جايگاه جنگ در داستان هاي كوتاه دفاع مقدس

[م.محسن]

« جنگ، در داستان هاي كوتاه، جلوه اي كامل دارد. نويسندگان ما دراين گونه داستان ها موفق شده اند هريك، گوشه اي از زندگي مردم را در سال هاي جنگ به خوبي نمايش دهند. اگر بخواهيم اين گوشه ها، اين تكه ها و تصويرها را از لحظات خونبار زندگي اجتماعي، در كنار هم بچينيم، داستاني كامل، رماني بزرگ از جنگ فراهم خواهد آمد.


در طي هشت سال جنگ و دفاع خونين، صدها تن قلم به دست گرفتند و در لحظات سرشار از نگراني و اضطراب، از آن چه برآنها و بر مردم مظلوم ميهنشان مي آمد، داستان ها پرداختند. اين داستان ها گاهي در دل سنگرها نوشته مي شد، گاهي در پايگاه هاي مقاومت بسيج، گاهي در مساجد و گاهي در خانه هاي شلوغ و اتاق هاي گرم يا سرد- و محقر- محلات فقيرنشين و يا در آپارتمان هاي چوب كبريتي؛ و به هر طريق، در شرايطي كه از دور از نزديك، همه درمعرض خطري دايمي بودند. خطر حمله ي هوايي و بمباران شهرها، حتي شهرهايي كه صدها كيلومتر از جبهه دور بودند؛ شهرهايي مثل تهران، تبريز، اصفهان و ... آري اغلب اين داستان ها در چنين شرايطي نوشته شده اند، آن هم به قلم كساني كه تا قبل از انقلاب و قبل از جنگ تحميلي ، نويسنده نبوده اند و اين، هنر هر انقلاب اجتماعي و فرهنگي بزرگ است كه فرزندان خويش را، در دامان خود پرورش مي دهد.
ترديدي نيست كه درچنين شرايطي كه مي توان آن را « شرايط اضطراب» ناميد، هر نويسنده اي در درجه ي اول به سوي « داستان كوتاه» روي مي آورد چرا كه مجالي براي نوشتن رمان نمي يابد.
پس طبيعي است كه « طي سال هاي جنگ و دفاع»، اغلب نويسندگان ما، « داستان كوتاه» نوشتند و ره آورد اين اقبال عمومي، خلق صدها داستان كوتاه، با ارزش هاي هنري متفاوت بود. اين داستان ها، هريك از زاويه اي به تأثير و تصوير جنگ در زندگي مردم پراختند.»
« يكي از نتايج حاصل از ادبيات داستاني دفاع مقدس به ويژه داستان كوتاه- بيان رنج ها، كابوس ها، قهرماني ها، اميدها، رشادت ها، شهادت ها و روحيه ي جنگاوري رزمندگان و مردم ايران در طول هشت سال جنگ تحميلي است كه در ذهن و عاطفه ي آنان نفوذ كرده است و رسالت نويسندگان كشف و بازآفريني اين وقايع و رويدادها مي باشد.
داستان كوتاه جنگ، مي تواند روايتگر حوادث دردناك و فاجعه بار از جنايات دشمن باشد. قهرمانان اين فجايع دشمن، مردان، زنان و كودكان بي دفاع و ناتوان روستايي و شهري هستند كه از جنگ مصيبت ديده اند.
صفدر تقي زاده در مورد داستان هاي كوتاه انقلاب و جنگ مي گويد:
« داستان هاي كوتاه نخستين دهه ي بعد از انقلاب داستان هايي است كه درون مايه ي آن ها جنگ است و ويراني ها و مصيبت هاي جنگ.
البته مي گويند كه بايد مدت مديدي از حوادث جنگ، مصيبت ها و پريشان حالي هاي ناشي از جنگ بگذرد و تصوير صحنه هاي هول آور و دردناك آن در ذهن نويسندگان به درستي جا بيفتد تا آثاري پديد آيد كه بتواند ماهيت جنگ را نشان دهد. هم چنين مي گويند در بسياري از كشورهاي ديگرهم، همزمان با جنگ يا انقلاب، آثـاري درباره ي جنگ يا انقلاب آفريده نشده و بايد سال ها در صلح و آرامش سپري شود تا نويسندگان آثاري ماندگار بيافرينند.»

حسن بارونيان

منبع