگیرید. در اینصورت یک میانگین برای مرد و یک میانگین برای زن محاسبه خواهد شد.

توجه: منظور از دونیمه کردن برای گزینه split تقسیم کردن و شکستن داده‌هاست.

بنابراین اگر شما سه گروه داشته باشید داده‌های شما به سه قسمت تقسیم خواهد شد.



اجرای دستور split در spss




1- از منوی بالا گزینه Data و سپس Split File را انتخاب کنید.






۲- در منوی باز شده سه گزینه وجود دارد که به ترتیب عبارتند از:


Analyze all cases: این گزینه پیش فرض است و سبب جلوگیری از دو نیمه کردن داده‌ها می‌شود.

Compare groups: این گزینه داده‌ها را دونیمه می‌کند و آن‌ها را در یک جدول نشان می‌دهد تا قابل مقایسه باشند.

Organize output by groups: این گزینه نیز داده‌ها را به دو نیمه تقسیم می‌کند اما آن‌ها را در جداول جداگانه‌ای نمایش می‌دهد.شما می‌توانید گزینه دوم یا سوم را برای دو نیمه کردن داده‌ها انتخاب کنید.

۳- داده‌ای که می‌خواهید دونیمه کنید را در کادر مورد نظر بیندازید. برای مثال جنس، گروه مداخله و کنترل و یا شهر الف، شهر ب، و شهر ج.

۴- Ok را بزنید. حالا داده‌های شما دونیمه شدند.

توجه کنید که در اینجا هیچ گونه بروندادی تولید نمی‌شود اما اگر برای مثال شما میانگین سنی افراد را بررسی کنید

spss داده‌های شما را بین دو جنس یا چد شهر نمایش خواهد داد مانند جدول زیر:




همانگونه که مشاهده می‌شود برای هر یک از چهار گروه فوق میانگین جداگانه‌ای محاسبه شده است.


توجه:

بعد از انجام تحلیل مورد نظر خود گزینه split را به حالت اول و پیشفرض برگردانید زیرا بسیاری از تحلیل‌های آماری در صورت فعال بودن این گزینه قابل انجام نیست.

[Almas Parsi]

دستور recode یا کدگذاری مجدد


دستور recode یا کدگذاری مجدد یکی از دستورات پرکاربرد در SPSS محسوب می‌شود و کاربردهای زیادی برای شما دارد.

شما قبل از انجام تحلیل آماری باید داده‌های خود را با این دستور اصلاح کرده و گاهی اوقات نوع نمره‌گذاری را در آن تغییر دهید.

این دستور در سه مورد کاربرد بسیاری دارد که در اینجا به آن‌ها اشاره می‌گردد:


تغییر داده‌های فاصله‌ای به ترتیبی:

برای مثال فرض کنید شما سن تعدادی از افراد را در SPSS وارد کرده اید و برای مثال اعداد ۲۵، ۲۶، ۵۳ و … برای سن وارد کرده‌اید.

حالا می‌خواهید که سن افراد را به چند طبقه برای مثال از ۲۰ تا ۳۰ و از ۳۰ تا ۴۰ تقسیم نمایید.

در این حالت از این گزینه برای کدگذاری مجدد استفاده می‌شود.

نکته مهم:

سعی کنید تا آنجا که ممکن است داده‌های خود را به شکل فاصله‌ای گردآوری و در SPSS وارد نمایید.
چون داده‌های فاصله‌ای قابل تبدیل به داده‌های ترتیبی هستند ولی برعکس آن امکانپذیر نیست.
تغییر نمره‌گذاری متغیرهای موجود:

برای مثال فرض کنید شما پرسشنامه‌ای دارید که سه گزینه دارد.
حالا می‌خواهید برای گزینه ۱ نمره ۱۰۰، گزینه ۲ نمره ۷۵ و گزینه ۳ نمره ۵۰ را وارد کنید. در این صورت از این گزینه استفاده می‌کنیم.


معکوس کردن نمرات:


در برخی پرسشنامه‌ها تعدادی از سوالات به صورت وارونه نمره‌گذاری می‌شوند. مثلا تمام سوالات از ۱ تا ۵ نمره‌گذاری می‌شوند اما سه سوال از ۵ تا ۱ نمره‌گذاری می‌شوند. در این صورت از این گزینه برای معکوس کردن نمرات استفاده می‌کنید.

انواع دستور recode یا کدگذاری مجدد




در نرم افزار SPSS دو نوع حالت برای این نوع دستور در نظر گرفته شده است:


recode یا کدگذاری مجدد بر روی متغیرهای موجود (Recode into same variables):

اگر می‌خواهید تغییراتی که در یک نمره انجام می‌دهید بر روی همان نمره اعمال شود از این گزینه استفاده کنید. به عبارت دیگر نمرات قبلی شما پاک شده و نمرات فعلی جایگزین آن خواهد شد.

نکته مهم:

با اجرای این دستور نمرات قبلی شما از بین خواهد رفت و نمرات جدید به جای نمرات قبلی خواهد نشست. بنابراین توصیه ما این است که از گزینه بعدی استفاده نمایید.

recode یا کدگذاری مجدد با ساخت متغیر جدید (Recode into Different variables):

در این حالت داده‌های قبلی شما باقی خواهد ماند و با اضافه شدن یک ستون جدید در SPSS داده‌های جدید ایجاد خواهد شد. توصیه ما استفاده از این گزینه است.



اجرای Recode یا کدگذاری مجدد


۱- به مسیر Transform < Recode into same variables بروید.






۲- متغیر مورد نظر خود را در کادر Numeric Variables وارد کنید و گزینه Old and new values را بزنید.






۳-در این صفحه باید عدد اول را وارد کنید و عدد جدید را که می‌خواهید به جای عدد قبلی بنشیند را در قسمت New values وارد کنید.






نکته:

recode یا کدگذاری مجدد با ساخت متغیر جدید (Recode into Different variables) نیز مشابه همین فرایند را دارد و فقط باید در مرحله اول یک نام به متغیر بدهید.

[Almas Parsi]

آزمون t مستقل



آزمون های مقایسه دو گروه در SPSS

آزمون های مقایسه دو گروه در SPSS شامل برخی آزمون ها است که برای مقایسه یک یا چند متغیر در یک دو گروه به کار می‌رود. این آزمون‌ها از ابتدایی‌ترین ابزارها در آمار به حساب می‌آیند و کاربرد بسیاری زیادی دارند.

بیشتر دانشجویانی که پژوهش را به تازگی شروع کرده‌اند می‌توانند با یادگیری این آزمون‌ها شروع به تحلیل داده‌ها و نگارش مقالاتی برای همایش‌ها و مجلات نمایند.

تحلیل‌ها مقایسه دو گروه مستقل از همدیگر به دو دسته تقسیم می‌شوند.
اگر داده‌های شما دارای توزیع نرمال باشند باید از آزمون t مستقل استفاده نمایید و اگر داده‌های شما دارای توزیع نرمال نباشند باید از آمون یو من ویتنی استفاده نمایید.

نکته:

برای بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها باید از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف استفاده نمایید.
این آزمون یک آزمون مقدماتی است که به شما درباره اینکه از آزمون پارمتری یا ناپارمتری استفاده کنید یاری می‌رساند.

آزمون t مستقل

این آزمون دارای پیشفرض‌های زیر است:


- توزیع داده‌ها باید نرمال باشد (با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف)

- داده‌ها دارای مقیاس فاصله‌ای یا نسبی باشند (همانند سن، نمره آزمون‌های روانی مانند افسردگی و ..)

- دو گروهی که قصد مقایسه آن‌ها را داریم مقیاس اسمی داشته باشند. مانند مقایسه دو گروه از مادران، یا مقایسه دو برند یا ماشین.

برخی از موضوعاتی که با استفاده از آزمون t مستقل انجام گرفته‌اند آورده شده است:


- مقایسه سلامت روانی والدین کودکان عادی و کودکان آموزش پذیر

- مقایسه سلامت روانی دانشجویان پسر ورزشکار و غیر ورزشکار‎

- مقایسه دیدگاه مشتریان نسبت به برندهای ایرانی و خارجی

- مقایسه شیوع بیماری دیابت در زنان شهری و روستایی


اجرای آزمون t مستقل در SPSS



در منوی بالای SPSS به این مسیر بروید:

Analyze>Compare Means<Independent…t test






در کادر باز شده دو جای خالی وجود دارد. در جای خالی اول (test variable) متغیر یا متغیرهایی که می‌خواهید در دو گروه مقایسه شود را وارد نمایید (برای مثال نمره افسردگی یا سن).

در کادر دوم نیز گروه‌های مورد مقایسه را وارد کنید مانند گروه مادران شهری و روستایی یا برند دو ماشین.

سپس روی گزینه Define Group (فلش سبز) کلیک کنید.






در کادر باز شده باید برای گروه اول (برای مثال مادران شهری) عدد یک و برای گروه دوم (مادران روستایی) عدد دو را وارد نموده و سپس گزینه continue را بزنید.






پس از زدن گزینه Ok نتایج خروجی شما ظاهر می‌گردد.در این جدول شما باید مقدار t (فلش زرد) و مقدار معنی داری (فلش قرمز) را گزارش کنید.

اما همانطور که در شکل زیر می‌بینید دو سطر وجود دارد و برای t دو عدد گزارش شده است.

اگر فلش سبز (یعنی معنی داری آزمون لوین) معنی دار باشد باید سطر دوم را گزارش کنید و اگر معنی دار نباشد سطر اول را گزارش کنید.

[Almas Parsi]

کولموگروف-اسمیرنوف

آزمون کولموگروف-اسمیرنوف پیش زمینه تمام آزمون‌ها

آزمون کولموگروف-اسمیرنوف یکی از مهمترین آزمون‌های آماری در نرم افزار SPSS محسوب می‌شود.

همانگونه که در مبحث قبلی یعنی آزمون تی مستقل گفته شد در انتخاب یک آزمون باید تصمیم بگیریم که آیا از آزمون‌های پارامتریک استفاده کنیم یا آزمون‌های ناپارامتریک.

یکی از اصلی‌ترین ملاک‌ها برای این انتخاب انجام آزمون کولموگروف-اسمیرنوف است.آزمون کولموگروف-اسمیرنوف نرمال بودن توزیع داده‌ها را نشان می‌دهد.

یعنی اینکه توزیع یک صفت در یک نمونه را (مثلا سن در بین ۱۰۰ نفر نمونه پرستاران) با توزیعی که برای جامعه مفروض است (برای مثال سن تمام پرستاران) مقایسه می‌کند.

اگر داده‌ها دارای توزیع نرمال باشند امکان استفاده از آزمون پارمتریک وجود دارد و در غیر این صورت باید از آزمون ناپارمتریک استفاده کنیم.

نکته بسیار مهم:

پس از تحلیل spss در برونداد آزمون کولموگروف – اسمیرنوف اگر آزمون معنی دار بود یعنی p کوچک تر از ۵ صدم بود، به معنی این است که توزع نرمال نیست و باید از آزمون ناپارمتریک استفاده کنیم.


بنابراین اگر نتیجه این آزمون معنی دار نباشد امکان استفاده از آزمون‌های پارامتریک وجود دارد.








اجرای آزمون کولموگروف – اسمیرنوف در SPSS


نرم افزار spss را باز کرده و به مسیر زیر بروید:

Analyze> Nonparametric Test> Legacy Dialogs> 1Sample K-S.






پس از رفتن به مسیر بالا به صفحه زیر هدایت خواهید شد.

در این صفحه متغیری که می‌خواهید مورد آزمون قرار گیرد را انتخاب و در کادر Test Variable List وارد کنید. سپس Ok را بزنید.






پس از اینکه کارهای بالا را انجام دادید، نرم افزار یک خروجی همانند شکل زیر را به شما خواهد داد.

در خروجی زیر دو سطر آخر مورد نظر ما خواهد بود و گزارش خواهند شد.


همانطور که مشاهده می‌شود یک Z و یک Sig آمده است.

اگر Sig کوچک تر از ۵ صدم بود یعنی آزمون معنی دار شده و باید از آزمون‌های ناپارامتریک استفاده شود.


در شکل زیر معنی داری به دست نیامده و بنابراین می‌توان برای مقایسه سن در دو گروه از آزمون t مستقل استفاده کرد.







دانلود جدول نمونه آزمون کولموگروف-اسمیرنوف

دانلود جدول کولموگروف-اسمیرنوف