بومادران

[Mina_Mehr]

مشخصات گیاه

بومادران (Achillea millefolium) متعلق به گروه گیاهان دولپه و تیره کاسنی می‌باشد. گیاهی است پایا ، به ارتفاع 20 تا 90 سانتیمتر و گاهی بیشتر که بطور خودرو در دشتها، کنار جاده‌ها و نواحی کوهستانی می‌روید. برگهائی بدون دمبرگ، دراز ، پوشیده از کرک و منقسم به بریدگیهای بسیار باریک دارد. کاپیتولهای کوچک و متعدد آن که به طول 4 تا 8 میلیمتر و به عرض 2 تا 5 میلیمتر می‌باشد، وضع مجتمع به صورت گل آذین دیهیم ، در قسمتهای انتهائی ساقه دارد.





در هر کاپیتول آن ، دو نوع گل ، یکی زبانه‌ای و سفید رنگ ، واقع در حاشیه گل آذین و دیگری لوله‌ای واقع در ناحیه وسط دیده می‌شود. در بعضی از فرمهای این گیاه نیز به تناسب شرایط خاص محیط زندگی ، گلهای زبانه‌ای دارای رنگ ارغوانی یا مایل به آن می‌گردد. تعداد گلهای زبانه‌ای هر کاپیتول از 5 تا 6 تجاوز نمی‌نماید. میوه فندقه ، طویل و به شکل تخم مرغ وارونه است.

نیاز اکولوژیکی

بومادران در طول رویش به شرایط اقلیمی خاصی نیاز ندارد و تقریبا در هر اقلیمی رویش می‌کند. بومادران در مناطق گرم و آفتابی گلهای بیشتری تولید می‌نماید. خاکهای سبک شنی برای کشت این گیاه مناسب است.

آماده سازی خاک

تناسب مقدار عناصر اصلی نظیر ازت ، فسفر و پتاس نقش عمده‌ای در افزایش پیکر رویشی گیاه و همچنین در افزایش اسانس آنها دارد.

تاریخ و فواصل کاشت

زمان مناسب برای کشت مستقیم گیاه در زمین اصلی اواخر تابستان - اوایل پائیز است. در این روش بذور در ردیفهایی به فاصله 40 تا 50 سانتیمتر در زمین اصلی کشت می‌شوند. برای هر هکتار زمین به 2 تا 3 کیلوگرم بذر نیاز است. زمان مناسب برای کشت غیر مستقیم اوایل بهار است. برای این کار بذور در ردیفهای به فاصله 5 تا 20 سانتیمتر در خزانه هوای آزاد کشت می‌شوند. سپس نشاء‌ها در زمین اصلی در ردیفهایی به فاصله 60 سانتیمتر و فاصله دو بوته در طول ردیف 25 تا 30 سانتیمتر کشت می‌شوند.

فصل پائیز زمان مناسبی برای تکثیر رویشی بومادران می‌باشد. در این روش بوته‌ها در ردیفهایی به فاصله 60 سانتیمتر کشت می‌شوند فاصله دو بوته از یکدیگر 25 تا 30 سانتیمتر مناسب است. بومادران 4 تا 5 سال در زمین باقی می‌ماند. گیاهانی که دوره رویشی کوتاهی دارند برای تناوب کشت با بومادران مناسب‌ترند زیرا پس از برداشت آنها زمان کافی برای آماده ساختن زمین وجود خواهد داشت.





کاشت

کشت و تکثیر بومادران توسط بذر و به شکل رویشی نیز انجام می گیرد. تکثیر توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت می‌گیرد.

• کشت مستقیم: بذور به صورت ردیفی در زمین اصلی که بستر آن برای کشت بومادران آماده شده است کشت می‌شوند.
  
  
• کشت غیر مستقیم: بذور را در زمان مناسب در خزانه هوای آزاد کشت می‌کنند. عمق بذر در موقع کاشت نباید بیشتر از 0.5 سانتیمتر باشد. پس از آبیاری منظم و وجین علفهای هرز سطح خزانه اوایل پائیز می‌توان نشاء‌ها را به زمین اصلی منتقل نمود.
  
  
• تکثیر رویشی: تکثیر رویشی گیاه از طریق تقسیم بوته صورت می‌پذیرد. گیاهان 4 تا 5 ساله را در فصل پائیز از خاک خارج می‌کنند. سپس هر گیاه را به 2 تا 4 بوته تقسیم و در زمین مورد نظر کشت می‌نمایند.

داشت

رشد اولیه بو مادران بسیار کند می‌باشد. از این رو مبارزه مکانیکی و شیمیایی با علفهای هرز ضرورت دارد. در سال اول رویش می‌توان از علف‌کش کرب (Kerb) به مقدار 4 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. از آفات گیاه سنهای لکه‌دار (Lygus spp) با مکیدن شیره گیاه سبب ضعیف شدن گیاهان می‌گردند. لارو نوعی پروانه (Hemimene Petriverella) از ریشه این گیاه تغذیه می‌کند که در صورت پیشروی و عدم مبارزه با آنها صدمات زیادی به محصول وارد خواهند کرد.





برداشت

در صورتی که گیاهان بطور غیر مستقیم کشت و در فصل پائیز به زمین اصلی منتقل شده باشند یکسال پس از کاشت (از سال دوم) به گل می‌نشیند و می‌توان محصول را برداشت کرد. چنانچه گیاهان بطور مستقیم کشت شده باشند، محصول از سال سوم قابل برداشت خواهد بود. چون گیاهان در مرحله گلدهی از بیشترین مقدار ماده موثره برخوردارند، این مرحله زمان مناسبی برای برداشت گلها و پیکر رویشی (ساقه‌ها و شاخه‌های جوان) بومادران است. هنگام جمع آوری گلها باید آنها را به همراه دمگل به طول 3 تا 4 سانتی متر برداشت کرد.

اندامهای برداشت شده را می توان در سایه و یا با استفاده از خشک‌کنهای الکتریکی در دمای 30 تا 40 درجه سانتیگراد خشک نمود. کوتاهی در خشک کردن اندامها سبب تغییر رنگ گلها و پیکر رویشی گیاهان و در نتیجه سبب کاهش شدید مقدار ماده موثر گیاه می‌شود. از سال دوم رویش مقدار پیکر رویشی خشک شده بین 1 تا 4 تن در هکتار است. نسبت پیکر رویشی تازه به خشک 4 به 1 و نسبت گلهای تازه به خشک 6 به 1 می‌باشد. مقدار اسانس 3 تا 5 کیلوگرم در هکتار است که به روش تقطیر با آب و بخار استخراج می‌شود.

دامنه انتشار

البرز ، رژیون دماوند ، اشتران کوه ، ارومیه ، تبریز، گچسر ، کندوان ، پل زنگوله، راه گرگان به مشهد ، جنگل گلستان ، پلور


منبع:دانشنامه رشد