پيشگيري و درمان آسكاريازیس

[MR_Jentelman]

پيشگيري و درمان آسكاريازیس



مقدمه:

آلودگي به انگلهاي روده اي و از جمله كرم آسكاريس يكي از مشكلات بهداشتي در كشورهاي در حال توسعه مي باشد و در حال حاضر ساليانه ۱ تا ۲ ميليارد نفر از مردم جهان به اين بيماري مبتلايند و از اين تعداد حداقل ۲۰ هزار نفر جان خود را بر اثر بيماري از دست مي دهند.
“>
كرم آسكاريس بالغ حلقوي استوانه اي شكل با انتهاي باريك و به اندازه ۱۵ تا ۳۵ سانتيمتر (نر كوچكتر از ماده) مي باشد. عفونت در انسان از طريق خوردن تخم جنين دار موجود در خاك به همراه خوردن سبزيجات و صيفي جات آلوده ايجاد مي شود. تخم پس از وارد شدن به بدن در روده باز و لارو آزاد مي شود. لارو پس از عبور از ديواره روده و سير مراحل تكاملي خود در كبد، قلب، ريه ها مجدداً به روده باز مي گردد و به صورت بالغ در آنجا زندگي مي كند. اين كرم از محتويات غذايي روده بيماران تغذيه مي كند و موجب سؤ تغذيه، كمبود ويتامين A و كاهش رشد فصلي در كودكان مناطق آندميك و … مي گردد؛ همچنين در صورتي كه تعداد كرمها زياد باشد انسداد مجاري مثل روده، پانكراس، راههاي هوايي و آپانديسيت، يرقان انسدادي، آبسه كبدي و … را به دنبال دارد. بيماري در حالت مزمن و پيشرفته موجب مرگ تعدادي از بيماران و همچنين صرف هزينه هاي بسيار زياد و جراحــــــــي مي گردد. اين انگل در شرايطي كه بشر در حال قدم گذاشتن به قرن بيست و يكم است همچنان شايع ترين كرم روده اي انسان در جهان است.


عوامل شيوع آسكاريازيس:

۱ ـ عامل زنده بيماريزا
۲ ـ مخزن عفونت
۳ ـ لوازم آلوده: مدفوع انسان تنها مخزن عفونت است.
۴ ـ ميزبان: ميزان آلودگي در كودكان زياد است و كودكان عمده ترين پخش كننده آلودگي هستند.
۵ ـ عوامل محيط زيست: آسكاريس يكي از كرمهاي منتقله از راه خاك است. تخم كرمهاي آسكاريس در شرايط مساعد ماهها و حتي سالهــــا زنده مي ماند. مهمترين اين عوامـل براي تنظيم تعداد تخم هاي آسكاريس عبارتند از:
گرما، رطوبت، فشاراكسيژن، پرتوهاي فرابنفش آفتاب؛ كم بودن گرماي محيط مانع از تكامل تخم كرم مي شود و خاك هاي رس براي تكامل تخم كرم از همه مساعدتر هستند.
۶ ـ عادات انسان: زياد شدن تخم كرم در خاك به سبب عادات انسان در دفع مدفوع در فضاي آزاد به صورت پراكنـــده روي مي دهد و مهمترين عاملي است كه موجب انتشار گسترده آسكاريس در جهان مي شود. اين حالي است كه كودكان خردسال عادت به استفاده از مستراح ندارند و خانه و اطراف آن را آلوده مي كنند! تخم آلوده كننده مي تواند دستها و خوراكي هاي كودكاني را كه روي زمين بازي مي كنند آلوده كند.
۷ ـ دوره واگيري: تا زماني كه تمام آسكاريس هاي بارور در روده از بين نروند و مدفوع از نظر تخم كرم منفي نشود آلوده كنندگي وجود دارد.


راه انتقال:

راه انتقال مدفوع ـ دهـــاني: از راه خوردن تخم هاي آلوده كننده همراه با خوراك يا آب است. خوراكيهايي كه خام خورده مي شوند مانند سالاد و سبزي ها آلودگي را منتقل مي نمايند. راههاي ديگر انگشتان آلوده به خاك يــا خوردن خاك آلوده (خاك خوري) گردوغبار است كه مي تواند در انتشار آلودگي به آسكاريس در مناطق كويري نقش مهمي داشته باشد.

پيشگيري و مبارزه با آسكاريس

الف ـ پيشگيري اوليه: براي كنترل بيماري روشهاي مختلفي وجود دارد از جمله:
۱ ـ احداث توالت هاي بهداشت و دفع بهداشتي مدفوع و آموزش بهداشت جامعه در مورد به كارگيري مستراح هاي بهداشتي، بهداشت فردي ـ همگاني و دگرگوني الگوهاي رفتاري.
۲ ـ راه اندازي سيستم هاي بهداشتي (آب آشاميدني سالم، مصرف موادغذايي سالم، نظارت بر نحوه تهيه و توزيع موادغذايي و اماكن، دفع صحيح زباله و تصفيه فاضلاب).
۳ ـ استفاده نكردن از كود انساني در كشاورزي.
ب ـ پيشگيري ثانويه: براي درمان بيماران (مخزن عفونت) داروهاي مؤثري وجود دارد، اما در مناطق داراي ميزان بالاي آلودگي به دليل تأثير اين اقدامات در دراز مدت و با توجه به لزوم اجراي برنامه هاي ضربتي براي كاهش سريــع آلودگي براساس دستورعمل هاي سازمان جهاني بهداشت، درمان همگاني آسكاريازيس يكي از روشهاي مؤثر و سريع كنترل آلودگي در مناطق با شدت آلودگي بالاتر از ۴۰ درصد مي باشد.


وضعيت بيماري در ايران
در ايران نيز آسكاريس به عنوان يكي از مشكلات بهداشتي به شمار مي رود. در مطالعه سال ۱۳۴۷، استان اصفهان بيش از ۹۰ درصد آلودگي كشور را داشت. مطالعه سال ۱۳۵۳ نشان داد كه بيش از نصف جمعيت كشور مبتلا به آسكاريس هستند. مطالعه سال ۱۳۵۶ در مناطق روستايي استان آذبايجان شرقي و غربي ميزان آلودگي را بيش از ۹۰ درصد گزارش كرد. در مطالعه اي كه در سال ۱۳۷۰ در كليه مناطق روستايي كشور انجام گرفت، ميزان آلودگي به آسكاريس ۷۵ درصد گزارش شد، در اين ميان استان همدان با ۶/۳۹ درصد بالاترين ميزان آلودگي را در سطح كشور به خود اختصاص داده بود.