آشنایی با موشک aim-7 اسپارو

[M@hdi42]

موشک AIM-7 اسپارو






موشک اسپارو
(Raytheon AAM-N-2,3,6/AIM-101/AIM-7/RIM-7 Sparrow)
تو جه داشته باشيد مقاله ي زير بطور خلاصه به معرفي مدل هاي موشك اسپارو مي پردازد



کلا در مدل های زیر تولید گردید
1.(AIM-7A) يا(AAM-N-2 Sparrow I)
اين موشك اولين مدل عملياتي از اسپارو بود كه بين سال هاي 52 تا 1958 توسط شكاري هاي F7U و F3H مورد استفاده قرار گرفت حداقل 2000 فروند از اين موشك توليد گرديد اما اين موشك ايراداتي داشت كمبود برد عملياتي مشكلات رادار و... توليد آن متوقف گرديد (اين مدل 10 كيلومتر بيشتر برد نداشت)اين مدل از سر جنگي 20 كيلوگرمي استفاده مي كرد
مشخصات:
درازا:3.74 m
سرعت: 2.5 ماخ
برد: 10 كيلومتر

2.(AIM-7B) يا (AAM-N-3 Sparrow II )
اين موشك عملا ساخته نشد
قرار بود اين موشك بطور مكمل با رادار AN/APQ-64 در جنگنده هاي F5D Skylancer و CF.105 (در كانادا قرار بود تحت امتياز ساخته شود) به كارگرفته شود كه نهايتا طرح كنسل شد
(توجه داشته باشيد تا اين مدل هنوز موشك در مرحله ي آزمايش بود)اين مدل هم از سر جنگي 20 كيلوگرمي استفاده مي كرد
مشخصات:
درازا:3.85 m
سرعت: 2.5 ماخ
برد: 7 كيلومتر



3.(AIM-7C) يا (AAM-N-6 Sparrow III )
اين موشك عملا از سال 1958 تا 59 وارد خدمت گرديد حدود 2000 فروند از آن توليد شد از تغييرات اين مدل مي توان از استفاده از موتور با سوخت مايع اشاره كرد در اين مدل بهسازي هايي انجام شد تا برد موشك افزايش يابد
اين مدل از سر جنگي 30 كيلوگرمي استفاده مي كرد
مشخصات:
درازا:3.66 m
سرعت: 4 ماخ
برد: 11 كيلومتر

تا اين مدل تمام موشك ها از موتور هاي راكتي سوخت جامد از نوع .1.8KS7800 استفاده مي كردند

4.(AIM-7D) يا (AAM-N-6a ,AIM-101)
اين موشكها مراحل آزمايشي خود را در سال 1959 گذراندند و در سال 1962 در جنگ ويتنام توسط فانتومها(F-4C) مورد استفاده قرار گرفتند از نظر مشخصات بايد گفت كه اين مدل بسيار شبيه به مدل سي بود
اين مدل هم از سر جنگي 30 كيلوگرمي استفاده مي كرد

5.(AIM-7E) يا (AAM-N-6b)
اين نمونه در سال 1963 تكميل گرديد و به يكي از محبوب ترين موشكها در بين كاربران آن تبديل گرديد بطورتي كه بيش از 25000 فروند از آن توليد گرديد و به شكل گسترده اي مورد استفاده قرار گرفت از ويژگي هاي آن مي توان به افزايش برد افزايش قدرت راداري و ...
اما اين از اين مدل چند مدل الاحاقي نيز ساخته شد كه در واقع اين مدلها براي كلاسهاي مختلف عملياتي طراحي گرديد
اولين مدل AIM-7E-2 بود كه در سال 1969 آزمايش گرديد و اصولا براي نبرد هاي داگ فايت طراحي شده بود از تغييراتي كه در آن ايجاد شد مي توان به كاهش برد تغيير سيتم كنترل راداري (اضافه كردن سيستم كنترل خودكار) تغيير بالچه ها براي مانور پذيري بيشتر نام برد
دومين مدل AIM-7E-3 بود در اين مدل فيوز هاي انفجاري بحبود يافت كه اين به بالابردن اعتماد پذيري موشك كمك شاياني مي كرد
سومين مدلAIM-7E-4 بود اين آخرين نمونه ي بهبود يافته از مدل هاي E در كلاس هوابه هوا بود اين مدل اصولا براي رادار هاي قويتر همچون AWG.9 طراحي گرديد از ويژگي هاي آن مي توان به افزايش برد و توانايي هاي خودكار كنترلي در درگيري هاي فامد ميانبرد نام برد حداقل 50 جنگنده در ويتنام تعمه ي اين موشك گرديدند
چهرمين مدل RIM-7E يا (Sea Sparrow) نام داشت اين موشك نه يك موشك هوا به هوا كه يك موشك دفاع هوايي بود بدليل كارايي هاي موشك اسپارو نيروي دريايي تصميم به سفارش نمونه ي زمين به هواي اين موشك براي نصب بر روي ناوها گرفت اين موشك از يك موتور راكتي سوخت جامد از نوع MK 25 استفاده مي نمود و در سال 1967 رسما وارد خدمت شد(دوستان توجه كنند تمام مدل هاي بالا مدل تمريني هم داشته كه من فقط مدل هاي جنگي را معرفي كردم)
در اين مدل ها معمولا از سر جنگي 30 كيلو گرمي استفاده مي شد
مشخصات:
درازا:3.66 m
سرعت: 4 ماخ
برد:30 كيلومتر



6.(AIM-7F)
اين مدل در ژانويه سال 1972 تكميل گرديد اين مدل از موتور هاي تقويت شده ي MK 58 استفاده مي نمود البته بعد ها در برخي انواع از مدل MK 65 نيز استفاده شد براي اين موشك يك سيستم هدايتي جديد تحت عنوان AN/DSQ-35 تكميل گرديد(يك رادار پالس داپلر ميانبرد) اين موشك بيشتر جنبه ي تمريني داشت در سال 1976 مدلي از آن هم براي F.15 تكميل شد
مدل هايي نيز از اين مدل مشتق گرديد بيش از 11 مدل هوا به هوا و يك مدل زمين به هوا از نمونه ي F توسعه يافت كه بيشتر در ضمينه ي الكترونيك و موتور روي آنها تغييراتي انجام گرفت و خيلي تفاوت كلي با هم نداشتند
تنها در آخرين مدل AIM-7F-11 از كلاهك هاي جنگي WAU-10/B استفاده شد اين مدل در سال 1975 ساخته شد و ساخت آن تا 1981 ادامه داشت
در زمينه ي زمين به هوا نيز RIM-7F در حال تكميل بود كه يرنامه بخاطر پيشرفت هايي كه در اسپارو بوجود آمد و ضهور موشكهاي زمين به هوايي قويتر كنسل شد
اين مدل از سر جنگي 39 كيلوگرمي استفاده مي كرد
مشخصات:
درازا:3.66 m
سرعت: 4 ماخ
برد:70 كيلومتر



7.(AIM-7G)
اين مدل به طور اختصاصي براي بمب افكن هاي F.111D نيروي هوايي در سالهاي 1970 در حال طراحي بود ولي تنها چند پيش نمونه از آن ساخته شد بدليل تغييراتي كه در برنامه ي F.111D بوجود آمد لغو گرديد

8.(RIM-7H )
اين مدل نوع بهسازي شده ي موشك زمين به هواي مدل E بود اين مدل از موتور هاي MK 29 استفاده مي نمود شايان ذكر است اين سيستم كه بطور استاندارد براي ناوهاي بزرگ طراحي شده بود بطور گسترد توسط ناتو مورد استفاده قرار گرفت




F-15_Strike_Eagle_fires_AIM-7

9.(AIM-7M)
اين مدل بشكل گسترده اي مورد بازبيني قرار گرفت و در آن از سيستم شليك كن فراموش كن استفاده گرديد و همچنين از سرجنگي WGU-6/B و بعدها WGU-23/B استفاده مينمود اين مدل در سال 1980 وارد خدمت شد بعدها در 1982 مدلي از آن تكامل يافت كه از سرجنگي WAU-17/B استفاده ميكرد در سيستم كنترلي آن بهسازي هايي در زمينه ي مقاومت در برابر جنگ الكترونيك انجام شد اين موشك به عنوان موشك استاندارد ميانبرد شناخته مي شود برد آن از مدل E كمتر شده بود اما كارايي و دقت آن افزايش يافت(توجه كنيد مدل هاي ديگري هم چونAIM-7M H و AIM-7M F1 نيز بوده ولي مهم نبودند) (توجه داشته باشيد حرف M در اين مدل مخفف monopulse بود)اين مدل از سر جنگي 40 كيلوگرمي استفاده مي كرد
از اين مدل RIM-7M (نمونه ي زمين به هوا) نيز تكميل شد
مشخصات:
درازا:3.66 m
سرعت: 4 ماخ
برد:26 كيلومتر



10.(AIM-7N)
اين مدل در واقع همان مدل اف بود كه براي جنگنده هاي F.15 نيروي هوايي ارتقاع داده شد البته تعداد زيادي از آن توليد نشد

11.(AIM-7P )
اين مدل آخرين مدل از خانواده ي اسپاروست كه ديگر مدل جديد توليد نشد بدليل تكميل موشك هاي ميانبرد امرام از روي اسپارو اما اين مدل در سال 1987 تكميل شد و بطور گسترده در جنگ خليج فارس استفاده شد بيش از 24 فروند جنگنده ي عراقي هدف آن قرار گرفتند اين موشك با بهسازي هاي انجام شده توان درگيري با اهداف كوچك و اهدافي كه در ارتفاع پايين و سرعت كم پرواز مي كردند نيز داشت كلا دو مدل اصلي از آن تحت عنوان Block I و Block II تكميل شد كه در مدل AIM-7P Block I از سر جنگي WGU-6D/B استفاده مي نمود و AIM-7P Block II از سر جنگي WGU-23D/B به همراه گيرنده هاي تقويت شده استفاده مي نمود(از سرهاي جنگي 40 كيلو گرمي بهره مي برد)
مشخصات:
درازا:3.66 m
سرعت: 4 ماخ
برد:26 كيلومتر

12.(AIM-7R)
اين مدل در سال 1990 در حال تكميل شدن بود كه با طرح AIM-7P Block II اما شمه هايي از آن در انواع در خدمت استفاده شد همچون يك رادار چند حالته ي جديد و افزايش قدرت پردازشگر آن

13.(AIM-7J/K/L)
اين مدل ها در واقع نمونه هاي جديدي نبودند بلكه اين نمونه هاي در كشور هاي هم پيمان آمريكا توليد گرديدند مثلا مدل J در ژاپن تحت امتياز ري تيان توليد شد(اين مدل ها از مدل محبوب E مشتق شده بودند)
چند مدل ديگر RIAM.7 نيز توليد شد كه در فرصتي ديگر مورد بررسي قرار خواهيم داد)

نويسنده :محمد حسين جهان پناه







موشك AIM-7E-2


سپر دفاع موشكي BPDMS
در اوايل دهة 1960، نيروي دريايي ايالات متحده برنامه‏اي را جهت ايجاد يك سپر دفاع موشكي كوتاه برد (BPDMS يا Basic Point Defense Missile System) به شكلي كه كوچكتر از موشكهاي فعلي موجود بر روي كشتي‏هاي جنگي باشد، مدون نمود. در ابتدا موشكهاي RIM-46 Sea Mauler جهت سپر دفاع موشكي BPDMS به كار گرفته شدند، اما اين امر نيز در سال 1964 كنار گذاشته شد و توجهات به سمت گونه‏اي برگرفته شده از موشك AIM-7E Sparrow برگردانده شد.
موشک کشتی پرتاب RIM-7 Sea Sparrow


اسپاروي ويژة سپر موشكي BPDMS، به نام RIM-7E Sea Sparrow خوانده شد. اين موشك در اساس، همان گونة تغييرنيافتة AIM-7E بود و توسط پرتابگرهاي دگرگون شدة ASROC كه MK 25 نام گرفته بودند، شليك گرديد. سرانجام موشك كشتي پرتاب RIM-7E در سال 1967 وارد خدمت در نيروي دريايي ايالات متحده شد.

AIM-7F
به تاريخ ژانويه 1972، كمپاني رايتئون، طراحي گونة به طور كامل بهبود يافته و پيشرفته شدة اسپارو به نام AIM-7F را آغاز كرد. موشك جديد داراي پيشرانة دو تكه‏اي شامل بوستر (موتور كمكي) و پايدار كنندة پرواز (موتور اصلي) بود. در اسپاروي جديد، به طور معمول از پيشرانة Hercules MK 58 استفاده شده بود اما گاهي اوقات نيز پيشرانة Aerojet MK 65 مورد استفاده قرار گرفته بود كه اين پيشرانه‏هاي جديد، باعث افزايش قابل توجهي در برد اين موشك مي‏گشتند. در AIM-7F به طور كامل از سيستم هدايت پذيري نوين الكترونيكي مبتنی بر Solid-State و سيستم كنترل GCS استفاده شده بود كه اين سيسستم، AN/DSQ-35 نام داشت و با رادارهاي پيشرفتة پالس-داپلر جنگنده‏هاي جديد دهه 1970 سازگاري كامل مي‏توانست برقرار كند. بهينه‏سازي مستمر انجام شدة بر روي سامانة GCS، منجر به ساخت گونه‏هاي AN/DSQ-35A تا 35H گرديد كه جديدترين مدل آن در اسپاروي AIM-7F-11 مورد استفاده قرار گرفت. سيستم كوچكتر شدة GCS، امكان استفاده از سرجنگي قوي‏تري به وزن 39 كيلوگرم (89 پاوند) از نوع MK 71 را به نام كلاهك جنگي WAU-10/B ميسر مي‏ساخت. توليد انبوه اين سري جديد در سال 1975 آغاز شد و تا 1981 ادامه پيدا كرد. به همراه ارائه موشك AIM-7F، نام اسپارو3 به نام ساده‏تر اسپارو تغيير نام پيدا كرد.

نمونه‏هاي تمريني گوناگوني از موشك AIM-7F به نام هاي ATM-7F، CATM-7F، DATM-7F و CAEM-7F توليد شدند كه جملگي مشابه همان نمونه‏هاي تمريني خانوادة 7E بودند. موشكهاي CATM-7F و DATM-7F براي آموزش نسل بعد موشكهاي اسپارو يعني AIM-7M و AIM-7P نيز قابل استفاده بودند.



موشك كشتي پرتاب RIM-7F Sea Sparrow نيز مشابه موشك هواپرتاب AIM-7F بود، اما به دلائلي كه خواهيم گفت از RIM-7H بسيار پيشرفته‏تر بود. امكان دارد موشك RIM-101A كه به سال 1974 و با بهينه‏سازي موشكهاي RIM-7E و RIM-7H توليد شده بود، جنگ‏افزاري پيشرفته بدانيم، اما با انجام مستمر روند بهبودسازي موشكهاي RIM-7 اين موشك نيز كنار گذاشته شد. موشك كشتي پرتاب RIM-7F عمر نسبتن كوتاهي داشت، زيرا انجام پروژة بهينه‏سازي بيشتر بر روي آن متوقف شد و به جاي آن موشك RIM-7M وارد خدمت گرديد.

AIM-7G
موشك AIM-7G، از يك جستجوگر جديد بهره مي‏برد كه در حدود سال 1970 به سفارش نيروي هوايي ايالات متحده و بر روي نصب بر روي بمب‏افكن‏هاي F-111D طراحي شد، اما اين گونه از اسپارو نيز هيچگاه وارد خدمت نگرديد. تنها تعداد اندكي از موشكهاي پيش نمونة YAIM-7G ساخته شدند، اما هيچگاه بر روي خط توليد انبوه قرار نگرفتند.

RIM-7H
موشك كشتي پرتاب RIM-7H، نمونة بهينه شدة RIM-7E بود كه جهت استفاده بر روي عرشة كشتي‏ها جنگي، سازگار شده بود. تمامي مدلهاي كشتي‏پرتاب اسپارو، داراي بالچه‏هاي تا شونده‏اي بودند تا تا فضاي كمتري جهت نصب درون پرتابگرهاي ويژة MK 29 اشغال نمايند. (اين بالچه‏هاي تاشونده، بر روي گونه‏هاي بعدي اسپاروي كشتي‏پرتاب يعني F، M، P و R نيز پيش‏بيني شده بودند) به جز اين مورد، موشك كشتي‏پرتاب اسپارو H، اساسن شباهت بسيار زيادي به گونة هواپرتاب و كشتي پرتاب E داشت، ضمن اينكه به پيشرفتگي مدل RIM-7F و نمونه‏هاي بعدتر ساخته شده نبود. موشك كشتي پرتاب RIM-7H در ناوگان كشتي‏هاي جنگي سازمان ناتو نيز به صورت بسيار گسترده مورد استفاده قرار گرفت. اين موشك در ناتو به نام NSSMS يا NATO Sea Sparrow Missile System معروف گشت و توليد نسل اوّل يا Block I اين موشك از سال 1973 آغاز شد.
تصویری که پس از شلیک موشک اسپارو از درون شكاري بمب افکن F-15E به ثبت رسیده است


AIM-7M
مدل بعدي موشك اسپارو، AIM-7M نام داشت كه به طور كلي داراي جزئيات تكنيكي جديدي بود و از جستجوگر معكوس مونوپالس با توانايي ديد پائين، شليك پائين بهره مي‏برد. مجموعة جستجوگر جديد نصب شده در اين موشك، WGU-6/B نام داشت كه بعدها نمونة بهينه شدة آن به نام WGU-23/B ساخته شد. تاكنون هيچگونه مدركي براي توليد موشكهاي اسپارو با نام‏هاي AIM-7J/K/L بدست نيامده است، اگرچه گاهي اوقات AIM-7J به گونة مونتاژ ژاپن AIM-7E گفته مي‏شود.
رادار مونوپالس استفاده شده در موشک AIM-7M


منبعي ديگر اينطور مي‏گويد: پسوند M در AIM-7M از روي عمد استفاده شده و نشانگر استفاده از رادار MonoPulse در اين موشك مي‏باشد و اثباتگر اين حقيقت است كه پسوندهاي J/K/L كنار گذاشته شده‏اند. جستجوگر مونوپالس، قابليتها و توانمندي‏هاي اسپارو را در محيط‏هاي انباشته از جنگ الكترونيك يا در ارتفاع پست افزايش مي‏داد. برخي جزئيات نوين ديگر AIM-7M عبارتند از: كامپيوتر ديجيتال (با استفاده از نرم‏افزاري كه در ماجولهاي قابل برنامه‏ريزي EPROM، كه نوعي آي سي قابل برنامه‏ريزي است و بر روي زمين انجام مي‏شود)، سيستم خلبان خودكار و فيوز انفجاري فعال. سيستم خلبان خودكار، موشك AIM-7M را در مسير بهينه شدة منحني شكل پرواز مي‏دهد و مختصات هدف مورد نظر در ميانة مسير و همچنين به هنگام نزديك شدن نهايي به هدف را در صورت نياز در اختيار مي‏گذارد. موشك AIM-7M از سرجنگي پرقدرت چندتكه شونده (تركش‏دار) به نام WAU-17/B بهره مي‏برد. اولين شليك پيش نمونة نخستين YAIM-7M در سال 1980 انجام گرفت و موشك AIM-7M در سال 1982 وارد خدمت شد.
موشك AIM-7M اندكي پس از شليك توسط جنگندة F/A-18C


نمونه‏هاي تمريني AIM-7M اينها هستند: ATM-7M، CATM-7M، DATM-7M و CAEM-7M كه كاركردي مشابه همان نمونه‏هاي تمريني E را دارند؛ ضمن اينكه دو موشك تمريني CATM-7M و DATM-7M براي موارد آموزشي نسل بعدي اسپارو يعني AIM-7P نيز كاربرد دارند.

موشك كشتي پرتاب RIM-7M Sea Sparrow، معادل گونة هواپرتاب AIM-7M مي‏باشد و نمونة تمريني آن نيز RTM-7M نام دارد. با توجه پرتابگر 8 تايي MK 29، موشك RIM-7M و مدل بعدي آن يعني RIM-7P را مي‏توان به وسيلة پرتابگرهاي نوع MK 41 (سامانة AEGIS) و MK 48 VLS (معادل Vertical Launch System) از عرشة كشتي‏هاي جنگي شليك نمود.
موشک سی اسپارو و پرتابگر 8 تایی آن به هنگام شليك بر روي عرشه يك ناو هواپيمابر كلاس نيميتز





جنگندۀ F3H-2M Demon مسلح به چهار موشک اسپاروی نسل اول


موشك AIM-7 Sparrow پركاربردترين موشك هوا به هواي ميان‏برد جنگنده‏هاي ايالات متحده تا زمان ورود به خدمت موشك AIM-120 AMRAAM بوده است و نوع «كشتي پرتاب» اسپارو يعني RIM-7 Sea Sparrow همچنان به عنوان يكي از مهمترين جنگ افزارهاي دفاعي ناوگان جنگي ايالات متحده و سازمان ناتو در خدمت قرار دارد...

موشك AIM-7 Sparrow پركاربردترين موشك هوا به هواي ميان‏برد جنگنده‏هاي ايالات متحده تا زمان ورود به خدمت موشك AIM-120 AMRAAM بوده است و نوع كشتي پرتاب اسپارو يعني RIM-7 Sea Sparrow همچنان به عنوان يكي از مهمترين جنگ‏افزارهاي دفاعي ناوگان جنگي ايالات متحده و سازمان ناتو در خدمت قرار دارد. تاريخچة پيدايش موشك اسپارو به سال 1947 و زماني برمي‏گردد كه نيروي دريايي ايالات متحده، مناقصه‏اي را جهت ساخت موشكي هوا به هوا بر پاية هدايت از طريق امواج راديويي با لحاظ استاندارد HVAR (به معني موشك پرشتاب هوايي يا High Velocity Aerial Rocket) يعني به قطر 12.7 سانتي متر (5 اينچ) ارائه داد.
تست زمینی پرتاب موشک RIM-7E


AIM-7A
طرح ابتدايي پروژة موشك مورد نظر، KAS-1 ناميده شد اما در تاريخ سپتامبر 1947 به AAM-2 تغيير نام پيدا كرد و در اوايل سال 1948 ، با كدAAM-N-2 شناخته گرديد. موشك 5 اينچي ساخته شده به زودي معلوم كرد كه بسيار كوچك است، بنابراين كمپاني داگلاس، بدنه‏اي جديد به قطر 20.3 سانتي متر (8 اينچ) براي آن طراحي نمود (اين موشك برگرفته شده از يكي از طرحهاي آلمان نازي بود).
جنگندۀ F7U-3m Cutlass از نخستین کاربران موشک اسپارو


نخستين آزمايش پروازي بدون پيشرانة موشك XAAM-N-2 در سال 1948 به انجام رسيد. كار طراحي موشك بسيار دشوار گشته بود، با اين حال نخستين آزمايش رهگيري هوا به هواي موشك تنها در سال 1952 امكان‏پذير گرديد. سرانجام موشك AAM-N-2 Sparrow I (اسپارو يك) به سال 1956 و جهت استفاده به وسيلة جنگنده‏هاي F3H-2M Demon و F7U-3M Cutlass وارد خدمت شد.



جنگندۀ F3H-2M Demon از نخستين کاربران نسل اول موشک اسپارو


به دليل برخي بي‏فايدگي‏هاي ذاتي سيستم هدايت راديويي، همچون توانمندي بسيار ضعيف در رهگيري اهداف ارتفاع پست، تنها 2000 فروند از موشك اسپاروي نسل اول (Sparrow I) توليد شد و تنها چند سال بعد به طور كل از رده خارج گرديد. ايراد ديگر موشك AAM-N-2 (اسپارو يك) آن بود كه هدايت به وسيلة امواج راديويي ارسالي از آنتن، تنها به واسطة ديد چشمي خلبان هواپيماي پرتابگر امكان‏پذير بود كه بدين جهت شناسايي دقيق چشمي هدف را لازم مي ساخت، از اين رو اسپارو نسل اول، تنها يك موشك بردكوتاه هدايت‏پذير از طريق امواج راديويي (VFR) محسوب مي‏شد.
تصویری از گونة ابتدايي موشك اسپارو ياAAM-N-2 كه به نام AIM-7A شناخته مي شد


موشكهاي RAAM-N-2a و RAAM-N-2b آن زمان تحت مطالعه و بررسي بودند. در گونة 2a از هدايت پذيري ويژة SPR و در گونة 2b طراحي جدا جداي قطعات يا ماجولار درنظر گرفته شده بود. نام XAAM-N-2b نيز براي پيش نمونة عملياتي گونة 2b كنار گذاشته شده بود، هرچند كه نمونة 2b هيچگاه طراحي و توليد نگرديد. به دليل مشكلات گوناگون موشك AAM-N-2 كه در بالا از آنها ياد كرديم، روش هدايت‏پذيري نويني از همان ابتدا تحت تحقيق و بررسي قرار داشت.

AIM-7B
در اوائل سال 1950، كمپاني هواپيماسازي داگلاس، در حال بررسي طرحي جهت امكان‏پذير نمودن نصب يك رادار درون موشك اسپارو جهت هدايت پذيري و هدفيابي راداري بود. نام XAAM-N-2a يا Sparrow II (اسپارو دو) به اين پروژه اختصاص داده شد. (در واقع در اين زمان بود كه گونة هدايت راديويي اين موشك، اسپارو يك ناميده گرديد) در همان زمانها يعني سالهاي 1951 تا 1952، نام قبلي به XAAM-N-3 تغيير پيدا كرد. تا سال 1955، تحقيقات كمپاني داگلاس به نقطه‏اي رسيد كه مهندسين آن توانستند پيشنهاد نصب يك رادار دروني از نوع هدفياب فعال راداري را بر روي اسپارو2 ارائه دهند و آن رادار، AN/APQ-64 نام داشت. گونة عملياتي AAM-N-3 براي نخستين بار بنا شد بر روي جنگندة شكاري رهگير ساخت كمپاني داگلاس يعني F5D Skylancer مورد استفاده قرار گيرد.
نسل دوم موشك اسپارو ياAAM-N-3 كه به نام AIM-7B شناخته مي‏شد


مدلهاي ارزيابي شدة عملياتي موشك اسپارو2 كه YAAM-N-3 ناميده شده بودند، مورد آزمايش قرار گرفتند اما در سال 1956، نيروي دريايي ايالات متحده، پروژة ساخت موشك AAM-N-3 را كنار گذاشت. بنا شد موشك اسپارو2 به عنوان جنگ افزار اصلي هواپيماي شكاري رهگير ساخت كانادا به نام CF-105 Arrow مورد استفاده قرار گيرد، اما به تاريخ سپتامبر 1958، طرح و توليد اين موشك به طور كامل كنار گذاشته شد. نام XAAM-N-3a براي گونة «مافوق صوت پرتاب» اسپارو2 رزرو شده بود كه اين موشك نيز هيچگاه ساخته نشد.




شلیک آزمایشی موشک Sparrow III توسط جنگندۀ F3H-2M Demon

كار طراحي گونة پيشرفتة موشك اسپارو در سال 1955 توسط كمپاني رايتئون (Raytheon) آغاز شد و اين سري جديد از موشكها، XAAM-N-6 يا Sparrow III نام گرفتند. موشك اسپارو3 يا AAM-N-6 و تمامي گونه‏هاي ساخته شده پس از آن، از سيستم هدفياب نيمه‏فعال راداري بهره مي‏گرفتند. پس از اينكه توليد اسپارو1 در سال 1956 به اتمام رسيد، كمپاني رايتئون، تاسيسات توليد موشك اسپارو را به مالكيت خود درآورد و از آن زمان تاكنون به عنوان سازندة اصلي تمامي مدلها و طراح برنامه‏هاي توليد موشك اسپارو شناخته مي‏گردد. سرانجام آزمونهاي تحقيق و بررسي موشك YAAM-N-6 يا نسل پيشرفتة موشك اسپارو به انجام رسيدند، كار توليد گونة تاكتيكي موشك به نام AAM-N-6 به تاريخ ژانويه 1958 آغاز شد و اين جنگ افزار به تاريخ آگوست 1958 وارد خدمت گرديد. موشك AAM-N-6 از پيشرانة جت با سوخت جامد بهره مي‏برد و داراي سرجنگي از نوع ميله اي به نام MK 38 و به قدرت 30 كيلوگرم مواد منفجره (65 پاوند) بود. در حدود 2000 فروند از موشك AAM-N-2 ساخته شد. موشك TAAM-N-6 نيز از روي پيش نمونة ابتدايي XTAAM-N-6 ساخته شد كه نمونه اي تمريني (بدون سرجنگي) از موشك اسپارو AAM-N-6 بود.





AIM-7D
گونة بعدي اسپارو، AAM-N-6a نام داشت كه از روي پيش نمونة ابتدايي XAAM-N-6a و YAAM-N-6a و ساير گونه‏هاي آزمايشي ساخته شده بود و از سال 1959 بر روي خط توليد قرار گرفت. اين موشك از پيشرانه‏اي جديد به نام Thiokol MK 6 MOD 3 يا LR44-RM-2 با سوخت مايع بهره مي‏برد كه اين پيشرانة جديد باعث افزايش برد و سقف پروازي موشك گشته بود. موشك 6a همچنين از سامانة هدايت پذيري نويني بهره مي‏برد، ضمن اينكه داراي مقاومت پذيري در برابر جنگ الكترونيك و دقت بسيار بهتري در رسيدن به اهداف بود. موشكهاي XTAAM-N-6a و TAAM-N-6a نيز گونه‏هاي تمريني موشك AAM-N-6a بودند.
نيروي هوايي ايالات متحده، موشك AIM-7D را از سال 1962 بر روي جنگنده‏هاي اف-4 سي فانتوم به خدمت گرفت


نيروي هوايي ايالات متحده نيز موشك AAM-N-6a را جهت استفاده بر روي جنگندة شكاري رهگير F-110 Spectre و سپس از سال 1962 بر روي جنگندة F-4C Phantom II به خدمت گرفت و آن را AIM-101 نامگذاري نمود. موشك AAM-N-6b گونه اي بهينه شده از 6a بود كه از سال 1963 وارد خدمت گرديد و پس از 1963 اين موشك به نام AIM-7E شناخته شد. موشك AIM-7B تنها يك طرح روي كاغذ بود، زيرا پروژة ساخت اسپارو2 مدتها بود كه (از سال 1963) كنار گذاشته شده بود. گونة تمريني (بدون سرجنگي) موشك AIM-7D بعدها ATM-7D نام گرفت.

Sparrow 2D
در دهة 1950، موشك اسپارو2 به همراه سيستم كنترل راديويي RCA-Victor Astra جهت پروژة موشك Avro Arrow برگزيده شدند. پس از اينكه نيروي دريايي ايالات متحده، برنامة ساخت اسپارو 2 را در سال 1956 كنار گذاشت، ادامة پروژه به Canadair (نيروي هوايي كانادا) انتقال پيدا كرد، اما با مصرف هزينه‏اي بالغ بر 3.5 ميليون دلار براي هر هواپيما، برنامه‏هاي توليد سيستم راديوكنترل ASTRA و اسپارو2 در سال 1958 در كانادا نيز لغو گشتند. پس از لغو ساخت اسپارو2، پروژة جاه طلبانة ساخت موشك Sparrow 2D كه در دهة 1950 مطرح بود، كليد خورد و هدف، ساخت موشكي با سيستم هدايت پذيري فعال راداري و از نوع شليك كن و فراموش كن بود، اما تا دهة 1980 و معرفي موشك آمرام، توليد چنين جنگ افزاري به دليل نبود تكنولوژي ريزپردازندهها ممكن نگرديد.

Sparrow X
در سال 1958 نام XAAM-N-9 Sparrow X براي گونة مجهز به كلاهك هسته اي موشك اسپارو پيشنهاد داده شد كه اين موشك بنا بود از كلاهك اتمي ضعيف شدة بمب W-42 ساخته شود. با اين حال پروژة ساخت موشك اسپارو با كلاهك اتمي عمر بسيار كوتاهي داشت و «اسپارو ايكس» در همان مراحل ابتداي طراحي كنار گذاشته شد.



در سال 1963 تمامي موشكهاي اسپارو تحت نام AIM-7، به شرح زير مورد اسم گذاري مجدد واقع شدند:


AIM-7E
در سال 1963، توليد انبوه موشك AIM-7E كليد خورد. اين موشك از يك پيشرانة نوين با سوخت جامد ساخت كمپاني «راكت داين» (Rocketdyne) بهره مي برد كه MK 38 نام داشت و بعدها به MK 52 تغيير نام پيدا كرد. پيشرانة جديد موشك اسپارو، بازهم باعث افزايش قابل توجهي در برد و قابليتهاي موشك گشته بود. البته برد موثر اسپارو بستگي به پارامترهاي متعددي هنگام شليك، نظير سرعت هنگام پرتاب و شتاب پروازي هدف داشت. به هنگام حمله به اهدافي كه از روبه‏رو نزديك مي شدند، در شرايط بهينه، برد موشك به بيشينة 35 كيلومتر (معادل 20 ناتيكال مايل) و به هنگام حمله به اهداف دور شونده از پشت، بيشينة برد موثر، چيزي در حدود 5.5 كيلومتر (3 ناتيكال مايل) بود:
نمودار برد موثر موشک AIM-7C به هنگام پارامترهای گوناگون پروازی
AIM-7E


گونه‏هاي تمريني موشك AIM-7E شامل ATM-7E جهت موارد آموزشي (بدون سرجنگي)، نوع Captive (غيرقابل پرتاب) CATM-7E و گونة ناتوان از پرواز DATM-7E جهت تمرين حمل و بارگذاري روي هواپيما براي پرسنل فني زميني مي‏باشد. گونه‏اي غيرقابل پرتاب اما قابل حمل نيز به نام CAEM-7E موجود است كه مجهز به فاصله‏ياب‏هاي ويژة الكترونيكي است. چيزي در حدود 7500 فروند از نوع AIM-7D و 25000 فروند از نوع AIM-7E ساخته شدند و موشك اسپارو به صورت بسيار گسترده‏اي در جنگ ويتنام توسط نيروي هوايي و نيروي دريايي ايالات متحده به كار گرفته شد.

اولين شكار جنگي كه به نام اسپارو به ثبت رسيد، به تاريخ 7 ژوئن 1965 اتفاق افتاد. در اين روز يك فروند جنگندة F-4B Phantom متعلق به نيروي دريايي ايالات متحده، دو فروند ميگ-17 ويتنام شمالي را سرنگون ساخت؛ با اين وجود نتايج ابتدايي به كارگيري اسپارو بسيار نااميد كننده بودند. موشك اسپارو هيچگاه به صورت عمده جهت فاصله‏هاي دور به كار گرفته نشد، زيرا سيستم‏هاي غيرقابل اعتماد شناسايي دوست از دشمن (IFF) آن زمان جنگنده‏ها، باعث مي‏شدند تا خلبانان به صورت چشمي اهداف هوايي را شناسايي كنند و اين امر نيز مستلزم نزديك شدن بيش از حد به هواپيماهاي دشمن بود.

AIM-7E-2
تركيب ناتواني‏هاي عمدة اسپارو، يكي براي اهداف بيش از حد نزديكي كه كمتر از 1500 متر (5000 فوت) فاصله داشتند و ديگري براي اهداف مانورپذير و يا ارتفاع پائين باعث شدند تا احتمال برخورد موشك اسپارو با هدف، كمتر از 10 درصد باشد. بنابراين گونة بهبود يافتة E با نام AIM-7E-2 به سال 1969 ويژة نبردهاي نزديك هوايي وارد خط توليد انبوه شد. اسپاروي جديد، داراي برد اندكي بود، بالچه‏هاي كوتاهتري جهت افزايش توانمندي مانورپذيري داشت و سيستم خلبان خودكار و فيوز انفجاري آن پيشرفته‏تر شده بود.

AIM-7E-3 / AIM-7E-4
موشك AIM-7E-3 نوعي از اسپاروي E2 بود كه مشمول بهينه‏سازي بيشتري در قسمت فيوز انفجاري شده و اعتمادپذيري بالاتري داشت و AIM-7E-4 به طور ويژه جهت استفاده در جنگنده‏هايي كه رادار بسيار پرقدرت داشتند (نظير اف14 تامكت و رادار AN/AWG-9) ساخته شد. با وجود تمامي مشكلات، بيش از 50 هواپيماي كمونيستهای ویتنام شمالي توسط موشكهاي اسپاروي نوع D و E در جنگ ويتنام سرنگون شدند.






در طول جنگ ويرانگر 8 ساله، دهها جنگندة عراقي، هدف موشكهاي اسپاروي شليك شده از تامكتهاي ايران قرار گرفتند
تا پايان سال 2001، بيش از 62000 فروند موشك اسپارو (AIM-7) و 9000 فروند موشك سي اسپارو (RIM-7) در انواع گوناگون توليد شده‏اند...






AIM-7N

نام AIM-7N براي نمونة بهينه شدة AIM-7F كه ويژة نصب بر روي جنگندة F-15 MSIP طراحي شده بود، اختصاص يافت. (Multistage Improvement Program) اين نمونه از اسپارو، هيچگاه در مقياس انبوه توليد نشد.

AIM-7P
موشك AIM-7P، نمونة بهينه شدة AIM-7M مي‏باشد كه توليد آن از سال 1987 و با احداث خط توليد جديدي كه بر پاية دگرگوني مدل AIM-7M بود، آغاز شد. در AIM-7P سيستم الكترونيكي هدايت پذيري و كامپيوتر موشك دچار بهينه‏سازي اساسي شدند، يك فيوز راداري جديد در آن نصب شد و يك خط ارتباط داده‏اي جهت ارتباط با خلبان خودكار جهت تصحيح مسير در آن تعبيه گرديد. در AIM-7P، قابليتهاي موشك اسپارو به ويژه در برابر اهداف ريزنقش و يا اهداف ارتفاع پست بهبود چشمگيري يافت. دو زيرشاخه از موشك AIM-7P موجود است كه به نام‏هاي Block I و Block II شناخته مي‏شوند. در سري Block I از سامانة هدايت‏پذيري WGU-6D/B و در Block II از WGU-23D/B به همراه يك گيرندة فرکانس انتهايي استفاده شده است. نتايج جنگي بدست آمده از نمونه‏هاي اخير اسپارو يعني AIM-7M/P بسيار بهتر از نمونه‏هاي قديمي آن يعني AIM-7D/E بوده‏اند كه در زمان جنگ ويتنام بدست آمده بودند. در عمليات طوفان صحرا (Desert Storm) كه جهت بيرون راندن نيروهاي ارتش عراق از كويت در 17 ژانويه 1991 آغاز شد، تعداد 26 جنگندة عراقي توسط موشكهاي اسپارو سرنگون شدند كه براي اين هواپيماها، 71 موشك شليك شده بود. (دقتي در حدود 37 درصد)

نمونة تمريني AIM-7P، موشك ATM-7P مي‏باشد، اما به نظر مي‏رسد نمونه‏هاي ويژه‏اي چون CATM/DATM/DAEM-7P ساخته نشده‏اند. جهت آزمونهاي بدون شليك (CATM/DATM)، همان نمونه‏هاي تمريني موجود براي اسپاروهاي M و F به كار گرفته مي‏شوند. گونة كشتي‏پرتاب AIM-7P، موشك RIM-7P مي‏باشد و نمونة تمريني آن نيز RTM-7P نام دارد.

AIM-7Q
گزارش شده است كه طرح موشك AIM-7Q، يك نمونة بسيار پيشرفتة موشك اسپارو مي‏باشد. با اين حال هيچ اطلاع دقيقي در اين مورد وجود ندارد و بنابراين وجود چنين موشكي به طور رسمي تاييد نمي‏شود. بنا بود موشك AIM-7Q از هدفياب نهايي دوگانه (گرماياب و راداري فعال) بهره ببرد. به علاوه يك جستجوگر راداري غيرفعال با پهناي باند وسيع، اين موشك را در حالتي كه هدف، مشغول پراكندن پارازيت و اغتشاش الكترونيكي است، به سمت درست هدايت نمايد. ويژگي ديگر AIM-7Q آن است كه پس از شليك به وسيلة هواپيماي پرتابگر به سمت تعدادي از اهداف گوناگون، موشك، هدف را بي سر و صدا ردگيري و جستجو كند. اگر هيچگونه پارازيت الكترونيكي يافت نشود، AIM-7Q با اتكا به رادار جستجوگر دروني خود، هدف خود را خواهد يافت. اگر هدفي يافت شود، جستجوي بعدي تنها ظرف چند ثانيه توسط رادار فعال به انجام خواهد رسيد تا اطلاعات هدف نظير سرعت و سمت هدف به طور دقيق تعيين گردند؛ سپس موشك وارد ناحية مرگ يا Kill Zone مي‏گردد، جايي كه هدف خود را با اتكا به سامانة گرماياب و راداري فعال پيدا مي‏كند. شوربختانه اطلاعات بيشتري تاكنون دربارة اين موشك بدست نيامده است، هرچند اگر پيش نمونه‏هايي از آن ساخته شده و مورد آزمايش قرار گرفته باشند، اكنون بايد AIM-7Q در دسترس باشد.

AIM-7R
آخرين گونة موشك اسپارو، AIM-7R نام دارد. پروژة ساخت اين موشك به اوائل دهة 1990 باز مي‏گردد و اساس آن نيز بهينه‏سازي سري Block II موشك AIM-7P مي‏باشد. يك سامانة دوگانة جستجوگر راداري/گرماياب، تحت برنامه‏اي به نام MHIP طراحي و ساخته شدند (Missile Homing Improvement Program) تا مرحلة نهايي هدفگيري با دقت بيشتري انجام يابد. موشك AIM-7R همچنين داراي يك كامپيوتر دروني بسيار پيشرفته مي‏باشد كه براي انجام حجم بالاي پردازشهايي كه مربوط به سيستم راداري فعال هدفياب نهايي مورد نياز هستند، به كار مي‏رود. گونة كشتي‏پرتاب اين موشك RIM-7R نام دارد. اگرچه در ابتدا بنا بود AIM-7M/P و RIM-7M/P بهبود يافته و به سطح استاندارد R پيشرفت داده شوند، اما پس از ارزيابي، پروژة ساخت AIM-7R به دليل هزينه‏هاي بسيار بالا در دسامبر 1996 كنار گذاشته شد. البتة سامانة جستجوگر پيشرفتة دوگانة MHIP در موشك RIM-66M-5 SM-2 Block III B به كار گرفته شد.

كمپاني رايتئون امروزه خط توليد موشكهاي AIM-7P و RIM-7P را با به روز رساني موشكهاي قديمي اسپارو به سطح استاندارد P همچنان سرپا نگه داشته است. اگرچه امروزه موشكهاي اسپارو به دليل توانمندي‏هاي بسيار پائين نسبت به آمرام، در ارتش ايالات متحده با موشك آمرام يا AIM-120 AMRAAM جايگزين شده‏اند، اما انتظار مي‏رود موشكهاي اسپارو توسط ساير كشورهاي كاربر همچنان در خدمت باقي بمانند. اما در نيروي دريايي، موشك ESSM (برگرفته از Evolved Sea Sparrow Missile) جايگزيني براي موشكهاي قديمي RIM-7M/P محسوب مي‏شود. به طور غير رسمي، اين موشك جديد، RIM-7T يا RIM-7PTC (به معني RIM-7P با قابليت كنترل دم يا Tail Control) اسم‏گذاري شد، اما اكنون به نام RIM-162 شناخته مي‏گردد.
تصويري از نخستين پرتاب موفقيت‏آميز موشک هوا به هواي اسپارو به تاريخ فورية 1989 در کاليفرنيا توسط جنگندة F-16B Block 15 به شماره سريال 81817 # که مربوط به برنامة بهينه‏سازي جنگنده‏هاي اف16 نيروي هوايي ايالات متحده بود و پروژة ADF نام داشت
1-Radome : پوشش پلاستيكي آنتن رادار
2-Forward suspension lug : گيرة جلويي (جهت نصب در زير بال هواپيما)
3-Wings : بالها
4-Control section : بخش كنترل كننده
5-Rocket motor : پيشرانه
6-Fins : بالچه هاي دم
7-Aft suspension lug : گيرة انتهايي (جهت نصب در زير بال هواپيما)
8-Connector : بست
9-1760 interface : رابط 1760
10-Guidance section : بخش هدايت كننده


ويژگيها
تا پايان سال 2001، بيش از 62000 فروند موشك اسپارو (AIM-7) و 9000 فروند موشك سي اسپارو (RIM-7) در انواع گوناگون توليد شده‏اند. اطلاعات مربوط به موشك اسپارو، از چندين منبع گوناگون بدست آمده است كه اندكي باهم تفاوت دارند، بنابراين جدول زير ممكن است خيلي دقيق نباشد. براي مثال برد موشك اسپارو بستگي زيادي به پارامترهاي هنگام شليك و رادار هواپيماي پرتابگر دارد و ارقام ارائه شده در اين جدول، با تخمين دشواري از روي برد بيشينة موثر به هنگام نبرد هوايي رو در رو بدست آمده‏اند.

اطلاعات مربوط به موشكهاي AIM-7A/B/C/E/F/M/P و RIM-7M/P