تعامل معماری و شعر فارسی در بناهای عصر تیموری و صفوی

[م.محسن]

مسجد جامع اصفهان در هر دوره تاریخی، دچار تغییرات و تحولاتی شده است. در این مسجد، کتیبه های بسیاری از دوره های تاریخی مختلف برجای مانده است، از جمله در ایوان غربی، «صفه استاد »، کتیبه ای به خط بنایی به امضاء محمدامین اصفهانی و تاریخ 1700 / 1112 ، مربوط به دوره سلطنت شاه سلطان حسین آمده است که در آن دو بیت شعر به خط بنایی و به زیبایی نگاشته شده است

چون نامه جرم ما به هم پیچیدند / بردند و به میدان عمل سنجیدند
بیش از همه کس گناه ما بود ولی / ما را به محبت علی بخشیدند

این دو بیت به دو نکته مهم اشاره دارد، یکی توجه به روز قیامت و نامه اعمال انسان ها و دوم اهمیت علاقمندی و ارادت به اهل بیت (ع) به ویژه محبان حضرت علی (ع) و پاداش معنوی که در این زمینه نصیب انسان می شود.
نمونه مشابه این کتیبه را می توان بر روی سنگ قبر بقعه بابا قاسم اصفهانی مشاهده کرد که به خط نستعلیق نگارش یافته است. نمونه ارزنده دیگر اشعاری است که بر روی سنگ قبری از دوره صفویه نوشته شده و اینک در میدان وقت ساعت یزد قرار دارد.
این سنگ قبر از نوع صندوقی است که تزیینات شاخص دوره صفویه را در بردارد. در پیرامون لب ههای سنگ، سرستون هایی به صورت مقرنس کاری دیده می شود. متن کتیبه در سطح حاشیه با قاب های تزیینی، مزین به گل چند پَر و گل و بوته، از همدیگر مجزا شده اند. این سنگ قبر متعلق به شخصیت بزرگی در یزد بوده و با توجه به متون تاریخی، این منطقه، قسمتی از مزار رکینه بوده است که در سده چهاردهم/هشتم از آن یاد نموده اند. و با توجه به این که سنگ قبر موجود، نمونه ای از سنگ قبرهای دوره صفویه می باشد و منابع تاریخی تنها از رفق الله قلی بیک (حاکم یزد در دوره شاه سلیمان صفوی، متوفی 1667 / 1078) در مزار رکینه نام برده اند می توان احتمال داد، به این سنگ قبر متعلق به «الله قلی بیک » باشد.

ایوان غربی مسجد جامع اصفهان.



کتیبه های داخلی دو طرف ایوان

مطالب بر گرفته از مقاله "تعامل معماری و شعر فارسی در بناهای عصر تیموری و صفوی"

ادامه دارد