تیپ های نه گانه شخصیت

[zoh_reh]

تیپ های نه گانه شخصیت

شخصیت بی‏ تردید یکی از بحث‏های عمده و محوری روان شناسی است که هدف نهایی هر انسان و رویدادی در نوع خود منحصر به ‏فرد است؛ با وجود این بین بسیاری از انسان‏ها و رویدادهای زندگی آن‏ها، آن‏قدر شباهت وجود دارد که می­توان نکات مشترکی را مشاهده کرد و الگوهای رفتاری را طبقه­ بندی نمود؛ همین الگوهای رفتاری است که روان‏شناسان شخصیت در پی درک آنند. روان شناسی شخصیت برای کلیت فرد و تفاوت­های فردی اهمیت خاصی قایل است، اگرچه آنان به وجود شباهت­های رفتاری و شخصیت­های مشابه در افراد باور دارند لیکن توجه آن­ها بیشتر به تفاوت­های افراد از یکدیگر معطوف است. چرا عده­ای موفق و بعضی ناموفق­اند. چرا برداشت­ های افراد از امور متفاوت است، تنوع استعدادها از کجا ناشی می­شود، چرا عده ­ای به بیماری روانی دچار می­شوند در حالی که دیگران در همان شرایط سالم می­مانند، چرا و چگونه بعضی از افراد تغییر می­کنند و یا در برابر تغییر مقاومند.


آگاهی از توانایی­ها و نقاط ضعف که با شناخت تیپ شخصیتی خود امکان­پذیر است، زیربنای رفتاری را در فرد آشکار می­سازد. هنگامی­که بتوانیم خود را به­ درستی بشناسیم، می­توانیم به نیازها، باورها، ترس­ها و نگرانی­های خود آگاه شویم. چنان چه افرادی از ناآسودگی­ های روانی رنج می­ برند و یا افرادی در روابط خود با دیگران دچار نابسامانی هستند با خودشناسی می­توانند دریابند که کدام بُعد از شخصیت فردی آن­ها، موجب می­شود که با برخی ناسازگار باشند و یا چه بخشی از رفتارهای آن­ها مانع پیشرفت و آسایش آن‏هاست.


آنچه که تاکنون برای شناخت تیپ شخصیتی پژوهش یافته از دو یا سه روش متجاوز نبوده، ضمن این­که این روش­ها در دسترس عده‏ ای محدودی بوده است. ناگفته نماند که به مسئله تقسیم­ بندی تیپ‏ های شخصیتی همواره توجه شده است؛ تئوری­ها و روش­ها بدین منظور آفریده شده است، اما به دلیل پیچیدگی‏های رفتاری و تفاوت­های فاحش فردی و اجتماعی، تاکنون سیستم علمی و عملی به زبان ساده و با روشی قابل­ درک برای عموم وجود نداشته است. در طی چند دهه­ ی گذشته سیستم اینیاگرام ( Enneagram ) یا تیپ­های شخصیتی نه­ گانه توجه بسیاری از پژوهش گران علوم روانی و روان شناسان برجسته را به خود جلب کرده است. اینیاگرام یک شکل هندسی است که نُه شخصیت اصلی انسان و روابط پیچیده آن­ را ترسیم می‏کند. این روش نه‏ تنها در خودیابی و خودشناسی مفید و موثر است، بلکه چگونگی رسیدن به مقام والای انسانی را نیز به‏ گونه­ ای مفصل و جامع بیان می­ کند. اینیاگرام پدیده‏ ی بسیار جدیدی است که از سوی پژوهش گران متعددی مورد مطالعه و بررسی­ های علمی و تجربی قرار گرفته است و سرچشمه­ ی اصلی آن در انسان‏شناسی عارفانه و عالمانه­ ی فرهنگ‏های اسطوره‏ای ملیت‏های مختلف نهفته است. کلمه‏ ی اینیاگرام از یونان باستان آمده (نُه= Ennea) و (شکل= gram) که تجزیه و تحلیلی است از عقل عرفانی ادیان مختلف در هزاران سال گذشته.


البته باید بدانیم که اینیاگرام شناخت دینی و مذهبی نمی‏دهد، اما ذات انسانی را شناسانده و خود به‏ مثابه‏ ی پیش‏ زمینه‏ ای برای دستیابی به عرفان دینی عمل می‏کند. به‏ طور خلاصه اینیاگرام راهنمای موثر و باارزشی است به‏ منظور خودشناسی و تشخیص تیپ شخصیتی و در واقع چهارچوب شخصیتی ما را که در آن زندانی هستیم مشخص کرده و به ما می‏ شناساند. این نگرش عمیق به درون و شناخت هویت واقعی و ذاتی راه رسیدن به کمال انسانی را روشن می‏ سازد.

اینیاگرام یا تیپ‏های شخصیتی نه‏ گانه در واقع نه تیپ شخصیتی اصلی را بر اساس ذات و خصلت‏های بشری تعیین می­کند. ناگفته نماند که هر تیپ شخصیتی نیز دو تیپ فرعی دارد که کمی با هم متفاوت هستند. هر فرد دارای یک تیپ شخصیتی است که در طول عمر تغییر نمی‏ کند ولی در درون همان تیپ شخصیتی مراحل مختلف رشد انسانی است که می‏ تواند در نوسان باشد (مراحل سالم، متوسط و ناسالم).


اینیاگرام نگرشی عمیق به درون است که شناخت هویت واقعی و ذاتی را میسر می‏ سازد و در نتیجه راه رسیدن به کمال انسانی را روشن می‏ سازد، این نیز برای پیشرفت به مراحل سالم‏ترِ تیپ شخصیتی کمک بسیار باارزشی است.



به‏ طور کلی اینیاگرام به ما نشان می‏ دهد:

- چگونه می ‏توان لایه‏ های متعدد مکانیسم دفاعی و سازشی خود را که طی سالیان، بر روح و روان خود بسته‏ ایم و به­ عنوان هویت خود می‏ شناسیم شناخته و به‏ تدریج خود را از بند مهارکننده‏ی آن‏ها رها سازیم تا به توانایی‏های ذاتی خود دست یابیم.


- چگونه می‏ توان به هدیه‏ ی خدادادی ذات خود (خرد درونی) اعتماد کنیم که راهنمای ما باشد.


- چگونه می‏ توان حقایق مربوط به خود را شناخت و درک کرد و حتی از شناخت و درک حقیقت فراتر رفته و حقایق را لحظه به لحظه زندگی و تجربه کرد.


تمامی ساختمان شخصیتی هر فرد بر اساس دو اصل ترس و تمایل پایه‏ گذاری شده و به‏ طور کلی باید گفته که ریشه‏ ی کلی شخصیت هر فرد ترس و تمایل خاص اوست. ترس‏ها و تمایلات اصلی تیپ‏های شخصیتی نه‏ گانه را می‏توان چنین خلاصه کرد.

نقاط قوت تیپ های شخصیتی 9 گانه
تیپ 1	اصلاح طلب و کمال گرا	آرمانگرا، عادل، مسئول و جدی، قابل اعتماد، مبادی اخلاق، صادق، پایدار و قوی، وقت شناس و منضبط
تیپ 2	مهر طلب و کمک گرا	مهربان و دلسوز، پشتیبان، حساس، سازگار، سخاوتمند، پذیرا، فداکار و با گذشت، دگر اندیش
تیپ 3	موفقیت طلب وعمل گرا	هدف گرا، فعال، پر انرژی، مطلع، قاطع، پر شور و شوق، مدیر و بازاریاب، ابداع کننده، موثر و موفق
تیپ 4	هنر دوست و فرد گرا	خلاق و آراسته، مبادی آداب ، میهن پرست، کنجکاو، اصیل ، پر بار و با محتوا، نوع گرا، مهربان، متشخص
تیپ 5	فکور و مشاهده گر	فلسفه گرا، با فکر و معقول، تجزیه و تحلیل گر، حقیقت جو، آگاه، بذله گو، دلسوز، پذیرا و خونسرد
تیپ 6	محتاط و شک گرا	قابل اعتماد، معنوی، با ثبات، با احساس، پایدار، سنتی و با فرهنگ، محتاط، مدعی حق، با تدبیر
تیپ 7	خوشگذران و لذت گرا	برونگرا و اجتماعی، شاد، خوش مشرب، خوش بین، پر انرژی و شلوغ، هوشیار، فی البداهه
تیپ 8	رئیس و کنترلگر	رهبر و کاردان، شجاع و با شهامت، پر انرژی و پر کار، با قدرت، با اراده، منصف، محترم و با نفوذ، متکی به خود
تیپ 9	صلح طلب و میانه گرا	متواضع و متین، صبور، صلح جو، سازگار، بی ریا، کم توقع، دلگرم کننده، خونسرد، واقع بین

نقاط ضعف تیپ های شخصیتی 9 گانه
تیپ 1	اصلاح طلب و کمال گرا	قضاوت گر، منتقد و عیب جو، موشکاف و ریز بین، عصبانی، متوقع و زورگو، نصیحت گر، زیاد از حد جدی
تیپ 2	مهر طلب و کمک گرا	نیازمند، محتاج، احساس گناه دادن به دیگری، مداخله گر، حسود و کوته فکر، متوقع، فضول، سرپش گذاشتن
تیپ 3	موفقیت طلب وعمل گرا	خود بزرگ بین، بی احساس و بی عاطفه، بیش از حد پر کار، با سیاست و حسابگر، متظاهر و بازیگر
تیپ 4	هنر دوست و فرد گرا	خود شیفته، ماتم گرا و غم دوست، نمایشگر و خودنما، دوری گزینی و فرار، بی حوصله، اغراق کردن
تیپ 5	فکور و مشاهده گر	منزوی و کم عاطفه، ناتوان در برقراری ارتباط، بیش از حد متفکر و دانش گرا، مرموز، طمع کار
تیپ 6	محتاط و شک گرا	منفی باف و شکاک، ملاحظه کاری شدید، متعصب، سخت گیر و نکته بین، بی اراده و ترسو، مستبد
تیپ 7	خوشگذران ولذت گرا	ناسازگار، غیر مسئول و خوش گذران، کند و آهسته، پر حرف، فراموشکار، خود انگیزی بدون تفکر
تیپ 8	رئیس و کنترلگر	کنترل کننده، سخت گیر و مستبد، پر تلاطم و افراطی، خود بزرگ بین، کم عاطفه، تهدید آمیز، مقابله گر
تیپ 9	صلح طلب و میانه گرا	دنباله رو، بی تفاوت، تنبل، غیر متعهد، فراموشکار، سر به هوا و بی حوصله، خود رای و لجوج، بیش از حد سازگار

زندگی روان