کلونینگ

[سید لفته فردزاده]

کلون (به انگلیسی: Clone) در زیست‌شناسی به دو معنی بکار می‌رود:

به سلولهای مشابه که از یک سلول منفرد ایجاد شده‌اند، کلون گفته می‌شود. مثلاً یک کلون باکتری متشکل از تعداد زیادی سلول باکتری است که از یک باکتری اولیه ایجاد شده‌اند.
به همه مولکول‌های DNA که از تکثیر یک قطعه DNA تاگ‌سازی شده (کلون شده) ایجاد شده است، گفته می‌شود.


سازی چیست؟[۱]
مراد از کلون سازی به وجود آوردن موجوداتی است که از نظر ژنتیکی مشابه یکدیگرند. از دو طریق ایجاد چنین نمونه ای امکان پذیر است: تقسیم جنینی یا انتقال هسته سلولی. در تقسیم جنینی، جنین در مراحل اولیه رشد خود به دو یا بیش از دو قسمت تقسیم شده و هر قسمت تبدیل به یک موجود مستقل می شود. هر تکه از جنین قابلیت آن را دارد که به یک بلاستوسیست و از آن طریق به یک جنین کامل تبدیل شود. از همین طریق است که دوقلوهای تک تخمی به وجود می آیند که از نظر ژنتیکی با یکدیگر تفاوتی ندارند. کلون سازی از طریق تقسیم جنین در حیواناتی نظیر گوسفند، موش و میمون صورت گرفته است. از همین شیوه در انسان تا قبل از مرحله اتصال جنین به دیواره رحم استفاده شده است. اخیراً انجمن پزشکی تولیدمثل آمریکا اعلام کرده است که کلون سازی انسان از طریق تقسیم جنینی یک روش پزشکی است که می بایست تحت کنترل اخلاقی قرار گیرد چرا که تعداد بلاستوسیست های قابل لانه گزینی در برخی از شیوه های درمان ناباروری از این طریق افزایش می یابد. در هر حال باید در نظر داشت تعداد دفعاتی که می توان یک جنین را تقسیم کرد محدود است. علاوه بر این در این شیوه، موجود کلون شده فقط یک توده سلولی است و هیچ شباهتی به موجود بالغ زنده ندارد. در شیوه دوم کلون کردن یا انتقال سلولی از این محدودیت ها خبری نیست. انتقال هسته سلولی (یا دقیق تر انتقال هسته سلول های غیرزایا(جسمی) به طور نظری شیوه ساده ای است. محتویات هسته یک تخمک خارج شده و محتویات هسته یک سلول سوماتیک (سلول بدنی یا غیرجنسی) به جای آن وارد می شود حاصل این تعویض ایجاد یک زیگوت یا سلول تخم است که می تواند تبدیل به یک موجود کامل شود. چنین زیگوت بازسازی شده ای قابلیت آن را دارد که از طریق تقسیم سلولی به یک بلاستوسیست تبدیل شده و پس از آن در دیواره رحم لانه گزینی کند. اگر انسانی از این طریق به وجود آید دقیقاً شبیه به انسانی خواهد بود که صاحب سلول های سوماتیک بوده است. دو شیوه اساساً متفاوت کلون سازی انسانی وجود دارد: کلون سازی تولید مثلی و کلون سازی درمانی. به وجود آوردن یک نوزاد شبیه به موجود دیگری که وجود دارد موضوع مجادلات اخلاقی و حقوقی متعددی است. با وجود این برخی از پزشکان این شیوه را به عنوان آخرین ابزار برای زوج هایی توصیه می کنند که به هیچ وسیله دیگر نمی‌توانند صاحب نوزاد شوند. هدف از کلون سازی درمانی ایجاد سلول های بنیادی است که مشابه سلول های بنیادی خود بیمار است. این سلول های بنیادی می توانند بعداً جانشین سلول های سوماتیکی شده تا بیماری های منجر به تخریب سلولی را معالجه کنند. اعتراضات متعدد علمی و اخلاقی بر هر دو شیوه کلون سازی وجود دارد که موضوع این نوشته است. علاوه بر این اعتراضات اخلاقی و مذهبی دیگری در مورد کلون سازی وجود دارد که از حوصله این مقاله خارج است.

كلون سازى توليدمثلى
نخستین مهره دار کلون شده (از طریق انتقال هسته سلولی) یک دوزیست بوده است. موفقیت های اولیه در سال ۱۹۵۲ صورت گرفت و بعدها معلوم شد که مواد منتقل شده به هسته تخم پس از تقسیم سلولی منتهی به، به وجود آمدن یک موجود کامل می شود. در دهه های ۷۰ و ۸۰ میلادی انتقال مواد هسته سلولی در پستانداران آغاز و در سال ۱۹۹۶ منجر به کلون سازی اولین پستاندار شد. در سال ۱۹۹۷ مجله نیچر خبر به دنیا آمدن «دالی» اولین گوسفند کلون شده را منتشر کرد و بلافاصله مباحثه جهانی مربوط به کلون سازی انسانی آغاز شد. تاکنون تجربه بر روی گوسفند، گاو، موش، گربه و خوک به طور موفقیت آمیز صورت گرفته است. تجارب صورت گرفته بر روی این پستانداران نشان می دهد که نهایتاً انجام این کار در مورد انسان نیز عملی است. در هر حال غالب دانشمندانی که کلون سازی پستانداران را تجربه کرده اند در پرتو مشکلات مربوط به تکوین تخم کلون شده و همچنین سایر مشکلات مرفولوژیک و فیزیولوژیک با انجام چنین اقدامی در مورد انسان مخالفند. اولین مشکلی که در مورد کلون کردن وجود دارد کارایی بسیار پایین این روش است. نوعاً برای هر کلون سازی موفقیت آمیز از مرحله انتقال هسته سلول تا وضع حمل به ۱۰۰ سلول تخم نیاز است به عبارت دیگر می بایست ۱۰۰ بار سلول تخم را تخلیه و هسته سلول سوماتیک را به آن تزریق کرده و سایر مراحل را طی کرد تا بتوان یک بار موفق بود. بنابراین کارایی این روش تنها یک درصد است. در میان پستانداران مختلف کارایی کلون سازی در بهترین شکل خود از سه درصد بیشتر نیست چنانچه کلون کردن انسانی نیز دارای این معضل باشد می بایست سلول های تخم فراوانی برای این منظور در نظر گرفت. در هر حال باید در نظر داشت که در سایر شیوه های IVF (لقاح در لوله آزمایش) نیز تعداد قابل توجهی سلول تخم مورد نیاز است و از آنجا که در هر بار عمل جراحی نمی توان بیش از ۱۰ الی ۱۵ تخمک را از تخمدان جدا کرد ممکن است بیمار چندین بار مورد عمل جراحی قرار گیرد. بنابراین اگر ما بپذیریم که شیوه های IVF برای حاملگی مورد قبولند بحث ناکارآمد بودن کلون سازی انسان چندان اعتباری نخواهد داشت. دومین مشکل علمی که در فرایند کلون سازی انسان وجود دارد فراوانی نقص عضوهای تکوینی است که در سایر پستانداران مشاهده شده است. اخیراً در کنفرانس آکادمی ملی علوم آمریکا تعمیم اطلاعات به دست آمده از کلون سازی پستانداران به انسان مورد بحث قرار گرفته است. دانشمندانی که در این کنفرانس با کلون سازی انسان مخالفت ورزیدند مدعی بودند که قریب به ۳۰۰ درصد پستاندارانی که از طریق کلون سازی به دنیا آمده اند دارای نقص عضو بوده اند. غالب این نقص عضوها از گروه نشانگان نوزادان درشت (LOS) هستند. این دانشمندان معتقدند که ممکن است انسان کلون شده نیز دچار عوارضی شود. این سندرم مشتمل بر مجموعه عوارضی است که عموماً شامل بزرگ شدن اعضای بدن و همچنین مشکلات تنفسی و گردش خون است. به زعم برخی دیگر از دانشمندان هر یک از ۳۰ هزار ژن انسانی ممکن است در فرایند کلون سازی دچار این مشکلات شده و عوارض سندرم نوزادان درشت را موجب شود. از طرف دیگر آن دسته از دانشمندانی که موافق کلون سازی انسان هستند معتقدند که بسیاری از نقص عضو های مشاهده شده در پستانداران کلون شده ناشی از شرایط نامناسب کشت بافت است. همین گروه از دانشمندان برآنند که طی ۲۳ سال تجربه IVF و سایر تکنیک های تولیدمثلی شرایط کشت بافت بهبود قابل توجهی یافته است. این گروه از دانشمندان نشان داده اند که وقوع نقص عضو LOS در پستانداران همبستگی قدرتمندی با حضور نوعی ژن (RI2GF) دارد که در انسان و سایر انسانریخت ها وجود ندارد. شواهد تجربی به دست آمده از تجارب IVF در انسان و سایر پستانداران موید این نظریه است. علاوه بر این در رزوس کلون شده تاکنون هیچ گونه نقص عضوی مشاهده نشده است. شواهد به دست آمده نشان می دهد که احتمالاً انسان و سایر انسانریخت ها در مقایسه با سایر پستانداران شانس برای مبتلا شدن به نشانگان LOS خواهند داشت. نسبت وقوع نقص عضو در موش های کلون شده ۱۲ درصد و در بزها ۳۸درصد است. بنابراین بسیاری از دانشمندان معتقدند که شانس نقص عضو در پستانداران به طور عموم ۳۰ درصد است. اگر بپذیریم که وقوع این نواقص با تظاهرات ژنی در ارتباط است که در انسان وجود ندارد بنابراین می بایست شانس وقوع نقص عضو در انسان های کلون شده بسیار کمتر از ۳۰ درصد باشد. احتمال وقوع نقص عضو در افرادی که به طور معمول تولیدمثل می کنند ۳ درصد است. این نسبت در افرادی که سن شان از ۴۰ سال می گذرد به طور معنی داری بیشتر می شود. واضح است که بسیاری از این افراد این مخاطره را می پذیرند و در سنین بالا اقدام به بچه دار شدن می کنند. اگر کلون سازی انسان تنها به دلیل آنکه شانس بیشتری برای ایجاد نقص عضو در نوزادان را به وجود می آورد غیرقانونی اعلام شود در آن صورت ممکن است برخی دیگر از تکنیک های رایج IVF نیز غیرقانونی اعلام شوند. هرگونه قانونگذاری در این زمینه می بایست با دقت فراوانی طراحی شود تا امکان استفاده درمانی از این شیوه را در انسان از میان نبرد.

درمان با کلون سازی
کلون سازی درمانی عبارت است از به وجود آمدن بلاستوسیست بیماری که دارای عارضه تخریب سلولی است. این بلاستوسیست که اساساً یک توده سلولی است می تواند کشت داده شده و تبدیل به سلول های بنیادی شود. یک سلول بنیادی سلولی است که می تواند به طور دائم رشد کرده و به انواع متفاوتی از سلول ها انشقاق یابد. برخی از این سلول ها و مواد حاصله از آنها می توانند استخراج شده و به بیمارانی که دچار ضایعه تخریب سلولی هستند تزریق شوند. فایده چنین تکنیکی آن است که به لحاظ مشابهت سلول های تزریق شده سیستم ایمنی بیمار هیچ گونه مقاومتی نسبت به آنها ایجاد نمی‌کند. بیماری هایی که می توانند از این طریق مورد معالجه قرار گیرند عبارتند از بیماری های قلبی، دیابت، پارکینسون و بسیاری دیگر از بیماری هایی که موجب تخریب سلولی می شوند. مخالفت اصلی که با این شیوه از مداوا صورت می گیرد از این واقعیت ناشی می شود که این شیوه متضمن به وجود آوردن یک جنین انسان و سپس از بین بردن آن برای به دست آوردن سلول های بنیادی است. این مخالفین معتقدند که گزینه های دیگری برای به دست آوردن سلول های بنیادی وجود دارد که متضمن از بین بردن جنین نیست. مجادلات علمی پیرامون کلون سازی انسان بر حول محور حقوق یک فرد نازا یا یک زوج که خواهان بچه دار شدن بدون دخالت دولت هستند، دور می زند. در این میان دولت یا سیستم های قانون گذار از حقوق کودکی دفاعی می کنند که ممکن است با مخاطره قابل توجه نقص عضو ناشی از اقدامات مربوط به کلون سازی روبه رو شوند واضح است آنچه مخاطره قابل توجه اطلاق می شود مفهوم دقیق علمی ندارد. افرادی که ممکن است والدین بالقوه ای باشند تحت شرایط مختلف ادراک متفاوتی از مخاطره تولیدمثل خواهند داشت. درک یک زوج چهل سال به بالا از مخاطره به دنیا آوردن یک نوزاد ناقص‌الخلقه از ادراک یک زوج ۲۰ ساله متفاوت است. اگر ثابت شود که مخاطره داشتن نوزاد ناقص‌الخلقه پس از کلون سازی کمتر از ۳ درصد است در آن بخش بزرگی از مخالفت های علمی با این روش متوقف خواهد شد ولی بدون شک مخالفت هایی که جنبه های مذهبی و اخلاقی دارند همچنان باقی خواهند ماند. یک راه حل قاطع برای از میان بردن تردید علمی در مورد این تکنیک این خواهد بود که آزمایشات جامعی در زمینه کلون سازی انسانریخت ها صورت گیرد. بدون شک در حال حاضر شواهد علمی لازم برای تائید و رد این تکنیک در دست نیست. مجادله علمی درباره کلون سازی درمانی انسان بر حول محور منافع پزشکی این شیوه در مقابل هزینه های از میان بردن یک جنین در مراحل اولیه تکوین آن دور می زند. بسیاری برآنند که جنین یک انسان است و بنابراین تمام حقوق انسانی را بدان نسبت می دهند. از دیدگاه این گروه از میان بردن یک جنین جنایت است. در هنگام مجادله درباره حقوق جنین چندین نکته می بایست در نظر گرفته شود. مراحل اولیه جنین در پستانداران توده ای سلولی است که حتی فاقد سلول های اولیه عصبی است. بنابراین به سادگی نمی توان حقوق اساسی فرد را به این توده سلولی بخشید. حقوق مربوط به سقط جنین در بسیاری از کشورها زوجین را در سقط جنین مجاز شمرده است. بیش از ۷۰ درصد از جنین هایی که محصول روابط جنسی طبیعی اند شانس اتصال به دیواره رحم را پیدا نمی‌کنند. اگر هر یک از این جنین ها صاحب حقوق اساسی انسانی بودند می بایست شکست تلاش های پزشکی در بقای آنها را معادل جنایت تعریف کرد. این واقعیتی است که ملاحظات اخلاقی می بایست واقعیت های جامعه را درک کند. ارزش کدام یک از این دو در یک جامعه بیشتر است. زندگی یک فرد بالغ یا کودکی که از بیماری های تخریب کننده سلولی رنج می برد یا جنین ۵روزه ای که چیزی بیشتر از یک توپ پر از سلول نیست؟ به طور خلاصه باید در نظر داشت که ریسک کلون سازی در انسان به طور کامل مشخص نشده است. بدون شک تحقیقات آتی می توانند ایمنی روش های کلون سازی برای مادر و نوزاد را مشخص سازند، ولیکن سایر اعتراضات به ویژه اعتراضات دینی و اخلاقی باقی خواهند ماند. دانش ما در حال حاضر نشان می دهد که کلون سازی درمانی بسیار موثرتر از شیوه های دیگر برای به دست آوردن مواد مورد نیاز برای مقابله با بیماری های کشنده است، رها کردن این شیوه از درمان به معنای نادیده گرفتن پیشرفت های قابل توجه علمی و همچنین تسلیم میلیون ها بیمار به مرگ زودرس، بدبختی و ذلت پایان ناپذیر است. آیا این دنیای جسور نویی است که در آینده در آن خواهیم زیست.www.wikipdia.org