تکنیک­های نوین آنالیز مواد: جداسازی صابونی

یافته­ های جدید محققین نشان می­دهد که فیلم­های مخصوصی از جنس مواد شوینده می­تواند برای جداسازی و خالص نمودن یک انانتیومر معین از میان مخلوطی از انانتیومر­ها مورد استفاده قرار گیرد­. چنان­که می­دانیم یک فیلم صابون می­تواند یک لایه چربی را به سادگی بشوید و آن را به صورت محلول در آب در­آورد­، اما به تازگی مشخص شده است که اگر این فیلم با یک فاز ثابت کروماتوگرافی حلقه­ای شکل مانند پلی­ ساکارید سیکلودکسترین همراه شود­، می­تواند برای جداسازی دو انانتیومر یک مولکول به کار رود­.



از آن­جا که جداسازی دو اناتیومر یک مولکول به­ ویژه در حوزه داروسازی که کایرالیته مولکول دارو یا آفت­کش تأثیر شگرفی بر اثرات فارماکولوژیک و توکسیکولوژیک آن دارد­، از اهمیت زیادی برخوردار است­، پژوهشگران همواره به دنبال یافتن راهی برای خالص­ سازی ایزومر­های نوری از میان مخلوطی از آن­ها بوده ­اند­. در این راستا به تازگی محققین دانشگاه ایالتی تگزاس موفق شده­ اند از اختلاف نفوذ­پذیری جدار فیلم­های آمفی ­پاتیک نسبت به انانتیومر­های یک مولکول به منظور جداسازی این انانتیومر­ها از یکدیگر استفاده کنند­. این تیم تحقیقاتی که پیش­تر توانسته بودند­، مدت زمان پایداری حباب­های ناپایدار صابون را با طراحی روشی به ده دقیقه افزایش دهند و روشی نیز برای اندازه­ گیری سطوح پایین گاز­ها در یک محیط معین ابداع نمایند­، با اندازه ­گیری میزان نفوذ­پذیری جدار فیلمی از جنس ترایتون X-100 (نوعی سورفاکتانت) که با فاز کروماتوگرافی ساکنی از جنس α – سیکلودکسترین همراه شده است­، نسبت به دو اناتیومر (α) – (+) -Pinene و (α) – (-) -Pinene دریافتند که فیلم مزبور نسبت به (α) – (+) -Pinene 6/1 برابر نفوذپذیر­تر از (α) – (-) -Pinene است­؛ توضیح این­که نتایج مطالعه نشان می­دهد (α) – (-) -Pinene به علت جذب بیش­تر و قوی­تر آن به وسیله فاز ساکن کروماتوگرافی­، مدت بیش­تری در داخل نوار شوینده باقی می­ ماند و به همین دلیل نفوذ­پذیری غشای فیلم شوینده نسبت به آن کم­تر است­. برخی از صاحب­ نظران بر این باورند که می­ توان با اصلاح خصوصیات فاز­ ساکن مورد استفاده در روش فوق و افزایش میزان گزینش پذیری آن­، کارایی جداسازی را به میزان قابل توجهی بهبود بخشید. در حال حاضر چندین روش برای خالص ­سازی انانتیومر­ها وجود دارد که استفاده از آن­ها عمدتاً مقرون به صرفه نیست و در بسیاری موارد با محدودیت رو­به ­روست­، اما روش ابداع شده به وسیله محققین دانشگاه تگزاس علاوه بر آن­که فاقد این دو عیب است­، به ما امکان می­دهد بتوانیم مقیاس آنالیز را به­ سادگی از سطح آزمایشگاهی به سطوح صنعتی تبدیل کنیم­­، انانتیومر­های جدا شده از یکدیگر را به راحتی بازیابی نماییم و فاز ساکن (انتخاب­گر کایرال­) را – که معمولاً گران­قیمت است – پس از اتمام کار­، طی مراحلی به وضعیت پیش از آنالیز بازگردانیم و مجدداً از آن استفاده کنیم­.

منبع: پیشاران: جامعه مجازی داروسازان ایران؛ مجله شیمیدان