تیره گل میخک

[MR_Jentelman]

مقدمه

تیره میخک به راسته سانتروسپرمال و زیر راسته Caryophyllales تعلق دارد. گیاهان این راسته دارای دانه‌هایی با جنین خمیده و نعل اسبی شکل است که نام سنتروسپرمال را نیز از آن گرفته‌اند. این راسته دارای چندین زیر راسته است.

مشخصات تیره میخک Caryophyllaceae

گیاهانی علفی و بوته‌ای هستند و گاه با انشعابات و شاخه‌های فشرده بوته‌های بالشتکی یا کوسنی شکل را تشکیل می‌دهند. برگها ساده ، بدون دندانه ، باریک ، کشیده یا درفش مانند ، دارای گوشوارک و یا فاقد آن است. در گیاهان این تیره برگها معمولا فاقد دمبرگ هستند و در قاعده بهم متصل و ساقه در محل اتصال آنها متورم و برجسته می‌شود. گل اذین عموما گرزن دوسویه با گلهای نرماده ، گاهی نیز تک جنس و یا پلی‌گام هستند.

گلپوش ساده یا مضاعف ، کاسه دارای 5 قطعه آزاد یا کم و بیش بهم پیوسته ، جام گل همیشه آزاد ، گلبرگها ناخنک‌دار یا بدون آن و جام در سطح درونی و در ناحیه گلو دارای زایده‌ای ناخنکی است که از کاسه قابل تشخیص است. تعداد پرچمها متغیر و برابر با قطعات سایر حلقه‌ها یا کمتر از آنها است. مادگی دارای تخمدان زبرین یا نیمه زیرین مرکب از 1 تا 5 برچه بهم پیوسته است.

جنسهای تیره میخک در ایران

جنس دیافانوپترا

گیاهان نیمه چوبی ، کوتاه با شاخه‌های سفید عاجی ، بند بندی در ناحیه بندها بسیار ضخیم ، دارای برگهای متقابل ، خطی و در انتها مدور. کاسه گل در قاعده برآمده و لوله‌ای و در انتها فشرده ، گلبرگها صورتی ، پرچمها 10 عدد دارای میله‌های نازک و نخی. تنها گونه این جنس دیافانو پتراخراسانیکا است که محل رویش آن رباط سفید بین مشهد و تربت حیدریه در خراسان ذکر شده است.

جنس وله زیا

گیاهانی یکساله ، کم و بیش کرکدار ، دارای برجستگیهای غده‌ای شکل در سطح اندام با شاخه‌های محکم و برگهایی باریک و خطی و نوکدار هستند و گلهایی صورتی با دمگل کوتاه دارند.کاسه گل فاقد کاسبرگ ، گلبرگها ناخنک‌دار است. این جنس نیز فقط یک گونه به نام وله زیاریژیدا دارد که در تهران و اطراف آن می‌روید.

جنس میخک

گیاهانی یکساله یا چند ساله ، با برگهای کامل ، معمولا نازک و گندمی هستند. کاسه گل لوله‌ای با رگبرگهای متعدد در راس دارای دندانه و در قاعده بین 2 تا 16 برگه فلسی محصور شده است. گلبرگها کامل ، دندانه دار یا کنگره‌دار هستند. میوه به صورت کپسول است. این جنس 24 گونه دارد که در آذربایجان ، شمال و ارتفاعات البرز و نواحی جنوبی و شرقی ایران می‌روید.

جنس تونیکا

گیاهان علفی ، بدون کرک ، محکم ، دارای گلهای کوچک و برگهایی باریک مشابه برگهای جنس میخک است. این جنس با جنس میخک فقط در گلبرگها اختلاف دارد که بطور نامحسوس و بتدریج کشیده و باریک و به زبانک منتهی می‌شود. این جنس 3 گونه دارد که در زمینهای شنی و رسی ارومیه ، خوی ، صوفیان ، ارتفاعات و دامنه های دره چالوس می‌رویند.

جنس کلروسکیا

گیاهانی یکساله ، مشابه جنس تونیکا ولی در گلهای مجتمع در کاپیتول یا گل آذین سرمانند و همچنین در کاسه فلسی و متورم که دارای دو فلس با 15 رگبرگ است با آن تفاوت دارد. در این جنس فقط یک گونه کولروسکیا پرولیفرا را در آذربایجان و در قره داغ ذکر کرده‌اند.

جنس گل صابونی

گیاهان یکساله یا چند ساله ، پایا یا در پایه چوبی ، گلها صورتی ، بندرت سفید رنگ و دارای برگهای کامل هستند. کاسه گل استوانه‌ای یا پهن دراز استوانه‌ای و دارای تعدادی رگبرگ است. جام در ناحیه گلو برهنه یا فلس‌دار است. تعداد پرچمها 10 عدد است. دانه‌ها قلوه ای شکل یا تقریبا کروی است و دارای ناف حاشیه‌ای هستند. این جنس در ایران دارای 7 گونه است که در نواحی بین رشت و قزوین می‌رویند.

سایر جنسها

از دیگر جنسهای این تیره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: جنس آنکیروپه تالوم ، جنس ژیپسوفیلا ، جنس آلوکروزا ، جنس چوبک ، جنس سلین.

منبع:دانشنامه رشد