تعريف صنايع دستي

[Tadaei]

از صنایع دستی تعاریف متعددی ارائه شده است .صنايع دستي هم مي تواند، حالت کارگاهي و هم حالت خانگي داشته باشد، همانند صنايع کوچک قابليت استقرار در شهر و روستا را دارد، بدون نياز به فن آوري پيشرفته، بيشتر متکي به تخصصهاي بومي و سنتي است و قسمت اعظم مواد اوليه مصرفي آن در داخل کشور قابل تهيه مي باشد. افزون بر اين، صنايع دستي هر دو ويژگي مصرفي و هنري را داشته، برخوردار از بينش، ذوق، انديشه و فرهنگ توليد کننده نيز هست و در مجموع آن را يک «هنر- صنعت ناميده اند».
از مجموعه تعاریف صنایع دستی، به نظر می رسد تعریف زیر كه توسط گروهی از كارشناسان سازمان صنایع دستی ایران ارائه گردیده، دقیق تر و جامع تر باشد:صنایع دستی به مجموعه ای از هنرها و صنایع اطلاق می شود كه به طور عمده با استفاده از مواد اولیه ی بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید به كمك دست و ابزار دستی محصولاتی ساخته می شود كه در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فكری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل، وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و كارخانه اي مي باشد .با توجه به تعریف فوق و سایر تعاریفی كه برای صنایع دستی ارائه شد، می توان ویژگی های زیر را نام برد .
1- انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید، توسط دست و ابزار و وسایل دستی، برای تولید هر یك از فراورده های دستی مراحل متعددی طی می شود ولی انجام كلیه ی این مراحل به وسیله ی دست و ابزار و وسایل دستی الزامی نبوده و چنانچه تنها قسمتی از مراحل اساسی تولید به این طریق انجام شود، محصول تولید شده با توجه به مواردی كه در تعریف ذكر شد، صنایع دستی محسوب می گردد.
2- حضور مؤثر و خلاق انسان در تولید و شكل بخشیدن به محصولات ساخته شده و امكان ایجاد تنوع و پیاده كردن طرح های مختلف در مرحله ی ساخت این گونه فرآورده ها.
3- تأمین قسمت عمده ی مواد اولیه مصرفی از منابع داخلی.
4- داشتن بار فرهنگی (استفاده از طرح های اصیل، بومی و سنتی)
5- عدم همانندی و تشابه فراورده های تولیدی با یكدیگر.
6 - عدم نیاز به سرمایه گذاری زیاد در مقایسه با سایر رشته های صنعت.



جایگاه صنايع دستي در توسعه اقتصادي

1. سهولت ايجاد مراکز توليد؛
2. بي نيازي به سرمايه هاي کلان؛
3. اشتغال زا بودن اين «هنر - صنعت»؛
4. وجود ارزش افزوده بالا؛
5. جنبه هاي کاربردي و تزئيني؛
6. داشتن زمينه اي مناسب براي جلب جهانگرد و صادرات؛





طبقه بندي صنايع دستي ايران
1. طراحي سنتي و نگارگري 6. هنرهاي مرتبط با فلز 11. رودوزي ها و بافتني ها
2. سفالگري و سراميک سازي 7. هنرهاي مرتبط با چوب 12. سنگ تراشي و حکاکي روي سنگ
3. بافته هاي داري 8. رنگرزي و چاپ سنتي 13. حصير بافي
4. نساجي سنتي 9. صحافي و جلد سازي سنتي 14. فرآورده هاي پوست و چرم
5. شيشه گري 10. آثار لاکي و روغني 15. ساير صنايع دستي

[Tadaei]

" فهرست رشته های صنایع دستی "
نساجی سنتی :

1- ابریشم بافی
2- احرامی بافی
3- ارمک بافی
4- پارچه های سنتی
1-4- باشلق
2 -4- کرباس بافی
3 -4- قناویز
4-4- فرت بافی
5 -4- شمد بافی
6-4- گزی بافی
7 -4- متقال بافی
8-4- چفیه بافی
9-4- جیم بافی
5- برک بافی
6- پتو بافی
7- ترمه بافی
8- جاجیم بافی
1-8- موج بافی
2-8- ماشته بافی
3-8- ساچیم بافی
9- چادر شب بافی
10- حوله بافی
11- دارائی بافی (ایکات)
12- زری بافی
13- سجاده بافی
14- سیاه چادر بافی
15- شال بافی
16- شعر بافی
17- شک بافی
18- عبا بافی
19- گلیچ
20- متکازین
21- مخمل بافی
22- نوار بافی (پن بافی ، مداخله بافی ، کارت بافی ،
خوس بافی، وریس بافی و نوار بافی علی آباد کتول )
* پرده بافی
* حمام سری
* چپری
* عریض بافی





1- قلمکار ( چاپ مهری و نقاشی )
2- کلاقه ای یا باتیک ( چاپ مهری یا نقاشی و دندانی )

سفال ، سرامیک و کاشی سنتی :


1- خرمهره سازی
2- سفال و سرامیک
3- کاشی مشبک
4- کاشی زرین فام
5- کاشی معرق
6- کاشی معقلی
7- کاشی مینایی
8- کاشی هفت رنگ
9- موزائیک کاشی
10- نقاشی روی سفال ( نقاشی روی لعاب ، نقاشی زیر لعاب )

[Tadaei]

صنایع دستی چرمی :


1- جلد سازی چرمی سنتی
2- سراجی سنتی
3- سوخت روی چرم
4- معرق چرم
5- نقاشی روی چرم
6- نقش اندازی ضربی روی چرم
* زین سازی

هنرهای دستی وابسته به معماری :

1- آهک بری ( ساروج بری )
2- گچبری
3- مقرنس کاری

صنایع دستی فلزی :
1- احجام فلزی سنتی
2- افزار فلزی (اسلحه سازی و ...)
3- جُنده کاری
4- چاقو سازی
5- چلنگری
6- حکاکی روی فلز بافته های داری و زیر اندازها :
1- پلاس بافی
2- زیلو بافی
3- قالی بافی (گل برجسته ، خرسک ،دورويه
نمکدان بافی و چنته )
1-3- گبه
4- انواع گلیم
1-4- گلیم (مسند ، دورو ،ساده)
2-4- گلیم گل برجسته
3-4- گلیم ورنی (سوزنی)
4-4- گلیم شیریکی پیچ
5-4- سفره کردی
6-4- مفرش
7-4- رند
* اجاق قراقی
* جل اسب
* خورجین بافی
* سرانداز بافی
* نمد مالی





پوشاک سنتی :

1- البسه محلی
2- بافتنی های سنتی (کلاه ، جوراب و ...)
3- برقع
4- پای پوشهای سنتی
1-4- آجیده دوزی، تخت کشی
2-4- گیوه چینی
3-4- رویه بافی گیوه
4-4- گیوه دوزی
5-4- گیوه بافی
6-4- چاروق دوزی
7-4- چموش دوزی
5- پوستین دوزی
6- چوقابافی (چوغابافی)
7- عروسک بافی
8- قلاب بافی
9- مجسمه های محلی (مومی )



7- دواتگری
8- زمودگری
9- زیور آلات سنتی
10- ضریح سازی
11- علامت سازی
12- قفل سازی
13- قلمزنی
14- کوفته گری (طلا کوبی روی فولاد و ... )
15- گرگور بافی
16- مسگری
17- مشبک فلز
18- ملیله سازی
19- مینای خانه بندی ( پنجره ای یا مشبک )
20- مینای مرصع
21- مینای نقاشی
22- ورشو سازی


صنایع دستی چوبی :

1- احجام چوبی سنتی (پیکر تراشی )
2- ارسی سازی
3- بامبو بافی
4- ترکه بافی (ارغوان بافی ، مروار بافی ، چم بافی )
5- چیق بافی
6- حصیر بافی (بوریا بافی، بادبزن بمپور )
7- خاتم کاری
8- خراطی
9- سازهای سنتی
10- سوخت روی چوب
11- قواره بری
12- کپو بافی
13- کنده کاری روی چوب
14- گره چینی
15- محرق چوب
16- مشبک کاری
17- معرق چوب
18- معرق منبت
19- منبت چوب
20- نازک کاری
21- نقاشی روی چوب

[Tadaei]

صنایع دستی دریائی :

1- صنایع دستی دریایی
2- نقاشی روی صدف

صنایع دستی سنگی :

1- احجام سنگی
2- تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی
3- حجاری سنتی (سنگتراشی )
4- حکاکی روی سنگ
5- خراطی سنگ
6- فیروزه کوبی
7- مرصع کاری
8- مشبک سنگ
9- معرق سنگ
10- موزائیک سنگ

صنایع دستی مستظرفه :
1- پاپیه ماشه
2- تذهیب
3- تشعیر
4- جلد سازی
5- صحافی سنتی
6- طراحی سنتی ( طراحی فرش و... )
7- قطاعی ( کاغذ و پارچه )
8- کاغذ سازی دستی
9- نقاشی سنتی دیواری
10- نقاشی سنتی روی استخوان
11- نقاشی قهوه خانه ای
12- نقاشی گل و مرغ
13- نقاشی لاکی
14- نگارگری ( نقاشی ایرانی ، مینیاتور )

​

[Tadaei]

رودوزیهای سنتی :
1- آجیده دوزی (لایه دوزی )
2- آئینه دوزی
3- بلیش دوزی (قزاق دوزی )
4- پته دوزی (سلسله دوزی )
5- پولک دوزی
6- پیله دوزی

آبگینه :

1- آئینه کاری
2- تراش شیشه
3- شیشه حرارت مستقیم
4- شیشه گری فوتی
5- معرق شیشه یا شیشه خانه بندی
6- نقاشی پشت شیشه
7- نقاشی روی شیشه
8- همجوشی شیشه





پیشه های سنتی وابسته به صنایع دستی :
1- ابریشم کشی
2- دباغی سنتی
3- رفو گری
4- رنگرزی گیاهی
5- گلابتون سازی
6- ملقمه فلز
7- نخ ریسی سنتی


7- تسمه دوزی .
8- تفرشی دوزی
9- چهل تکه دوزی (خاتمی دوزی ،لندره دوزی)
10- خوس دوزی .
11- دانه دوزی
12- ده یک دوزی (برجسته دوزی)
13- پریواردوزی
14- زرتشتی دوزی (گبردوزی )
15- زرک دوزی .
16- زغره دوزی .
17- ستاره دوزی .
18- سرافی دوزی.
19- سرمه دوزی .
20- سکمه دوزی (چشمه دوزی ،درویش دوزی ، ژوردوزی )
21- سکه دوزی (اشرفی دوزی)
22- سوزندوزی اصفهان (گلدوزی و گندمی دوزی )
23- سوزندوزی بلوچ
24- سوزندوزی سیستان (خامه دوزی ، سیاه دوزی و ابریشم دوزی)
25- سوزندوزی ترکمن (سیاه دوزی ترکمن )
26- شرابه دوزی (منگوله دوزی ،آویزه دوزی)
27- شمسه دوزی
28- صدف دوزی
29- قلابدوزی اصفهان
30- قلاب دوزی رشت
31 – قیطان دوزی (فتیله دوزی ،مغزی دوزی ، یراق دوزی )
32- کتیبه دوزی
33- کردی دوزی
34- کم دوزی (کمان دوزی ، کمه دوزی )
35- گلابتون دوزی (بادله دوزی )
36- لانه زنبور دوزی
37- مخمل دوزی
38- مرصع دوزی (سنگ دوزی)
39- مروارید دوزی
40- مضاعف دوزی
41- ملیله دوزی
42- ممقان دوزی
43- منجوق دوزی
44- نقده دوزی
45- نقش دوزی
46- نوار دوزی